همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: طب سنتی به عنوان طب بومی یا طب عامیانه نیز شناخته می‌شود، این طب جنبه‌های پزشکی دانش سنتی را در بر می‌گیرد که در طول نسل‌ها در درون باورهای جوامع مختلف، از جمله مردمان بومی، قبل از دوران طب مدرن توسعه یافته است. در طب سنتی عمدتا به خواص درمانی گیاهان توجه دارند. طب سنتی اغلب در مقابل طب علمی قرار می‌گیرد.
در برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی، تا ۸۰ درصد از جمعیت برای نیازهای اولیه مراقبت های بهداشتی خود به طب سنتی متکی هستند. هنگامی که طب سنتی خارج از فرهنگ سنتی آن اتخاذ شود، اغلب به عنوان نوعی از طب جایگزین در نظر گرفته می‌شود. گفته می‌شود که استفاده از طب سنتی در کشورهای قاره آفریقا و هند و بخش‌هایی از آسیا، عمدتا به دلیل گران بودن هزینه‌های درمانی پزشکی مدرن، رواج دارد.
حمایت ضمنی سازمان بهداشت جهانی از طب سنتی
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که استفاده نامناسب از داروها یا شیوه‌های سنتی می‌تواند اثرات منفی یا خطرناکی داشته باشد و تحقیقات بیشتر برای اطمینان از اثربخشی و ایمنی اقدامات درمانی و گیاهان دارویی مورد استفاده در سیستم‌های طب سنتی مورد نیاز است. در «استراتژی طب سنتی ۲۰۱۴-۲۰۲۳» سازمان بهداشت جهانی اعلام شده که این سازمان از کشورهای عضو در توسعه سیاست‌های پیشگیرانه و اجرای برنامه‌هایی حمایت می‌کند که نقش طب سنتی در حفظ سلامت جمعیت را تقویت می‌کند.
شاخه‌های طب سنتی
طب سنتی شاخه‌های مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به طب سنتی
رشته‌های علمی که به مطالعه طب سنتی می‌پردازند عبارتند از: گیاه‌شناسی، قوم پزشکی، اتنوبوتانی (علم اتنوبوتانی به مطالعه و بررسی چگونگی استفاده افراد یک قوم، فرهنگ و یا ناحیه خاص از گیاهان بومی موجود در آن منطقه می‌پردازد) و انسان‌شناسی پزشکی. رواج طب سنتی در مناطق خاصی از جهان با توجه به هنجارهای فرهنگی متفاوت است.
تاریخ طب سنتی در ایران
گیاهان دارویی از زمان‌های قدیم توجه ایرانیان را به خود جلب کرده بود. پزشکان بزرگ ایرانی معتقد بودند که بدون گیاه درمانی دردی وجود ندارد. بخشی از اوستا مربوط به هنر پزشکی درمانی است. بر اساس این کتاب، سریتا اولین متخصص ایرانی در پزشکی بود. مادها دانش دارویی گیاهان گیاهی را پایه گذاری کردند. در قرن چهارم پس از میلاد در دانشگاه جندی شاپور مرکز بزرگی برای یادگیری پزشکی تأسیس شد که دارای یک بیمارستان بزرگ و یک آکادمی بود و اولین کنگره بین المللی پزشکی در آنجا برگزار شد.
پس از ظهور اسلام دانشمندان علوم پزشکی ایران دو مرحله متمایز در مشارکت در پیشرفت علوم پزشکی داشتند: الف) عصر ترجمه، از ۷۵۰ تا ۹۰۰ میلادی، زمانی که بسیاری از تحصیل‌کردگان جندی شاپور مجموعه جالینوسی و بقراطی را ترجمه کردند. ب) عصر طلایی خلاقیت، از ۲۸۰ شمسی تا ۴۸۰ شمسی، که دوران بزرگان ایرانی در پزشکی و داروسازی و داروسازانی مانند زکریای رازی (۲۴۳-۳۰۴ شمسی) و ابن سینا (۳۵۹-۴۱۶) بود. در دوره آن‌ها حدود چهل شکل دارویی مختلف مورد استفاده قرار گرفت و انواع مختلف عصاره گیری و تهیه داروهای گیاهی توسعه یافت. آن‌ها با استفاده از گیاهان دارویی از انواع بیماری‌ها مانند سرطان پیشگیری می‌کردند.
طب سنتی از قدیم تا امروز
نوشته‌های چینی و مصری باستان بسیاری از کاربردهای پزشکی گیاهان را توصیف می کنند که قدمت آن به ۳ هزار سال قبل از میلاد می‌رسد. طب سنتی چینی بسیاری از درمان های گیاهی را توسعه داد که همچنان نیز مورد استفاده قرار می گیرند. فرهنگ‌های آفریقایی و بومیان آمریکا نیز اغلب از گیاهان مختلف در مراسم شفابخشی خود استفاده می کردند. نتایح یک سری از تحقیقات نشان داده که فرهنگ‌های سراسر جهان از گیاهان یکسان یا مشابه برای اهداف پزشکی یکسان استفاده می‌کنند.
روند تکامل طب سنتی
در اوایل قرن نوزدهم، پزشکی طبیعی به سرعت تکامل یافت زیرا دانشمندان چگونگی استخراج و اصلاح مواد فعال گیاه را کشف کردند. این امر باعث شد که داروی گیاهی به دست شیمیدانانی برسد که شروع به سنتز ترکیبات گیاهی کردند. متأسفانه، این رویکرد علمی جدید منجر به کاهش رجوع بیماران طب سنتی شد زیرا افراد بیشتری برای درمان بیماری‌های خود به داروهای شیمیایی روی آوردند. در حال حاضر تنها حدود ۲۵ درصد از داروها از مواد گیاهی مشتق می شوند.
علیرغم ظهور شرکت‌های بزرگ داروسازی، حدود ۸۰ درصد از مردم جهان هنوز حداقل برای بخشی از مراقبت‌های بهداشتی خود به داروهای طبیعی متکی هستند. در آلمان بیش از ۶۰۰ داروی گیاهی وجود دارد که معمولا توسط پزشکان تجویز می شود. در آمریکا مردم شروع به روی گردانی از شرکت‌های بزرگ داروسازی و بازگشت به طب سنتی کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: