همشهری آنلاین؛ سرویس خانواده- سحر جعفریان: صاحبان این غرفه‌های متنوع، همان بانوان کارآفرینی هستند که با فعالیت در حوزه اقتصاد خانگی و خُرد، اقتصاد کلان کشور را رونق می‌بخشند و از سویی، صنایع بومی و محلی ایران را احیا می‌کنند. به همین بهانه، راهی نمایشگاه زنان و تولید ملی شدیم تا در گفت و گو با تعدادی از بانوان کارآفرین، دستاوردها و چالش‌های کارآفرینی بانوان را بررسی کنیم.
افزوده‌های ایرانیِ یک نوشیدنیِ غیرایرانی
ورودی نمایشگاه شلوغ از جمعیت است. جمعیتی که درصد قابل توجهی از آن به بانوان اختصاص دارد. بنرها و پوسترهای تبلیغاتی نمایشگاه نیز بر دیوار مسیرهای ورودی، خوش‌نمایی می‌کنند. مشام‌مان با بوی قهوه‌های دارچینی و زنجبیلی، مقابل نخستین غرفه از طبقه اول، حسابی باز می‌شود. «نگین صابری»، بانوی جوانی‌ست که طعم و رایحه انواع قهوه‌ها را با چاشنی‌های ایرانی مانند دارچین و زنجبیل، دگرگون می‌کند تا هم، لذت نوشیدن یک فنجان قهوه، چند برابر شود و هم به تنوعِ ذائقه‌های مختلف، پاسخِ خوشمزه‌ای دهد! نگین می‌گوید: «فکر نمی‌کردم علاقه‌مندی روزهای کودکی‌ام به کسب و کار خانگی‌ام تبدیل شود. این خیلی هیجان‌انگیز است. دوست دارم از نیرو و خلاقیت بانوان دیگر برای توسعه کسب و کارم استفاده کنم اما واقعیت این است که به حمایت‌های مستمر و تخصصی‌تر نیاز دارم.»
پشتیبانی‌های برنامه‌ریزی شده لازم است
جلوتر، غرفه صنایع دستی ایران نام دارد؛ از پتینه‌های کرمان تا رومیزی‌های سوزن‌دوزی شده خوزستان که رنگینه‌های هر یک توجه بازدیدکنندگان را جلب می‌کند. «بتول وافری»، کارآفرین و مسئول غرفه است. بانویی میان‌سال و خنده‌رو که به نظر می‌رسد راز و رمز فروشِ خوبش علاوه بر صنایع دستی زیبا، همان خنده‌رویی‌اش باشد. او یکی از ۳ هزار و ۱۷۶ بانوی کارآفرین و سرپرست خانواده است کار خود را ۸ سال پیش با ایده ایجاد منبع درآمد مستقل و احیای صنایع دستی مهجور آغاز کرده است: «شروع هر کاری سخت است و شکست‌های پی در پی هم ممکن است این سختی را چندین برابر کند اما اینکه از نظر روحی و معنوی یکی پشتیبانت باشد، خیلی مهم و البته لازم است. کارگاه‌های مشاوره مدیریت پیشرفته کسب و کار شهرداری تهران یکی از همین پشتیبان‌های معنوی بوده که نمی‌گذاشت ناامید شوم. برپایی نمایشگاه‌هایی این چنین هم خوب است اما به برنامه‌ریزی زمانی بیشتری احتیاج دارد. به عنوان مثال اگر این نمایشگاه در تعطیلات تابستان برگزار می‌شد به طور حتم پذیرای بازدیدکنندگان بیشتری بود. از سویی، برگزاری نمایشگاه‌ها و نشست‌ها را باید سکوی پرتاب در فرآیند حمایت از کارآفرینان و تولیدکنندگان در نظر گرفت که کارآفرینان و تولیدکنندگان بعد از آن به حمایت‌های بیشتر و تخصصی‌تر نیاز دارند.»
از کارآفرینی برای زنان زنداین تا کار خیر
چند دختر جوان، انتهای غرفه بتول خانم، با دقت و هنرمندی سرگرم پتینه‌کاری هستند. بتول خانم به آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر از من به عنوان کارآفرین به درستی حمایت شود، می‌توانم افراد بیشتری جذبِ فعالیت‌های تولیدی و اشتغال کنم. همان‌طور که طی این سال‌ها تلاش کردم به اقشار کم‌برخوردار مانند کودکان کار و خانواده‌هایشان، بانوان سرپرست خانواده و حتی بانوان زندانی، آموزش تخصصی انواع صنایع دستی را ارائه دهم و بعد هم برای آنها، شغل ایجاد کنم تا درآمد داشته باشند.» او بیشتر توضیح می‌دهد: «در یکی از همین نمایشگاه‌ها بود که با مسئولِ واحد آموزشی زندان زنان در قرچک آشنا شدم. یک اتفاق خوب که باعث شد تا مجوزهای لازم برای ورود به بند زنان و آموزش به آنها را کسب و از سویی با کمک خیران، شرایط آزادی تعدادی از آنها را نیز فراهم کنم. این همان زنجیره اقتصادی‌ست که پیامدهای مطلوبِ اجتماعی را هم در بر دارد. دستاوردهای کارآفرینی همیشه، پول و مادیات نیست، گاهی هم خیر و برکت معنوی و اجتماعی است.»
هیچ گرانی، بی‌علت نیست!
غرفه شمع‌های عطری و زیورآلات دست‌ساز از جمله شلوغ‌ترین غرفه‌های نمایشگاه است. اغلب، صاحبان این غرفه‌ها دختران جوان و هنرمندی هستند که حین فروش محصولات خود به تولید در غرفه‌هایشان نیز می‌پردازند. «سارا محمدی»، مسئول یکی از غرفه‌های زیورآلات است که می‌گوید: «بانوان کارآفرین و صاحبان مشاغل خانگی، همان اندازه که به حمایت مادیِ سرمایه‌گذاران نیاز دارند به تبلیغ و اطلاع‌رسانی نیز احتیاج دارند.» سارا خانم در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بالا بودن قیمت برخی محصولات و کالاها اشاره می‌کند و می‌گوید: «قیمت برخی کالاها و محصولات عرضه شده از سوی ما و همکاران به عقیده مشتری‌ها، گران است که البته حق هم دارند. اگر مواد اولیه آن محصولات، به دست ما به عنوان تولیدکننده، ارزان یا با شرایطِ معاف از مالیات‌های خاص، برسد ما نیز آنها ارزان‌تر به مشتری‌ها عرضه می‌کنیم. وقتی قیمت تمام شده یک محصول بالا می‌رود ما ناچاریم با حداقل سود و بدون در نظر گرفتن حق‌الزحمه، آنها را قیمت‌گذاری کنیم تا مشتری راضی باشد.» او همچنین می‌افزاید: «مدیریت حوزه کارآفرینی بهتر است یکپارچه باشد و از حالت چند بخشی و سازمانی بودن خارج شود. در این صورت است که کارآفرینی‌ها، شتاب می‌گیرد.»
بانوی طعم‌ساز!
خطِ نامرئیِ یک رایحه خوش را دنبال می‌کنیم و از میان ۲۱۵ شغل خانگیِ ۲۱ مرکز توانمندسازی شهرداری تهران به غرفه سرزمینِ مزه‌ها می‌رسیم. «الهه عادلی»، کارشناس صنایع غذایی و کارآفرین، پشتِ پیشخوان آن ایستاده و با حوصله به سوالاتِ مشتری‌ها پاسخ می‌دهد. قفسه‌های کوچک غرفه‌اش، انباشته از قوطی‌های ادویه است. ادویه‌هایی منحصربه‌فرد و ابداعی که به قول ِ معروف، در هیچ عطاری نمی‌توانید مانندشان را پیدا کنید. الهه خانم در مورد کسب و کارش اینگونه شرح می‌دهد: «یکی از ویژگی‌های کارآفرینی بانوان در عصر حاضر، علمی و تخصصی بودن آن است. یک زمانی بود که می‌گفتند از رشته تحصیلیِ صنایع غذایی، نان و آب درنمی‌آید! اما حالا با وجود پیشرفت‌های علمی و تخصصی‌تر شدن علوم و صنایع، دیگر این حرف‌ها اعتبار و صحت ندارند. هر کسی می‌تواند با توجه به استعداد، مهارت و تخصصِ علمی و عملی که دارد، کارآفرینی کند.» مواد پایه ادویه‌های این بانویِ طعم‌ساز، گیاهی و ارگانیک است. او در این باره نیز می‌گوید: «مواد اولیه محصولات خود را به طور مستقیم از کشاورزان محلی تهیه می‌کنم و با دستگاه‌های مخصوص، فرآیند ادویه‌سازی را انجام می‌دهم. رِسپی ادویه‌هایی که تولید می‌کنم همگی بدون مشابه و نمونه قبلی هستند که از همان روز اول مورد استقبال مشتری‌ها قرار گرفتند. مشتری‌هایی که روز به روز بر تعدادشان افزوده می‌شود و هر چند، یکی دو نفر از اعضای خانواده، کمک و همراهی می‌رسانند اما برای پذیریش همه سفارش‌ها نیاز سرمایه کلان نیاز دارم. داشتن مزرعه و سوله با تجهیزات صنعتی این حرفه یکی از آرزوها و اهدافم است.»
حمایت یعنی طرح‌هایمان را پشت ویترین ببینیم
۲۸۲ شغل در این نمایشگاه از فرصت معرفی محصولات خود برخوردار هستند. دخترانِ طراحِ پوشاک ایرانی و اسلامی در یکی از غرفه‌های پوشاک، سرگرم راهنمایی مشتریان و بازدیدکنندگان هستند. «زهرا میهنی» یکی از آنها می‌گوید: «چند دوست هستیم که بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه و گرفتن مدرک طراحی لباس و پارچه، حدود سال ۱۳۹۳، تولیدی جمع و جور پوشاک ایرانی و اسلامی را راه‌اندازی کردیم. طرح‌ها و ایده‌هایی که برای تولید پوشاکِ مناسب خانواده‌ها اجرا می‌کنیم، ضمن تجاری بودن به المان‌ها و ارزش‌های پایه ایرانی و اسلامی توجه دارد. در این شرایط انتظار داریم تولیدات خود را با حمایت بخش‌های دولتی و خصوصی، پشت ویترین مغازه‌ها ببینیم. یکی از ویژگی‌های مهم کارآفرینی خُرد به کارگیری اقشار مختلف جامعه مانند توانیابان و نیازمندان در فرآیند تولید و اشتغال است. بیش از ۵۰ درصد از نیروهایی که با مجموعه ما همکاری می‌کنند افراد معلول و کم‌بضاعتی هستند که شاید اگر این کارآفرینی در سطح کلان انجام می‌شد، فرصت شناسایی یا جذب آنها فراهنم نبود. بنابراین حمایت از کارآفرینی‌های خُرد در واقع حمایت از همه اقشار جامعه است. ناگفته نماند که کارآفرینان خُرد و نوپا نیز برای دیده شدن و جلب اعتماد شبکه‌ای از مشتری‌ها و همچنین تغییر سلیقه عموم جامعه به سمت پوشاک اصیل، به حمایت‌هایی بیشتر از امتیاز حضور در چند نمایشگاه که تامین هزینه‌های آن نیز برایمان دشوار است، نیاز دارند.»