یک پیامد پایدار چنین رویدادهای رنج‌آور و تکان‌دهنده‌ای احساس ترس، احساس درماندگی یا وحشت شدید در افراد است. نمونه‌هایی از رویدادهایی که می‌توانند پی‌تی‌اس‌دی ایجاد کنند شامل تجاوزجنسی یا جسمی، مرگ ناگهانی عزیزان، تصادف، جنگ یا فاجعه‌های طبیعی است. خانواده‌های قربانیان و مأموران امداد و نجات نیز ممکن است دچار پی‌تی‌اس‌دی شوند.
اکثر افرادی که یک رویداد آسیب‌زننده را از سر گذرانده‌اند، واکنش‌هایی شامل شوک و بهت‌زدگی، خشم، اضطراب، ترس و حتی احساس گناه را بروز می‌دهند. چنین واکنش‌هایی معمول هستند و برای اکثر مردم با گذشت زمان از بین می‌روند؛ اما در افراد دچار پی‌تی‌اس‌دی این عواطف ادامه پیدا می‌کنند و حتی افزایش می‌یابند و آن‌قدر قدرت پیدا می‌کنند که مانع از ادامه زندگی عادی فرد شوند. برای اینکه در فردی تشخیص پی‌تی‌اس‌دی داده شود باید برای بیش از یک ماه دچار این علائم باشند و عملکردشان در زندگی هم مختل شده باشد.
علائم پی‌تی‌اس‌دی
علائم پی‌تی‌اس‌دی معمولاً در طول ۳ ماه پس از رویداد آسیب‌زا یا ضربه‌زننده شروع می‌شوند؛ اما در برخی موارد ممکن است سال‌ها بعد آغاز شود. شدت و مدت دچار شدن به این علائم هم متفاوت است. برخی افراد در طول ۶ ماه بهبود می‌یابند، درحالی‌که در برخی دیگر این اختلال برای مدت درازتری ادامه پیدا می‌کند.
علائم پی‌تی‌اس‌دی اغلب به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- تجربه مجدد (re-experience)،: افراد مبتلا به پی‌تی‌اس‌دی بارها رویداد تکان‌دهنده را از طریق افکار و خاطرات مربوط به آن مجدداً تجربه می‌کنند. این تجربه‌ها ممکن است شامل فلش‌بک‌ها، هذیان‌ها و کابوس‌ها باشد. بیماران همچنین ممکن است هنگامی که چیزهایی باعث یادآوری رویداد آسیب‌زا می‌شود، مانند تاریخ سالگرد آن رویداد، احساس ناراحتی شدیدی کنند.
- اجتناب (avoidance): فرد ممکن است از افراد، مکان‌ها، افکار یا موقعیت‌هایی که ممکن است یادآور رویداد تکان‌دهنده باشند، اجتناب کند. این گرایش می‌تواند منجر به احساس جدایی و انزوا از خانواده و دوستان و همچنین از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی شود که فرد قبلاً از آن لذت می‌برد.
- افزایش برانگیختگی: این‌ها شامل بروز عواطف مفرط، مشکلات مربوط به ارتباط با دیگران، ازجمله نشان دادن یا احساس محبت، مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب، تحریک‌پذیری، خشمگین شدن، مشکل در تمرکز و به آسانی از جا پریدن است. فرد همچنین ممکن است علائم جسمی مانند افزایش فشارخون و ضربان قلب، تنفس سریع، تنش عضلانی، تهوع و اسهال داشته باشد.
- شناخت و خلق منفی: فرد ممکن است افکار و عواطف منفی به شکل به سرزنش کردن خود، احساس ازخودبیگانگی و خاطرات مربوط به رویداد آسیب‌زا را تجربه کند. کودکان کم‌سن دچار پی‌تی‌اس‌دی ممکن است تأخیر در رشد در زمینه‌هایی مانند توالت آموزی، مهارت‌های حرکتی و زبان داشته باشند.
شدت علائم پی‌تی‌اس‌دی ممکن است متفاوت باشد. ممکن است شما زمانی که استرس کلی دارید یا وقتی با یادآورنده خاصی مربوط به آنچه اتفاق افتاده است، مواجه می‌شوید، علائم بیشتری داشته باشید.
عوامل خطرساز پی‌تی‌اس‌دی
هر فردی به رویدادهای تکان‌دهنده به شیوه‌ای متفاوت واکنش نشان می‌دهد. توانایی هر شخصی در کنترل ترس، استرس و تهدید ناشی از یک رویداد یا موقعیت آسیب‌زا منحصربه‌فرد است. به همین دلیل، هرکسی که سانحه یا ضربه عاطفی یا رویداد آسیب‌زای شدیدی را تجربه کند، لزوماً دچار پی‌تی‌اس‌دی نمی‌شود. همچنین، نوع کمک و حمایتی که فرد پس از رویداد از دوستان، اعضای خانواده و متخصصان دریافت می‌کند، ممکن است بر ابتلا به پی‌تی‌اس‌دی یا شدت علائم آن تأثیر بگذارد.
هرکسی که رویداد آسیب‌زایی را تجربه کرده باشد، ممکن است دچار پی‌تی‌اس‌دی شود. افرادی که در کودکی مورد آزار قرار گرفته‌اند یا بارها با موقعیت‌های تهدیدکننده زندگی رودررو شده‌اند، در معرض خطر بیشتر دچار شدن به پی‌تی‌اس‌دی هستند.
قربانیان سوانح مرتبط با تجاوز جسمی و جنسی بیشتر در معرض خطر پی‌تی‌اس‌دی قرار دارند.
اگر سابقه دیگر مشکلات روانی، اعضای خانواده مبتلا به مشکلات روانی یا سابقهٔ مصرف الکل یا مواد مخدر داشته باشید، احتمال بیشتری وجود دارد که پس از یک رویداد آسیب‌زا و تکان‌دهند دچار پی‌تی‌اس‌دی شوید.
پی‌تی‌اس‌دی می‌تواند در هر سنی ازجمله دوران کودکی ایجاد شود. زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پی‌تی‌اس‌دی هستند، شاید به این دلیل باشد که زنان بیشتر قربانی خشونت خانگی، آزارگری و تجاوز می‌شوند.
تشخیص پی‌تی‌اس‌دی
اگر علائم پی‌تی‌اس‌دی وجود داشته باشد، پزشک با انجام یک شرح‌حال کامل پزشکی و معاینه جسمی ارزیابی را آغاز می‌کند. اگرچه آزمایش خاصی برای تشخیص پی‌تی‌اس‌دی وجود ندارد، پزشک ممکن است از آزمایش‌های مختلف برای رد کردن بیماری‌های جسمانی به عنوان علت علائم استفاده کند.
اگر هیچ بیماری جسمانی پیدا نشود، ممکن است شما را به یک روان‌پزشک، روانشناس یا سایر متخصصان بهداشت روانی که به طور خاص در تشخیص و درمان بیماری‌های روانی آموزش دیده‌اند، ارجاع دهند. روان‌پزشکان و روانشناسان از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی طراحی‌شده برای ارزیابی وجود پی‌تی‌اس‌دی یا سایر اختلالات روان‌پزشکی استفاده می‌کنند. پزشک بر اساس علائم گزارش‌شده، ازجمله هرگونه مشکل در عملکرد ناشی از علائم، تشخیص پی‌تی‌اس‌دی می‌دهد. پزشک سپس تعیین می‌کند که آیا علائم و میزان اختلال عملکرد نشان‌دهنده پی‌تی‌اس‌دی هستند یا خیر. اگر علائم پی‌تی‌اس‌دی بیش از یک ماه طول بکشد، پی‌تی‌اس‌دی تشخیص داده می‌شود.
درمان پی‌تی‌اس‌دی
هدف درمان پی‌تی‌اس‌دی کاهش علائم عاطفی و جسمانی، بهبود عملکرد روزمره و کمک به فرد برای مدیریت بهتر رویدادی است که این اختلال را ایجاد کرده است. درمان پی‌تی‌اس‌دی ممکن است شامل روان‌درمانی، دارودرمانی یا هر دو باشد.