همشهری آنلاین: وقتی جلوی آینه می‌روید و می‌بینید که یک لکه‌ی سفید پشت لب پایینی‌تان ایجاد شده، متوجه می‌شوید که مزاحم همیشگی، یعنی آفت دهان دوباره به سراغتان آمده است. آفت دهان، مشکلی است که بارها و بارها به سراغ برخی از افراد می‌آید و آن‌ها را حسابی دچار مشکل می‌کند. «دکتر سیمین ابراهیم‌زاده» متخصص پوست، مو و زیبایی شما را با انواع آفت و موارد مهمی که باید درباره آن بدانید، آشنا می‌کند.
آفت را بشناسید
ضایعات مختلفی در دهان می‌تواند به وجود بیاید که یکی از این ضایعات، آفت محسوب می‌شود. آفت یک ضایعه‌ی دردناک است که معمولاً اندازه‌ای کمتر از پنج میلی‌متر دارد.
این ضایعه به شکل گرد یا بیضی دیده می‌شود و رنگ آن به‌طورکلی سفید مایل به کِرم است. دور این ضایعه را یک هاله‌ی قرمزرنگ، احاطه می‌کند.
آفت به‌طورکلی در مخاط دهان و درست در جاهایی از دهان که پوست لایه‌ی شاخی ندارد، (لایه‌ی شاخی در واقع از چندین لایه‌ی سلولی تشکیل می‌شود که هر یک از آن‌ها از سلول‌های مرده تشکیل شده است و در زیر میکروسکوپ شکل فلس‌مانند دارد) به وجود می‌آید.
آفت بیشتر در ناحیه‌هایی مثل کام نرم، سقف دهان، قدام زبان، کف دهان و نواحی داخل حفره‌ی دهان، به وجود می‌آید. همچنین امکان به وجود آمدن آفت در قسمت‌های داخلی لب و لثه نیز وجود دارد.
چرا آفت می‌زنید؟
خیلی از افراد برایشان این سؤال به وجود می‌آید که دلیل این‌که آفت در بدنشان به وجود می‌آید، چیست؟ در جواب به این سؤال باید گفت که تاکنون دلیل مشخصی برای به وجود آمدن آفت در دهان مشخص نشده است ولی به‌طورکلی عواملی که با ایمنی بدن مرتبط هستند، می‌توانند در به وجود آمدن آفت دهان نقش داشته باشند.
همچنین یکی دیگر از دلایل به وجود آورنده‌ی آفت می‌تواند مربوط به آسیب‌هایی باشد که در داخل دهان به دلیل گازگرفتگی یا سایر عوامل ایجاد می‌شود.
البته برخی دیگر از عوامل را نیز می‌توان با آفت دهان، مرتبط دانست. برای مثال، کمبود برخی از ویتامین‌ها مثل ویتامین ب ۱۲، می‌تواند در ایجاد آفت دهان نقش داشته باشد.
کمبود فولات (ویتامین B۹ ) و آهن نیز در ابتلا به آفت تأثیر دارد. عوامل دیگری هم می‌توانند در ابتلا به آفت نقش داشته باشند.
برای مثال، آن دسته از افرادی که دچار تغییرات هورمونی، استرس، کم‌خونی، بیماری‌های التهابی روده و عفونت می‌شوند، می‌توانند بیش از بقیه به آفت دهان مبتلا شوند.
آن دسته از افرادی که روده‌های آن‌ها به گلوتن (پروتئینی که در آرد برخی از غلات مثل گندم وجود دارد- Gluten) حساس است نیز می‌توانند بیش از سایرین دچار آفت دهان شوند.
ژنتیک هم یکی دیگر از عواملی محسوب می‌شود که در آفت دهان می‌تواند نقش داشته باشد.
آن دسته از افرادی که به عفونت اچ. آی. وی (HIV) مبتلا هستند نیز بیش از سایرین دچار آفت می‌شوند.
آفت انواع مختلفی دارد
آفت‌ها به‌طورکلی، بر اساس اندازه‌شان به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. یکی از انواع آفت، آفت مینور (Minor) است که ویژگی اصلی آن، کوچک بودن اندازه‌اش محسوب می‌شود.
این زخم کم‌عمق دردناک، به‌طورکلی اندازه‌ای کمتر از پنج میلی‌متر دارد.
آفت‌های کوچک به شکل گرد یا بیضی دیده می‌شوند و روی این نوع از آفت‌ها لایه‌ی سفیدرنگی پوشیده شده و دور آن قرمزرنگ است.
این نوع آفت پس از بهبود، جوشگاه (اسکار) به‌جای نمی‌گذارد و به‌طورکلی یک تا دو هفته زمان می‌برد تا از بین برود.
البته بعد از بهبود، احتمال این‌که مجدداً عود کند، وجود دارد.
دسته‌ی دیگری از آفت‌ها وجود دارند که آفت‌های بزرگ هستند، این نوع آفت‌ها به اسم ماژور (Major) شناخته می‌شوند.
اندازه‌ی این نوع از آفت‌ها معمولاً بیشتر از یک‌سانتی‌متر است و در برخی از موارد ممکن است اندازه‌ی این نوع از آفت‌ها به سه سانتی‌متر نیز برسد. درواقع این نوع از آفت‌ها ضایعات عمیقی محسوب می‌شوند که پس از بهبودی، باعث به وجود آمدن جوشگاه (اِسکار) می‌شوند.
این نوع از آفت‌ها در حدود شش هفته طول می‌کشد تا از بین بروند.
درد آفت‌های بزرگ در کل دهان احساس می‌شود. چنین آفت‌هایی علاوه بر این‌که در دهان ایجاد می‌شوند، در ناحیه‌ی تناسلی نیز می‌توانند ایجاد شوند. افرادی که به این نوع آفت مبتلا می‌شوند، ممکن است دچار تب یا بی‌حالی شوند.
نوع دیگری از آفت وجود دارد که به آن آفت تب‌خالی می‌گویند.
این نوع از آفت‌ها چندان شایع نیستند. یکی از ویژگی‌های این نوع آفت، تعداد زیادی از زخم‌های کوچک در کنار یکدیگر است. همچنین این نوع آفت ویژگی‌هایی مثل تب‌خال دارد.
چنین آفتی گاهی می‌تواند به‌صورت ۱۰۰ ضایعه بروزیافته در یک ناحیه و به‌صورت هم‌زمان به وجود بیاید و مانند سایر آفت‌ها عودکننده محسوب می‌شود.
وقتی ناحیه‌ی تناسلی دچار آفت می‌شود
چنانچه آفت در ناحیه‌ی تناسلی به وجود بیاید، ویژگی‌های آن تقریباً مشابه آفت دهان است و تفاوت اصلی آفت ناحیه‌ی تناسلی با آفت دهان، شدت درد آن‌ها محسوب می‌شود، یعنی درد ناشی از این نوع آفت، به نسبت آفت ناحیه‌ی دهان بیشتر است.
چنین آفتی بعد از بهبود، جوشگاه از خود باقی می‌گذارد.
مدت‌زمان بهبود چنین آفتی طولانی‌تر خواهد بود. آفت ناحیه‌ی تناسلی، شدت و عمق زیادی دارد. اگر یک فرد تعداد زیادی آفت در ناحیه‌ی دهان خود داشته باشد، باید از نظر ابتلا به آفت تناسلی نیز مورد بررسی قرار بگیرد.
رابطه‌ی بین دندانپزشکی و ایجاد آفت
برخی از عوامل مانند استرس و وارد شدن ضربه می‌تواند باعث ابتلا به آفت شود. برای مثال، زمانی که فرد به دندانپزشکی مراجعه می‌کند، هم استرس دارد و هم در زمان انجام درمان، امکان این‌که آسیب ناخواسته‌ای، به داخل دهان وارد شود، زیاد است؛ در نتیجه احتمال عود آفت در چنین شرایطی بالاست ولی به‌طورکلی مراجعه به دندانپزشکی نمی‌تواند علت اصلی ابتلا به آفت باشد.
یکی دیگر از کارهایی که می‌تواند از ابتلا به آفت دهان پیشگیری کند، استفاده از دهان‌شویه استاندارد بعد از درمان‌های دندانپزشکی است.
لیزر چقدر مؤثر است؟
خیلی از افراد تصور می‌کنند که لیزر می‌تواند به از بین بردن آفت کمک کند، درحالی‌که لیزر نمی‌تواند به‌عنوان درمان مؤثر باشد و تنها می‌توان از لیزرهای کم‌توان، برای کاهش درد کمک گرفت.
استفاده از لیزر به دلیل این‌که هزینه‌ی آن بالاست، مقرون‌به‌صرفه نیست. همچنین نباید این مسئله را از یاد برد که این بیماری عودکننده است و درمانی قطعی برای آن وجود ندارد. این‌که برخی از افراد مدعی هستند که لیزر می‌تواند باعث درمان قطعی آفت شود، تنها جنبه‌ی تجاری دارد و بیماران نباید این مسئله را جدی بگیرند.
چه می‌توان کرد؟
برای درمان آفت، در ابتدا باید عامل به وجود آورنده‌ی آن را پیدا کرد و از بین برد. در چنین شرایطی اگر عامل به وجودآورنده‌ی آفت، به‌درستی تشخیص داده شده باشد، می‌توان به درمان آن امیدوار بود.
آفت یک ضایعه‌ی دردناک محسوب می‌شود به همین دلیل برای کنترل درد، می‌توان از کرم‌های بی‌حس‌کننده و دهان‌شویه‌هایی که دارای ترکیبات بی‌حسی هستند استفاده کرد، البته این موارد بهتر است زیر نظر پزشک استفاده شوند تا عارضه‌ی دیگری توسط فرد به‌اشتباه آفت تشخیص داده نشود.
استفاده از دهان‌شویه می‌تواند باعث تمیز شدن و ضدعفونی کردن محیط دهان شود. گاهی اوقات ممکن است پزشک برای کنترل آفت، داروهای خوراکی تجویز کند.
بهداشت دهان در پیشگیری از آفت، بسیار مهم محسوب می‌شود، به همین دلیل باید از دهان‌شویه‌های مناسب برای این منظور استفاده شود. یکی از مواردی که افراد باید به آن توجه داشته باشند، انتخاب مسواک است. استفاده از مسواک سفت می‌تواند در دهان ایجاد آفت کند.
عوامل دیگری چون شکستگی در تاج یا بدنه‌ی دندان، تیز بودن لبه‌ی دندان‌ها و نامرتب بودن دندان می‌تواند احتمال ابتلا به آفت را افزایش بدهد، به همین دلیل مشکلات دهان و دندان باید برطرف شوند.
درمان آفت دهان با لیموترش!؟
آفت دهان یک عارضه‌ی دردسرساز است که باورهای زیادی در رابطه با آن در بین افراد وجود دارد که برخی از این باورها درست و برخی دیگر نادرست است.
زمانی که یک ضایعه در دهان به وجود می‌آید، باید برای بررسی آن به پزشک مراجعه کرد چون در برخی موارد ضایعات جدی مثل زگیل دهان، به‌اشتباه آفت تشخیص داده می‌شوند.
خیلی از افراد تصور می‌کنند که لیموترش به دلیل داشتن ویتامین سی (C) می‌تواند از ابتلا به آفت پیشگیری کند، این باور نادرست است و لیموترش تأثیری در پیشگیری از آفت دهان ندارد. ویتامین سی به جذب آهن کمک می‌کند و درصورتی‌که آهن به مقدار کافی در بدن وجود داشته باشد، در مبتلا نشدن به آفت دهان نقش دارد.
یکی از دلایلی که می‌تواند باعث ابتلا به آفت شود، حساسیت به برخی از مواد غذایی است. برای مثال، گردو، تره و تره‌فرنگی، سیر و بادمجان می‌توانند باعث ابتلا به آفت شوند.
برخی از افراد تصور می‌کنند که استفاده از غذاهای شور یا ترش، می‌تواند به بهبود آفت کمک کند، این باور نادرست است و مصرف غذاهای شور و ترش تنها باعث تشدید درد می‌شوند. استفاده از غذاهای نرم در زمان ابتلا به آفت توصیه می‌شود.
خیلی از افراد تصور می‌کنند که ابتلا به آفت مسری است، درحالی‌که این باور نادرست است و آفت برخلاف تب‌خال، مسری محسوب نمی‌شود و نباید نگران انتقال آن به دیگران بود. حتی در صورت ابتلا به یک نقطه از دهان به آفت، احتمال انتقال آن به قسمت‌های دیگر بدن وجود ندارد. گاهی ممکن است در یک خانواده، چند نفر به آفت مبتلا باشند که علت این مسئله دلیل بر مسری بودن آفت نمی‌تواند باشد و بیشتر ژنتیک را می‌توان باعث آن دانست.