همشهری آنلاین؛ سرویس خانواده- سحر جعفریان: مجنونان لاغری، تصاویر سلبریتی‌های خوش اندام را با حسرت نگاه می‌کنند و در سودای باریک اندامانِ خوشبخت به سراغ رژیم‌های لاغری متنوع می‌روند تا شاید به تصویر آن زن‌های ایده‌آل که ترند و جهانی هستند، نزدیکتر شوند. تصاویر زنانی با ظاهری آرمانی که در اثر گسترش مدرنیته در عرصه جهانی و بروز تحولاتی در نظام‌های ارزشی، نمادی و معنایی، فرهنگی و ساختاری جوامع، دچار بازتعریف هویتی شده‌اند. بازتعریفی مبتنی بر مصرف‌گرایی، سرمایه‌داری، مدهای تجاری و سلامتِ بازاری که دستاوردهایی جز اپیدمی انواع بیماری‌های جسمی و روحی نداشته و ندارد. با همین موضوع به گفتگو با متقاضیان شیوه‌های مختلف لاغری، متخصصان و کارشناسان حوزه‌های مرتبط پرداخته‌ایم.
در رالی لاغری، برنده شو!
یکی از خدمات پرطرفدار این روزهای کلینیک‌ها و سالن‌های زیبایی، خدمات مرتبط با موضوع لاغری و تناسب اندام، آن هم نه از نوع سلامت محور که با رویکرد زیباییِ کارت‌پستالی (!) است. موضوعی که هر روز ابعاد جالب و البته خطرناکی به خود می‌گیرد و از سویی دیگر نیز از انحصار بانوان خارج شده و آقایان هم به جمع مشتریان و خواهان تناسب اندام نمایشی، اضافه شده‌اند. «رالی لاغری تا شب یلدا»، « ۳۰ کیلو کاهش وزن تا نوروز ۱۴۰۳» و بسیاری دیگر که همگی بیش از ایجاد تناسب اندام برای مشتری‌های خود، آنها را به وسواس فکری و تنش‌های عصبی دچار می‌کنند. با شماره تلفن یکی از این کلینیک‌های ارائه دهنده خدمات لاغری تماس می‌گیریم. بانوی جوانی پاسخ می‌دهد: «بستگی دارد که چه نوع خدماتی مدنظر داشته باشید. اگر خواهان لاغری با دستگاه (آر اف) موضعی و یا کانتورینگ بدن خود هستید ابتدا باید درصد چربی‌های بدن‌تان آنالیز شود. در این آنالیز مشخص می‌شود شما به چند جلسه و چه میزان شات دستگاه نیاز دارید که هر شات دستگاه ما حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. برای تاثیرگذاری بیشتر دستگاه به برنامه غذایی هم نیاز است که آن نیز با توجه به بازه زمانی یک تا ۶ ماه از ۲۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان هزینه دارد.» بانوی جوان، اطمینان می‌دهد استفاده از دستگاه لاغری هیچ عوارضی برای بدن افراد حتی افرادی که از بیماری خاصی رنج می‌برند، ندارد.
از وگانیسم تا رژیم‌های مدیترانه‌ای
دوباره در کسوت مشتری با یکی دیگر از کلینیک‌های لاغری نام و نشان‌دار شمال پایتخت تماس می‌گیریم و مشاور کلینیک نیز این چنین به سوالات‌مان پاسخ می‌دهد: «دستگاه‌های لاغری موضعی زیادی در بازار موجود است که آثارشان ماندگار نیست. ولی دستگاه مجموعه ما با قدرت و کیفیت فراوان، لاغری دائمی را برایتان تضمین می‌کند؛ ۹ کیلو در یک ماه! هزینه‌اش هم با توجه به میزان اضافه وزن‌تان از جلسه‌ای ۵ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان نوسان دارد. هر جلسه نیز حدود ۳۰ دقیقه زمان می‌برد.» سارا یکی از بانوانی‌ست که بعد از ناامیدی از رژیم‌درمانی‌های بسیار و طولانی، سراغ کاهش وزن با انواع دستگاه‌های لاغری رفته است. حالا او از همه آن تجربه‌ها برای ما می‌گوید: «با اینکه رژیم گرفتن برایم مثل کابوس بود اما بیشتر از ۵ سال انواع رژیم‌های کانادایی، مدیترانه‌ای، جنرال، دانمارکی، سبز، زون، وگان، ویت واچر و پالئو را رعایت و تحمل کردم. راستش هیچ کدام، هیچ اثری نداشتند! یا به خاطر فشار زیادشان خیلی زود بی‌خیالشان می‌شدم و یا به خاطر گران تمام شدن و بی‌اثر بودن، ادامه نمی‌دادم! یک سال هم سعی کردم با دستگاه‌های لاغری کلینیک‌های پزشکی به وزن دلخواهم برسم. دستگاه‌ها کمی اثر داشتند اما خیلی زود دوباره به وزن و سایز قبلم بازمی‌گشتم.»
تجاری‌سازیِ حوزه پزشکی و سلامت
با کلیدواژه‌های این گزارش یعنی لاغری‌های افراطی و تناسب اندام تضمینی، در شبکه‌های مجازی نیز به جستجو می‌پردازیم. خیلی زود، تبلیغات کلینیک زیبایی و لاغری یکی از اینفلوئنسرهای معروف که پایه شهرتش، نمایش سبک زندگی شخصی‌اش است از طریق صفحاتِ کاربران پلتفرم نمایان می‌شود. دختر جوان و ظریفی، مجری تولیدمحتوای صفحه مجازی این کلینیک لاکچری است که در یکی از ویدیوهای تبلیغاتی و اشتراکی آن در حالی که تصویر پر رزق و برق یکی از بازیگران هالیوودی را در دست دارد، می‌گوید: «با دستگاه‌های لاغری کلینیک ما می‌توانید فرصت خودنمایی از ستاره‌های جهانی را بگیرید!» بعد هم، نماینده فروش یکی از شرکت‌های واردکننده دستگاه‌های لاغری در ادامه ویدئو ظاهر می‌شود و می‌گوید: «تنها کمپانی واردکننده دستگاه‌های چربی‌سوز برند در ایران هستیم که با توجه به سلیقه، نیاز و بودجه شما از همه جای دنیا انواع دستگاه‌های لاغری سالنی و خانگی را با قیمت‌های ۵۰ میلیون تا ۱۰ میلیارد تومان در اختیارتان می‌گذاریم.» بعد هم چشمک ریزی می‌زند و با صدایی ملایم‌تر از پیش، ادامه می‌دهد: «خرید و فروش دستگاه‌های دست دوم هم داریم.»
دستگاه‌های کمک لاغری نه معجزه‌آسا
تفاوت معنایی زیادی در نظرات و دیدگاه‌های ثبت‌شده دنبال‌کنندگان صفحات مجازی و سایبری کلینیک‌های لاغری دیده می‌شد: «واقعا کارتون عالیه؛ من که تونستم توی ۵۷ سالگی، به وزن دلخواهم برسم»، «کاش قیمت‌هاتون رو کم می‌کردید تا همه بتونن اندامِ پرنسسی داشته باشن»، «خدا ازتون نگذره که فقط به فکر پول درآوردن هستید و سلامتی مردم براتون مهم نیست»، «به نظرم عکسا و فیلم‌های قبل و بعد مراجعه‌کنندگان‌تون رو کمتر فتوشاپ کنید تا به واقعیت نزدیکتر باشند!» و بسیاری دیگر از این قسم نظرات که درستی یا نادرستی خدمات کلینیک‌های لاغری را زیر سوال می‌برد. «یاسر شریف»، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی در این ارتباط می‌گوید: «تولید و مصرف دستگاه‌های لاغری از حدود ۳۰ سال پیش آغاز شد؛ از زمانی که اثربخشی رژیم‌های لاغری کاهش یافت و چاقی نیز شایع شد. حالا چرا اثربخشی رژیم‌های لاغری کاهش یافت؟ به ۳ دلیل عمده؛ نخست اینکه اغلب رژیم‌های لاغری بدون درنظر گرفتن همه ابعاد و زوایای زندگی فردی، خانوادگی، شغلی و ویژگی‌های ژنتیکی از سوی افراد غیرمتخصص و بازاری با قیمت‌های نجومی طراحی می‌شد و البته که همچنان هم می‌شود. مانند رژیم سبک کتوژنیک که شاید با ژنوم بسیاری از افراد منطبق نباشد ولی چون بیزینس به حوزه سلامت ورود کرده، تجویز می‌شود! دلیل دوم تقدم زیبایی بر سلامتی در ساختارِ تناسب اندام عصر حاضر (مُد و مُدگرایی) است؛ یعنی کاهش وزن و ایجاد تناسب اندام از طریق رژیم‌درمانی باید به گونه‌ای پیش رود که وزن و اندام افراد به الگوهای معیار (سینمایی، افراطی) شباهت یابد نه اینکه به طور کلی (غیرموضعی) وزن کم و سلامتی در سایه آن تضمین شود. دلیل سوم هم ویژگیِ سرعت در پدیده مُد است. افراد برای داشتن اندامی باریک با زوایایی اغراق شده، دیگر وقت و حوصله ندارند. طبیعی‌ست که این شتاب در فرآیند رژیم‌های لاغری دیده نمی‌شود.»
استفاده‌های غیرتخصصی
حتما برای یک بار هم که شده پیامک‌های تبلیغاتی با عناوین مختلف مانند «۲۰ کیلو در ۴ جلسه لاغر شو» را دریافت کرده‌اید. پیامک‌هایی که شریف درباره آنها یادآور می‌شود: «دستگاه‌های لاغری ساخته شدند تا به رویه کاهش وزن افراد کمک کنند اما شگرد تبلیغاتی سودجویان این طور به جامعه قبولاند که استفاده از این دستگاه‌ها در چند جلسه معجزه می‌کنند! در حالی که اصلا اینطور نیست. این دستگاه‌ها در شرایطی به چربی‌سوزی افراد کمک خواهند کرد که اولا سبک زندگی فردِ متقاضی (برنامه غذایی، ورزش، تحرک، کنترل احساسات و عواطف مانند استرس) اصلاح شود، دوما خدمات مرتبط با آن از طریق پزشک متخصص و در فضای کاملا پزشکی ارائه شود.» شریف در ادامه از عوارض استفاده دستگاه‌های کمک لاغری در شرایط غیرتخصصی می‌گوید: «تکنولوژی دستگاه‌های لاغری شامل کاهش سایز، تقویت عضله‌های مشخص، سلولیت، رفع افتادگی پوست و افزایش سوخت و ساز بدنی است. حال اگر فرد متقاضی بدون توجه به موارد منع مصرف (بانوان باردار، مادران شیرده، مبتلایان به کبد چرب گرید ۳، بیماران خودایمنی و بسیاری دیگر)، نوع نیاز و ویژگی‌های جسمانی خود برای استفاده از هر یک از تکنولوژی‌های متنوع دستگاه‌های کمک کننده به لاغری سراغ کلینیک‌های غیرتخصصی و غیرپزشکی مانند سالن‌های زیبایی برود، نه تنها به اندام دلخواهش نمی‌رسد بلکه به عوارض جبران‌ناپذیری هم دچار خواهد شد.»
فرهنگ نمایش و گفتمان بدن و دیگر هیچ!
«محمد دانش»، جامعه‌شناس معتقد است که در دنیای امروز با توجه به اثربخشی فراگیر فضای مجازی و تحول معنایی مفهوم زیبایی از سیرت به صورت، لاغری و تناسب اندام نیز مُرادی غیر از سلامتی یافته است. این جامعه‌شناس و پژوهشگر در این باره می‌گوید: «فضای مجازی مدیریت نشده آنقدر قدرت یافته که افراد مختلف پیام‌های غیرواقعی آنها از ایده‌آل‌های بدنی را بدون چون و چرا می‌پذیرند و با مقایسه مداوم خود با آن ایده‌آل‌های غیرواقعی، دچار نارضایتی می‌شوند. این نارضایتی ضمن نابودی عزت نفس و بروز افسردگی در افراد به تلاش منفی آنها برای دستیابی به آن ایده‌آل غیرواقعی یا به عبارتی بدنِ رسانه‌ای می‌انجامد. البته در موارد بسیاری نیز پیامد اثربخشی و فشار رسانه‌ها، ابتلا افراد به اختلال خوردن یا آنورکسیا یا بی‌اشتهایی عصبی را دربر دارد. دانش می‌افزاید: «القای شبکه‌های مجازی به کاربران که البته در این مرحله به نوعی آزار مجازی محسوب می‌شود این است که لاغر بودن مهمترین معیار جذابیت و محبوبیت در جامعه تعریف شده و شما برای جذابیت و محبوبیت به این معیار نیازمند هستید! حالا راه رسیدن به این معیارهای غیرانسانی و ضدفرهنگ هم خودش مثنوی هفتاد من است! چرا که همه این راه‌ها در اصل به وجود آمده‌اند تا نظام سرمایه‌داری و صنعت مد روز به روز، فربه‌تر شود. بدین ترتیب در اثر فرهنگ دوران مدرن یعنی فرهنگ بصری و نمایشی که دستاورد فعالیت و تبلیغات رسانه‌ها است، گفتمان افکار به گفتمان بدن تبدیل می‌شود. به این شرایط بحرانی فرهنگی، آمار حوادثی مانند مرگ و میر در اثر جراحی‌های لاغری یا بیماری آنورکسیا، را نیز اضافه کنید. مصادیق این آمارها در جهان هم کم نیستند؛ دختران جوانی که در باتلاق مولفه‌های مدل شدن از سایزهای انیمیشنی تا مصرف مواد مخدر و محرکِ کاهش وزن گرفتار می‌شوند.»