همشهری آنلاین- رضا افراسیابی: آنقدر نوشته‌اند و نوشته‌ایم و آنقدر شنیده‌اید و شنیده‌ایم که همه‌مان به خوبی درباره مضرات قلیان حسابی شیرفهم شده‌ایم. هر روز هم قانونی برای آن وضع می‌شود، مانند ممنوعیت فروش قلیان به افراد زیر ۱۸ سال، ممنوعیت فروش قلیان به بانوان... اما انگار نه انگار. هفته گذشته هم خبر رسیده که توتون‌های وارداتی به انواع آلودگی‌ها مسموم بوده است. به همین بهانه شال وکلاه کردیم، رفتیم بین اهالی اهل قلیان، بخوانید قلیون، تا وضعیت مصرف قلیان در بین شهروندان منطقه و به‌ویژه جوانان را بررسی کنیم. قلیانی که امروزه مساوی شده است با تفریح جوانان. چند ساعتی را در یکی از قهوه‌خانه‌های منطقه گذراندیم تا از حال و هوای جوانانی که سلامتشان را در این مکان‌ها دود می‌کنند با خبر شویم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
ورود به قهوه‌خانه
برای تهیه گزارش در ساعت‌های اولیه روز وارد یکی از قهوه‌خانه‌های منطقه شدم. در ابتدا تصور می‌کردم که داخل قهوه‌خانه خلوت باشد، اما اوضاع کاملاً متفاوت بود. تعداد زیادی از جوانان در گوشه و کنار این قهوه‌خانه دور هم نشسته بودند و با لذت بسیار قلیان می‌کشیدند. البته از رده‌های دیگر سنی هم به قلیان کشیدن مشغول بودند اما در مقابل تعداد نسبتاً زیاد جوانان به چشم نمی‌آمدند.
در ابتدا بوی بد ناشی از سوختن تنباکو و دودی که فضا را پر کرده بود حسابی آزارم داد، اما به ناچار خودم را با محیط وفق دادم. مدتی را روی یکی از تخت‌ها نشستم و با تعجب به اطراف نگاه می‌کردم تا اینکه شخصی برای سفارش گرفتن به سمت من آمد. این قهوه‌چی انواع و اقسام طعم‌های قلیان را برای من نام برد اما من به یک چایی بسنده کردم که برای او کمی تعجب‌آور بود.
وقتی جوانانی را که با لذت و میل فراوان قلیان می‌کشیدند، این سؤال در ذهن من شکل گرفت که در این ماده دخانی چه چیزی تا این حد لذتبخش است؟ چون تا آنجا که ما خوانده‌ایم، البته از نظر علمی هم ثابت شد، با هر پکی که به قلیان زده می‌شود ۴۰ برابر یک پک سیگار به بدن آسیب می‌رسانیم.
دلایل گرایش به قلیان
پدیده قلیان که در حال حاضر به یک معضل و آسیب اجتماعی پنهان تبدیل شده، اغلب آن را بی‌ضرر یا کم‌ضررتر از مصرف سیگار قلمداد می‌کنند و از این نظر هنوز آن‌طور که باید چهره منفوری به خود نگرفته است. این در حالی است که متأسفانه در میان اقشار جامعه قبح استعمال دخانیات به‌خصوص در میان جوانان و حتی بانوان شکسته شده، به همین دلیل است که قلیان می‌تواند زمینه‌ساز مصرف دیگر مواد دخانی باشد. در واقع قلیان کشیدن مجاز و عادی کردن مصرف مواد دخانی میان جوانان است به این صورت در آنها ایجاد نیاز شدید به نیکوتین و امکان آسیب‌های اجتماعی بزرگ‌تر نیز بروز پیدا می‌کند.
یکی از مهم‌ترین عواملی که بر مصرف قلیان در میان دختران و پسران تأثیرگذار بوده محیط خانه و خانواده است. خانواده رکن اساسی در پرورش روح و فکر انسان‌ها به شمار می‌آید و رئیس خانواده مهم‌ترین رکن برای پیشگیری از انحرافات خانواده و به دنبال آن، جامعه است. خانواده دراین‌ارتباط نقش بسیار تأثیرگذاری دارد، بسیاری از بزرگ‌ترها در دورهم بودن‌ها، به کشیدن قلیان روی می‌آورند و فرزندان هم به تأسی از آنها این کار را انجام می‌دهند.
متأسفانه اکنون می‌بینیم قبح قلیان در بین خانواده‌ها ریخته به‌طوری‌که والدین به‌راحتی اجازه می‌دهند بچه‌ها از قلیان استفاده کنند. در هر خانه و جمعی، داشتن قلیان و زغال و تنباکو تبدیل به یک ضرورت شده و نوجوانان و جوانان ما دود را جایگزین همه تفریحات سالمشان کرده‌اند؛ تفریحی که آنها را یک‌قدم به مرگ نزدیک‌تر می‌کند. علاوه بر عامل خانواده نبود تفریحات سالم، برخوردهای سلبی برخی نهادهای مسئول، بی‌برنامگی و نبودن سرگرمی‌های جذاب در به وجود آمدن چنین وضعیتی تأثیرگذار بوده است.
افراد عمدتاً مصرف قلیان و سیگار را قبل از ۲۰ سالگی شروع می‌کنند و در بسیاری از موارد فاصله بین نخستین تجربه مصرف قلیان و سیگار کشیدن تا وابستگی شدید به آن طی یک سال یا کمتر صورت می‌پذیرد.
عادت تلخی به نام قلیان
رابطه بعضی از این جوان‌ها با قهوه‌خانه‌چی به شدت صمیمی بود انگار که ساعات زیادی از روز را در این مکان می‌گذرانند. در این میان بعضی از اصطلاحات جالب بود و جلب توجه می‌کرد. یکی از اصطلاحات رایج میان جوانان «بچرخون» است به این معنی که نوبت به سایرین هم برای مصرف قلیان برسد. یا اصطلاح دیگر «سری شو عوض کن» که مربوط به افرادی است که به خیال خودشان به سلامتی خود اهمیت می‌دهند. در هیاهوی افکار خود و شلوغی قهوه‌خانه بودم که صدای زنگ تلفن همراه پسر جوان تنهایی که روبه‌روی من نشسته بود توجه‌ام را جلب کرد.
با او که مشغول قلیان کشیدن بود به‌طور کاملاً اتفاقی هم صحبت شدم: حمید می‌گوید: «علاقه چندانی به قلیان کشیدن ندارم اما عادت کردم. نمی‌دانم چرا اما با این کار غم و غصه‌های زندگی را فراموش می‌کنم. دوست دارم کارهای بهتری انجام بدهم اما قلیان ارزان و کارهای مفید مثل ورزش در باشگاه بدنسازی بسیار گران است.»
رفقا همه پایه‌اند
به بهانه اینکه صندلی راحتی نداشتم و پایه‌هایش لق بود جایم را عوض کردم، رفتم روبه‌روی چند جوان که یک قلیان را به‌طور مشترک مصرف می‌کردند. به نظر، همسن وسال می‌رسیدند. از خنده‌های ته دلشان هنگام صحبت به آنها حسودی‌ام شد که این‌قدر سرزنده و شاداب هستند اما چرا اینجا را برای دور هم بود انتخاب کرده‌اند؟
کامران که به نظر سر و زباندارتر بود می‌گوید: «برای قلیان کشیدن همه رفقا پایه‌اند. زیاد احتیاج به چانه زدن نداریم با یک پیامک دور هم جمع می‌شویم، خرجمان هم زیاد نمی‌شود. »می پرسم تفریح دیگری هم دارید که مهدی با بی‌تفاوتی خاص جوانان امروزی می‌گوید: «همین قلیان کشیدن تفریح است دیگر، پس چیست؟» چنان محکم و با اعتماد به نفس جوابم را می‌دهد که احساس می‌کنم اگر سین جیمش کنم با رفقایش من را دست می‌اندازند. نفر سوم هم داشت با نگاه عاقل اندر سفیهی به این دیالوگ به ظاهر مسخره ما گوش می‌کرد و هندزفری موبایلش توی گوشش بود و به اصطلاح دود حسابی او را گرفته بود.
خوشگذرانی به چه قیمتی؟
دوباره همان جوان قهوه‌چی به سمت من آمد البته با این تفاوت که یک سینی با قوری و استکان کمر باریک را در دست داشت. نا خود آگاه از صحبت‌های چند جوان که با فاصله کمی آن طرف‌تر از من نشسته بودند حرف‌های جالبی شنیدم، آنها می‌گفتند: «چایی تو استکان کمر باریک یک مزه دیگه‌ای داره. وقتی می‌ریزی تو نعلبکی و سر می‌کشی انگار خستگی از جونت بیرون میره. حالا قلیونم کنارش باشه که دیگه چه بهتر.» ساعت ۱۲ شده بود و وقت صرف ناهار. کم‌کم صندلی‌های قهوه‌خانه داشت پر می‌شد مثل یک سالن نمایش تئاتر که نیم ساعت جلوتر در سالن نمایش را باز می‌کنند این یک وجب رستوران که بازیگر اصلی‌اش خود قلیان بود مشتری داخلش وول می‌زد نزدیکی‌های ساعت ۱۲:۳۰ دیگر جا برای سوزن انداختن نبود. تعداد افرادی که داخل قهوه‌خانه بودند هر لحظه بیشتر می‌شد. در این میان عده‌ای برای صرف ناهار و عده دیگری هم که بیشترشان جوان بودند برای کشیدن قلیان به قهوه‌خانه می‌آمدند.
گفت و گو با مسئول..........................................
به شکایت‌های شهروندان رسیدگی می‌کنیم
یکی از حوزه‌هایی که مسئولیت رسیدگی به مشکلات شهری را برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان بر عهده دارد اداره ساماندهی اصناف است. «علیرضا کیهانپور» مسئول اداره ساماندهی اصناف منطقه با بیان اینکه آمار دقیق و قابل استنادی از تعداد مراکزی که در محله‌ها قلیان ارائه می‌کنند موجود نیست، می‌گوید: «عرضه قلیان در اماکن عمومی یک کار غیرقانونی است و اگر شهروندان شکایتی از فعالیت اماکنی از این دست داشته باشند با خاطیان برخورد می‌شود. کیهان پور ادامه می‌دهد این موضوع که در سال‌های اخیر گرایش به استعمال قلیان افزایش چشمگیری پیدا کرده نمی‌توان انکار کرد. و باید کارشناسان فرهنگی و بهداشتی چرایی این معضل را بررسی کنند تا راهکارهای لازم برای بهبود و رفع آن اجرا شود. بدون شک جامعه‌ای که از این‌گونه آسیب‌ها به دور است در مسیر رشد و تعالی قرار می گیرد. »
وی با بیان اینکه در برخورد با کسانی که آرامش زندگی شهروندان را تهدید می‌کنند به هیچ‌وجه کوتاه نمی‌آیند، ادامه می‌دهد: «بدون شکایت شهروندان نمی‌توانیم درباره مشکلی که برای آنها به وجود آمده است اقدامی انجام دهیم. بنابراین شهروندان باید شکایت خود را به‌صورت مکتوب به ساختمان شهرداری محله‌ها ارائه کنند. این نکته را تأکید می‌کنم که شکایت‌های شهروندان اگر مکتوب نباشد به دلیل عدم صحت آن قابل رسیدگی نیست. سپس شکایت توسط مدیر ناحیه در کمیسیون‌بند ۲۰ مطرح و برای رسیدگی به آن تصمیم‌گیری می‌شود. تا به حال برای ۲ پرونده‌ای که بر اساس شکایت شهروندان از فعالیت قهوه‌خانه‌ها در خیابان سعیدی و نبرد تشکیل شده بود رأی صادر شده است. البته ناگفته نماند که در این زمینه به تعامل بیشتر با نیروی انتظامی برای برخورد قاطعانه برای رفع مشکل نیاز داریم. »
قلیانی‌ها بخوانند.................................
قلیان خطرناک‌تر از سیگار آمد پدید
پدیده قلیان که این روزها به یک معضل اجتماعی تبدیل شده به این دلیل چهره منفوری به خود نگرفته که اغلب مردم آن را بی‌ضرر و غیرقابل اعتیاد می‌دانند. «مهدی مسلمی فر» روان‌شناس خانواده و کارشناس بهداشت و سلامت درباره خطرات قلیان می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از افراد به دلیل اطلاعات نادرست یا کم در مورد آسیب‌های قلیان در مقایسه با سیگار آن را بی‌ضررتر می‌دانند. شاید بسیاری تصور می‌کنند که آب موجود درقلیان موجب تصفیه و ایجاد محافظت در مقابل دود ناشی از سوختن تنباکو می‌شود. در حالی که پزشکان بر این باور هستند که رطوبت باعث افزایش میزان جذب ریوی آن می‌شود. مواد سمی قلیان نه تنها کمتر از سیگار نیست بلکه بعضی مواد خطرناک آن مثل منو اکسید کربن (آلاینده) و نیکوتین (ایجادکننده وابستگی) از سیگار بیشتر است. »
آنهایی که اگریک روز قلیان نکشند روزشان شب نمی‌شود خوب است بدانند که دود قلیان همان مضرات سیگار را دارد با این تفاوت که زغال آن منو اکسید کربن بیشتری تولید می‌کند. مسلمی‌فر در ادامه می‌گوید: «علاوه بر این قلیان با توجه مرطوب بودن راه‌های هوایی و مجرای خروج دود عامل مهمی برای رشد میکروب و قارچ است. داخل لوله قلیان حاوی صدها نوع قارچ و میکروب است این قارچ‌ها و میکروب‌ها به راحتی توسط دود وارد دستگاه تنفسی می‌شوند. البته ابتدا شخص متوجه بیماری خود نمی‌شود ولی سال‌های بعد به دلیل نفوذ این قارچ‌ها و میکروب‌ها در لایه‌های مختلف ریه برونشیت، برونشکتازی، آنفیزم ریه و در نهایت آسم ایجاد می‌شود. این در حالی است که زمانی شخص به بیماری خود پی می‌برد که متأسفانه چاره‌ای جز تحمل بیماری تا آخر عمر نخواهد داشت. »
باید توجه داشته باشیم که اگر کسی یک بار قلیان مصرف کند معادل ۴۰ تا ۸۰ نخ سیگار دود استنشاق کرده است. این در حالی است که افراد در معرض دود قلیان هم معادل ۴ تا ۷ نخ سیگار دود وارد ریه‌هایشان می‌شود.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۴ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۶/۱۸