اما بایستی به این واقعیت اذعان داشت که موضوع بهرهوری از طلای کثیف در ایران، هنوز کاملا قابل لمس نیست. در تهرانی که حدود 8میلیون جمعیت روزانه را در خود جای داده است، بیش از 7هزار تن زباله خانگی، صنعتی و بیمارستانی و 20هزار تن نخاله ساختمانی تولید میشود که این میزان در طول سال به 2.5 میلیون تن زباله و 7میلیون تن نخاله ساختمانی میرسد که نزدیک به 8درصد زبالههای خانگی دفن و کمتر از 20درصد آن بازیافت و به کود کمپوست تبدیل میشود و نخالههای ساختمانی نیز که بدون هیچگونه عملیات بازیافتی در داخل چالهها و درههای اطراف تهران تلنبار شده یا اینکه کوههای جدیدی در حاشیه این کلانشهر به وجود میآورند.
در ایران از 7هزار تن تولید زباله تولیدی در شهر تهران و دفن 90درصدی آنها، تنها 10درصد زبالهها تفکیک میشود که فقط 2درصد آن قابل بازیافت است. این درحالی است که در کشورهایی مانند ژاپن از زباله، این طلای کثیف استفاده 100درصدی سود را میبرند. اهمیت دفع زباله و بازیافت صحیح آن در کشور ما در حالی از سوی مجامع ذیربط مورد تاکید است که هنوز ساختار مشخصی برای بازیافت انواع زباله تعریف نشده است.
روزانه 70هزار تن زباله شهر تهران برای دفع به منطقه کهریزک واقع در حاشیه و جنوبغربی تهران انتقال داده میشود و به گفته کارشناسان زیستمحیطی، این سرمایه ملی یا همان طلای کثیف زیرخروارها خاک مدفون میشود بیآنکه هیچ استفاده مفید و کارآمدی از آن به عمل آید.
در این میان به نظر میرسد چنانچه سیاست بازیافت صحیح پسماندها به کشور انتقال داده شود و روشهای نوین و کارآمد بازیافت همراه با تکنولوژی سازگار با پارامترهای جامعه به کشور راه یابد و حمایت دولت در این خصوص بارزتر شود، میتوان به تاکید متخصصان زیستمحیطی، در عین حالی که از این بازیافت به اشتغالزایی رسید، منافع طبیعی را هم با تولید انواع کودهای کشاورزی ناشی از پسماندها حفظ کرد. در غیر اینصورت اگر وضعیت تولید زباله در کشور به همین منوال پیش رود در آینده از سوی مجامع جهانی حفظ محیطزیست، با هشدارهای جدی روبهرو خواهیم شد.
با تصویب قانون مدیریت پسماندها از سال82 همه زبالههایی که تا به حال تولید شده و بدون صاحب بوده با این قانون، هر فرد مسئول زبالهای میشود که تولید میکند و به ازای آن نیز باید هزینهاش را بپردازد. این قانون بدین معنی خواهد بود که اگر یک خانهدار 5کیلوگرم زباله تولید میکند، باید به اندازه 50کیلوگرم زباله تولیدی، هزینه بپردازد و اگر فردی 50کیلو زباله تولید میکند که اکثر این زبالهها حاوی مواد خطرناک و آلودهکننده است باید هزینه بیشتری نسبت به کسی که 5کیلو زباله عادی تولید کرده است بپردازد. بنابراین اصل، هر فردی موظف خواهد بود زبالههای تولیدی خود را مدیریت کرده و اگر قادر به این مدیریت نیست، هزینهاش را بپردازد تا دستگاههای مربوطه همچون شهرداریها مدیریت آن را برعهده بگیرند.
بازیافت زباله در استان تهران سالانه بیش از 200میلیارد دلار صرفهجویی ارزی دارد. براساس آمار رسمی روزانه دستکم یک میلیارد تومان زباله در کشور دفن میشودو با توجه به اینکه هر شهر و روستایی روزانه به ترتیب 500گرم و یک تا 1.2 کیلوگرم زباله تولید میکند، میزان زبالههای بازیافتی زیر 20درصد است. کارشناسان میگویند در شرایطی که 100درصد زبالههای تولیدی در کشور قابل بازیافت است، در کل کشور تنها حدود 15هزار نفر در این صنعت فعال هستند.بیمارستانهای کشور به عنوان یکی از بزرگترین منابع تولید زباله، روزانه400تن زباله تولید میکنند. شهرداری تهران روزانه 75تن زباله بیمارستانی را در بیش از400 مرکز بیمارستانی جمعآوری میکند و فقط 20درصد بیمارستانهای پایتخت زبالههای عفونی و غیرعفونی خود را تفکیک میکنند.
بحث ساماندهی زبالههای عفونی تا جایی پیش رفت که «راکی زقوندی» نماینده سازمان بهداشت جهانی در یک نشست خبری در تهران گفت که 97درصد برنامههای جهانی در بیمارستانهای خصوصی ایران اجرا میشود اما بیمارستانهای دولتی دارای ضعف هستند.
در حالی که برخی مقامها استفاده از زبالهسوز را برای امحای زباله پیشنهاد داده بودند، این مقام بهداشت جهانی، دستگاه زبالهسوز را تنها منشأ آلودگی بیشتر اعلام کرد. این درحالی است که وضعیت زباله در کشور بحرانی شده، امکان آلودگی آبهای زیرزمینی و شیوع بیماریهایی مانند هپاتیت و ایدز به خاطر دفع غیراصولی زبالههای بیمارستانی گزارش شده و درحال افزایش است.
با درنظر گرفتن سیاست صحیح بازیافت پسماندها به کشور و حمایت دولت در این راه میتوان به اشتغالزایی بالایی دست یافت. براساس برآوردهای سازمان بازیافت و تبدیل مواد، شهرداری تهران با تولید هر تن کاغذ میتواند 7 کارگر در روز مشغول به کار کند که در این صورت فقط با بازیافت کاغذهای تهران بیش از 5600 نفر میتوانند در سال اشتغال دائم داشته باشند.
کمترین مزیت این اقدام، جلوگیری از تولید هزاران مترمکعب شیرابه و میلیونها تن گاز متان و آلوده شدن بخش عظیمی از محیطزیست است. با توجه به اهمیت بازیافت زباله به لحاظ اقتصادی و زیستمحیطی که در بالا به آن اشاره شد، فراهمسازی سازوکار این اقدام برعهده مدیریتهای شهری است و هر روز تاخیری که در این زمینه صورت میگیرد موجب وارد آمدن حدود 250میلیون دلار زیان به اقتصاد شهری پایتخت و میلیونها دلار آسیبهای زیستمحیطی میشود.