همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: امروز این مسجد در چهارراه سیروس را به نام مسجد امام حسن مجتبی(ع) می‌شناسند و معماری بنا چشم هنردوستان و گردشگران را به‌خود خیره می‌کند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
این بنای قدیمی که در خیابان پانزده خرداد شرقی، بالاتر از چهارراه سیروس، کوچه آل آقا واقع است در سال ۱۳۵۲به همت امام جماعت وقت مسجد، حاج آقا منصور عاصمی، و تجار محل مرمت و بازسازی شد. در واقع بنای قبلی به کلی از بین رفت و بنای فعلی جایگزین آن شد. همچنین این مسجد به‌دلیل قرار گرفتن در محله تکیه ملاغدیر به مسجد ملاغدیر هم معروف است.
نصرالله حدادی، تهران‌شناس، درباره این مسجد می‌گوید: «نخستین بانیان مسجد امام حسن مجتبی(ع) چالانچی یا طالانچی بودند. تا شهریور ۱۳۲۰و سقوط رضاشاه، در ایران، مسجدی به نام ائمه نداشتیم و همه مساجدی که وجود داشت به نام بانیان آن بود، مانند مسجد سپهسالار، مسجد شاه، مسجد پیرزن، مسجد شاهزاده‌خانم. بعد از شهریور ۱۳۲۰کم‌کم مساجد با نام ائمه(ع) نامگذاری می‌شدند، مثل مسجد موسی‌بن جعفر(ع)، مسجد امام حسن مجتبی(ع) و غیره.»
حدادی برمی‌گردد به ابتدای روایت و می‌گوید: «هرجا شما کلمه «چی» را پسوند افراد دیدید، مثل چیت‌چیان، مشمع‌چی یا عینک‌چی بدانید که اینها بلااستثناء آذری‌زبان هستند. برای همین مشخص است که این محدوده می‌تواند محل حضور آذری‌زبان‌هایی باشد که در تهران بودند.
این مسجد اسمش طالانچی یا چالانچی است. به زبان آذری غارتگر، دزد و سارق را طالان می‌گویند. همین طور به هر کسی که مطرب و نوازنده و... باشد چالان می‌گویند. از این روی مشخص است که مطرب‌ها برای توبه اینجا را درست می‌کنند.»
او اضافه می‌کند: «این مسجد تقریباً در بخشی از محله چال‌میدان بنا شده و فاصله‌ای با مسجد حوض ندارد و مشخص است که منطقه‌ای داش‌مشدی‌خیز بوده و این قشر از جامعه برای توبه از گناه این مسجد را بنا کرده‌اند تا شاهد روزگار روشن خود بعد از توبه باشند. این مسجد شبستانی به مساحت پنجاه تا شصت مترمربع داشته و پوشش دیوار آن از خشت و گل بوده. همچنین روی دیوار مسجد کتیبه سنگی قرار داشته که نام واقف مسجد و سال ساخت بنای روی آن درج شده بود، اما در زمان بازسازی این سنگ برداشته شده.»