همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: درباره حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان و ملت مسلمان ایران در دوران دفاع مقدس، روایت‌های متعدد و بی‌شماری از سوی نویسندگان مختلف بیان شده که اغلب در قالب ادبی داستان مکتوب و برای آیندگان به یادگار مانده است. یکی از قالب‌های ادبی و داستانی پرمخاطب در این سال‌ها، «رمان» است که با محوریت موضوع دفاع مقدس، آثار متعددی در این بخش نوشته و منتشر شده است. نویسندگانی مختلفی در این زمینه فعال بوده و هستند که برخی از آثارشان با استقبال خوب مخاطبان و کارشناسان ادبی مواجه شده و تعدادی از این آثار، اکنون در ردیف رمان‌های مطرح و ماندگار در حوزه ادبیات پایداری قرار دارد. همزمان با بزرگداشت هفته دفاع مقدس و برای اینکه با نمونه‌های موفق و مطرح و همچنین پرمخاطب رمان‌های دفاع مقدس آشنا شویم، تعدادی از این آثار را که اغلب به قلم نویسندگان مطرح ادبیات داستانی ایران هستند با هم مرور می‌کنیم.
پل معلق
رمان «پل معلق» نوشته محمدرضا بایرامی، داستان‌نویس نام‌آشنای معاصر، داستان پسری ۱۸ ساله بنام «نادر صدیف» است که از خانواده‌ای کاملا معمولی به خدمت سربازی می‌رود. نادر از تهران به منطقه‌ای دورافتاده اعزام می‌شود و در کنار پلی قرار می‌گیرد که در اثر بمباران ویران شده و به جای پل قبلی، پلی موقت برای عبور و مرور روی رودخانه زده‌اند. نادر در این موقعیت به مرور خاطرات خود و خانواده‌اش می‌پردازد؛ خانواده‌ای که بر اثر بمباران دشمن اعضای آن به شهادت رسیده‌اند. این رمان افتخارات زیادی برای نویسنده به ارمغان آورده است. از جمله برگزیده جایزه قلم زرین، جشنواره کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور و جشنواره دفاع مقدس شده است.
زمین سوخته
رمان«زمین سوخته» نوشته احمد محمود، یکی از آثار مطرح درباره جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. زمان وقوع حوادث این رمان، تابستان ۱۳۵۹ است و راوی که با مادر، خواهر و چند برادر خود در اهواز زندگی می‌کند، مانند دیگر اهالی منطقه شاهد آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. با شدت گرفتن جنگ و شروع بمباران مناطق مسکونی، خانواده راوی هم مانند سایر مردم در صدد مهاجرت بر می‌آیند و با قطار شهر را ترک می‌کنند و تنها راوی و دو برادرش یعنی خالد و شاهد به اقتضای موقعیت شغلی ماندگار می‌شوند. راوی در ادامه، مشاهدات خود از حوادث جنگ تحمیلی را در این مقطع زمانی روایت می‌کند.
شطرنج با ماشین قیامت
رمان«شطرنج با ماشین قیامت» نوشته حبیب احمدزاده، ماجراهای سه روز از زندگی یک بسیجی هفده ساله در شهری را روایت می‌کند که توسط عراقی‌ها محاصره شده است. او دیده‌بان توپخانه است اما به‌رغم میل باطنی‌اش مسئولیت وانت غذا به او محول می‌شود و او باید علاوه بر غذارسانی به رزمندگان، به سه نفر از آدم‌های عجیب و غریبی که شهر را ترک نکرده‌اند هم غذا بدهد. عراقی‌ها به سیستم رادار پیشرفته عربی مجهز شده‌اند و او به دنبال آن می‌گردد. از این سیستم رادار در داستان با همان عنوان کتاب؛ ماشین قیامت یاد می‌شود و نویسنده برای یافتن آن، فلسفه آفرینش انسان را از دیدگاه شخصیت‌های داستان بازخوانی می‌کند.
آواز نیمه‌شب
رمان «آواز نیمه‌شب» نوشته داوود غفارزادگان، داستان نوجوانی است که سودای نویسندگی در سر دارد و در کش و قوس شب‌های حمله هوایی به تهران و در پناهگاه سعی دارد با توصیف آنچه در پیرامون او در حال رخ دادن است خود را در قامت یک نویسنده معرفی کند. حضور دو برادر او در جبهه و واکنش خانواده و جامعه پیرامونی او به این حضور و اتفاقاتی که به دنبال آن شکل می‌دهد در کنار انتشار یکی از داستان‌های او در یک نشریه دست در دست هم می‌دهد تا او به عنوان یک نویسنده جوان در نهایت خود را در محاصره واقعیت پیرامون خود که همان واقعیات جنگ است ببیند.
سفر به گرای ۲۷۰ درجه
رمان «سفر به گرای ۲۷۰ درجه» نوشته احمد دهقان، یکی از آثار داستانی مطرح در حوزه ادبیات دفاع مقدس است که از زمان انتشار با استقبال مخاطبان مواجه و در جشنواره‌های ادبی مختلف مورد توجه قرار گرفته و به چند زبان دیگر هم ترجمه شده است. این رمان روایتگر قصه خود نویسنده است و این روایت را با چاشنی طنز و سرخوشی همراه می‌کند. شخصیت ناصر در این رمان که برای مرخصی تحصیلی برگشته، بعد از شرکت در امتحانات با بچه محلش، علی به جبهه جنگ برمی گردد. اتفاقات زیادی در جبهه رخ می‌دهد که گاه شیرین و طنازانه است و گاه واقعیت تلخ جنگ را به تصویر می کشد.
ارمیا
رمان «ارمیا» نوشته رضا امیرخانی، داستان‌نویس نام‌آشنای معاصر، یکی از آثار داستانی با موضوع دفاع مقدس است که قصه آن است در سال های واپسین جنگ میان ایران و عراق شکل گرفته است. نام رمان از شخصیتی به نام «ارمی» گرفته شده که در خانواده‌ای متمول در شمال شهر تهران پرورش یافته است. ارمیا که در رفاه و راحتی بزرگ شده حالا دانشجوی مهندسی عمران است و برخلاف خانواده خود که نسبت به مسائلی همچون جنگ و پایداری و جهاد بی‌تفاوتند، به این مفاهیم عشق می‌ورزد. او سرانجام در زمستان سال شصت و شش، بدون اینکه به خانواده‌اش بگوید، به یکی از مراکز ثبت نام جنگ در جنوب شهر مراجعه می‌کند تا عازم جبهه می‌شود.
ظهور
رمان «ظهور» نوشته علی موذنی، داستان‌نویس نام‌آشنای معاصر، قصه‌ای از دوران دفاع مقدس را روایت می‌کند. داستان این کتاب درباره نویسنده‌ای است که ناشری به او نوشتن کتابی درباره خاطرات شهید یونس زنگ‌آبادی را پیشنهاد می‌دهد و او پس از مطالعه به این نتیجه می‌رسد که از مصاحبه‌های آن نوشته‌ها نمی‌تواند بنویسد و قصد پس دادن آن را به ناشر دارد که ناگهان تلفن ناشناسی با او تماس می‌گیرد مبنی بر این که با نثر داستان گونه می‌تواند نثر خواندنی و جذابی ارائه دهی و او دوباره تصمیم به نوشتن می‌گیرد. موذنی در این اثر، زندگی واقعی یک شهید دوران دفاع مقدس را در قالب رمان تلفیقی(واقعگرا و تخیلی) روایت می‌کند.
جمجمه‌ات را قرض بده برادر
رمان«جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نوشته مرتضی کربلایی‌لو، یک داستان دفاع مقدسی است که نام کتاب برگرفته از خطبه یازدهم نهج‌البلاغه است که حضرت علی (ع) در آن به فرزند خود محمد حنفیه می‌فرمایند: جمجمه‌ات را به خدای خویش عاریه بده. فضای این داستان در عملیات کربلای هشت و در ساحل اورند می‌گذرد. نویسنده در این کتاب از زاویه دید دانای کل به معرفی چند شخصیت از غواصان و نیروهای شناسایی مرزهای دشمن می‌پردازد و روحیات آنها را به نمایش می‌گذارد. کاظم، هلال، مصطفی، حسین، نورالله، هادی و سلیم غواصانی هستند که برای جنگیدن در تلاشند که از اروند عبور کنند. آنها یک سال است که در اروند فین می‌زنند.
سوران سرد
رمان «سوران سرد» نوشته جواد افهمی، یکی از آثار داستانی مرتبط با موضوع دفاع مقدس است که ماجراهای آن در منطقه کردستان اتفاق می‌افتد. قصه درباره تعدادی سرباز در حال خدمت در دو پایگاه در منطقه غرب کشور است. کل منطقه و این دو پایگاه در معرض خطر سقوط است و سرانجام یکی از دو پایگاه سقوط می‌کند و در پایگاه دیگر هم یک جاسوس پیدا می‌شود که شروع به جاسوسی برای شبکه ضد انقلاب و گروه کومله می‌کند. یکی از شخصیت‌های داستان که در این ماجراها حضور داشته پس از ۳۰ سال به این منطقه وارد می‌شود و روایت داستان به گذشته برمی‌گردد و ماجراها وارد مرحله تازه‌ای می‌شود.
ضیافت به صرف گلوله
رمان«ضیافت به صرف گلوله» نوشته مجید قیصری، یکی دیگر از آثار مطرح در حوزه ادبیات پایداری است. نویسنده در این کتاب به سراغ ماجرای مردی رفته است که در زمان حمله عراق به ایران، در خرمشهر مبارزه می‌کرده. سرگرد بهزاد فرحان که در همان روزها بدون اینکه اجازه‌ای از سازمانش بگیرد به خرمشهر رفته بوده، به دست عراقی‌ها اسیر می‌شود و بعد از اینکه جنگ به پایان می‌رسد، پنهانی به ایران برمی‌گردد. کسی از آمدن او خبر ندارد تا اینکه دعوتنامه‌ای برای یاران و همرزمانش می‌فرستد و آنها را به منزل خود دعوت می‌کند. اما اتفاق عجیبی رخ می‌دهد: درست یک ساعت قبل از اینکه مهمانی او آغاز شود، او گلوله می‌خورد!
اشک آخر
رمان «اشک آخر» سید هاشم حسینی، از آثار داستانی مرتبط با موضوع دفاع مقدس است که زندگی جوانی به نام اشکان را بازگو می‌کند که از جبهه برگشته و مجروح و بستری است. بستر اصلی روایت، زمان حال و سال‌های جنگ تحمیلی است و زمان انقلاب در بازگشت به گذشته و تداعی‌های راوی، جریان پیدا می‌کند. شخصیت عبدی که یکی از کاراکترهای مهم داستان است، وظیفه دارد خبر زخمی شدن اشکان را به خانواده‌اش بدهد، آن هم به خانواده‌ای که از دوستانش هستند و اشکان تنها فرزندشان است. اشکان در واقع فرزند یک انقلابی شجاع است که پدرش از مبارزان انقلاب اسلامی بوده و در اثر شکنجه ساواک شهید شده است.
به جای دیگری
رمان «به جای دیگری» نوشته مصطفی خرامان، یکی از آثار داستانی با محوریت موضوع دفاع مقدس است. این رمان، ماجرای رزمنده ای به نام «امیر بنّازاده» را روایت می‌کند که طی عملیاتی مجروح می‌شود و با مجروح دیگری به نام «قاسم یگانه» در خاک دشمن می‌مانند. رزمنده دیگری با یک وانت تویوتا به کمک آنها می‌رود. اما در راه بازگشت، وانت مورد اصابت خمپاره قرار می‌گیرد. صورت امیر به شدت آسیب دیده و شواهد نشان می‌دهند که او به شهادت رسیده است. اما امیر زنده است... این کتاب داستانی برگزیده جشنواره کتاب سال شهید حبیب غنی پور و کتاب تشویقی در پانزدهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده است.