همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: ۳۳ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در ایران دچار فشار خون بالا هستند و ۶۰ درصد این افراد از ابتلای خود خبر ندارند. این آماری است که وزارت بهداشت، هفته گذشته اعلام کرد.
فشار خون بالا، یکی از عارضه‌های قلبی و عروقی است که عوامل ژنتیکی، نقش پررنگی در ابتلا به آن دارد. آگاهی و مراقبت از این بیماری تا حدی اهمیت دارد که وزارت بهداشت، طرح «پویش ملی سلامت» را از ۲۰ آبان در سراسر کشور به اجرا گذاشته است و قبل از شروع طرح برای تمام افراد داخل کشور پیامک آن را ارسال کرده است. طرحی که طی آن مردم می‌توانند به تمام مراکز بهداشت شهرها و روستاهای خود مراجعه کنند و غربالگری فشار خون و دیابت را رایگان انجام دهند تا ببینند در چه وضعیتی به سر می‌برند.
بیشتر بخوانید؛
خیلی‌ها هنوز نمی‌دانند که دیابت هم می‌تواند منجر به فشار خون بالا شود. چراکه این بیماری مشکلاتی مانند چاقی، افزایش وزن و پرفشاری خون را به دنبال دارد. فشار خون بالا هم اگر کنترل نشود، می‌تواند منجر به حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیه به خصوص نارسایی کلیه شود.
۸۳ درصد از مرگ‌ومیرهای بیمارستانی سالانه مربوط به بیماری‌های غیرواگیر است و از بین این بیماری‌ها سالانه ۳۰۰ هزار نفر به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی جان خود را از دست می‌دهند و یکی از عارضه‌های قلبی و عروقی، فشار خون بالا است.
چرا یک‌سوم ایرانی‌ها فشار خون بالا دارند؟
متخصصان، بهترین راه مراقبت از سلامت در هر سنی را «پیشگری از ابتلا به عارضه‌ها و بیماری‌ها» می‌دانند و روی آن تاکید دارند. چراکه در صورت ابتلا به بعضی از بیماری‌ها و عارضه‌ها، دیگر راه برگشتی وجود ندارد و فرد احتمالا مجبور است تا پایان عمر دارو مصرف کند. موضوعی که در درازمدت می‌تواند فشار روانی زیادی برای فرد به همراه داشته باشد.
فشار خون بالا، یکی از بیماری‌های بدون علامت است که به «قاتل خاموش» معروف است. این عارضه، شایع‌ترین بیماری قلبی و عروقی در جهان است و یکی از علل اصلی مرگ و میر در جهان و نیز ایران به شمار می‌رود. از هر ۳ نفر، ۱ نفر به این عارضه مبتلا می‌شود.
دکتر منوچهر قارونی، متخصص قلب و عروق و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با همشهری‌آنلاین در پاسخ به این سوال که چرا یک‌سوم ایرانی‌ها به فشار خون بالا مبتلا هستند، می‌گوید: عامل و دلیل اصلی ابتلا به فشار خون بالا ارثی و ژنتیک است و باوری که در بین عامه مردم وجود دارد مبنی بر این که خوردن نمک زیاد باعث افزایش فشار خون می‌شود، اشتباه و غلط است. مهم‌ترین دلیل ابتلا همان طور که گفتم، ژنتیک و ارث است. متاسفانه در ایران ازدواج‌های فامیلی هنوز خیلی رایج است و همین یکی از دلایل ابتلای افراد به فشارخون بالا است که در نسل‌های بعدی هم ادامه پیدا می‌کند.
دکتر قارونی ادامه می‌دهد: افرادی که پرفشاری خون یا فشار خون بالا را در ژن خود ندارند، نیاز نیست نگران این عارضه باشند. اما حتی همین افرادی هم باید ۳ نکته را رعایت کنند؛ مصرفِ کمِ نمک، سبک تغذیه و فعالیت بدنی مناسب.
استاد دانشگاه می‌گوید: مصرف نمک و سبک تغذیه در ابتلا یا عدم ابتلا به این عارضه نقش مهمی دارند. این در حالی است که میزان مصرف نمک در ایران ۲ تا ۳ برابر استاندارد جهانی است. همچنین بسیاری از افراد فعالیت بدنی کافی ندارند که همین منجر به افزایش بار بیماری‌های مزمن مثل فشار خون بالا می‌شود.
عارضه‌ای خطرناک که علامتی ندارد/ آیا آلودگی هوا هم در ابتلا نقش دارد؟
بسیاری از پزشکان تاکید دارند که افراد ۴۰ سال به بالا خیلی مراقب تغذیه و فعالیت بدنی و فشار خون خود باشند و مدام آن را چک کنند. اما دکتر قارونی می‌گوید: از همان دوران کودکی باید مراقب فشار خون باشیم. چون این بیماری هیچ علامت خاصی ندارد و فرد ناگهان و اتفاقی می‌فهمد که به فشار خون بالا مبتلا شده است. بنابراین بهترین کار، مراقبت از دوران کودکی است.
این متخصص قلب و عروق می‌گوید: در خانواده‌ای که ژن فشار خون بالا وجود دارد، از همان زمانی که فرد در سنین کودکی به سر می‌برد، والدین باید مراقب باشند و فرهنگ مصرف کم نمک را به او آموزش دهند. چون نمک، عامل اصلی ابتلا به فشار خون بالا و نیز تشدید آن است.
دکتر قارونی در پاسخ به این سوال که آیا آلودگی هوا در ابتلا به فشار خون بالا نقش دارد، می‌گوید: آلودگی هوا هیچ نقشی در ابتلا به فشارخون بالا ندارد و این عارضه فقط ژنتیکی و ارثی است.
این استاد دانشگاه همچنین درباره تاثیر غم، استرس، اضطراب، اندوه و افسردگی بر ابتلا به فشار خون بالا توضیح می‌دهد: مواردی مثل غم و اندوه و گریه و ... موقتا فشار خون را بالا می‌برند اما نقشی در ابتلا به این عارضه ندارند.
متخصصان قلب و عروق درباره این که چگونه متوجه ابتلای خود به فشار خون بالا شویم، می‌گویند: اگر فردی در ۳ یا ۴ روز متفاوت از خواب بیدار شود و مینیمم فشار خونش از ۹۰ میلی‌لیتر جیوه بیشتر باشد، آن فرد مبتلا به فشار خون بالا است.
پویش ملی برای آگاهی از میزان فشار خون
آگاهی از بیماری‌های قلبی و عروقی و پیشگیری از آن تا حدی اهمیت دارد که وزارت بهداشت به خاطر آن «پویش ملی سلامت» برگزار کرده است. این پویش از ۲۰ آبان امسال در کشور آغاز شده و تا ۱۵ دی ادامه دارد.
دکتر حسین قناعتی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره اهمیت این پویش گفته است: در قالب این پویش می‌توان از نیم میلیون مرگ ناشی از بیماری‌های غیرواگیر و ۳۰ هزار مرگ ناشی از دیابت در کشور پیشگیری کرد.
دکتر قناعتی می‌گوید: افراد با شرکت در این پویش که در مراکز بهداشتی در حال اجرا است، از وضعیت قند خون و فشار خون خود آگاه می‌شوند و در صورت تشخیص ابتلای فردی به فشار خون بالا یا دیابت، پزشک عمومی که در مراکز بهداشت حضور دارد، توصیه‌های اولیه را به فرد ارائه خواهد کرد و بعد آنها را به سطوح تخصصی در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها ارجاع می‌دهند تا توصیه‌ها و درمان لازم را از متخصصان حوزه دریافت کنند.
پایین بودن مشارکت زنان در طرحی که میزان ابتلای زنان بیشتر است
از نکات جالب پویش ملی سلامت برای غربالگری فشار خون و دیابت، مشارکت حداکثری آقایان و پایین بودن مشارکت خانم‌ها بوده است. موضوعی که دکتر کوروش اعتماد، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت هم آن را تایید کرده و گفته است: مشارکت آقایان در پویش ملی سلامت ۶۵ درصد و بسیار امیدوارکننده بوده اما مشارکت خانم‌ها فقط ۳۵ درصد بوده که از آنها هم می‌خواهیم بیشتر مشارکت داشته باشند.
مشارکت پایین زنان در پویش ملی غربالگری فشار خون در حالی است که آمار این بیماری در سنین کمتر در مردها بیشتر است ولی در دهه ۴۰ زندگی در زنان بیشتر دیده می‌شود. مهم‌ترین دلایل ابتلای بیشترِ زنان هم کم‌تحرکی، چاقی و البته هورمون‌های زنانه است.
دکتر اعتماد درباره گروه سنی مشارکت‌کنندگان هم گفت: بیشترین گروه سنی مشارکت‌کننده در این پویش تا الان گروه سنی ۳۵ تا ۴۵ سال بوده که انتظار داریم با توجه به اهداف پویش، تمام افراد بالای ۱۸ سال کشور در آن شرکت کنند.
به گفته مسئولان وزارت بهداشت، تا روز ۷ دی بیش از ۲۷ میلیون نفر در سراسر کشور در پویش ملی سلامت شرکت کرده و در زمینه بیماری‌های پرفشاری خون و دیابت غربالگری شده‌اند که از این تعداد بیش از نیم میلیون نفر با احتمال ابتلا به فشار خون بالا و بیش از ۳۰۰ هزار نفر با احتمال دیابت شناسایی شده‌اند. همچنین بیش از ۵ میلیون ایرانی در مرحله پیش‌ابتلا به فشار خون بالا و حدود ۲ میلیون نفر در مرحله پیش‌ابتلا به دیابت شناسایی شده‌اند.
شناسایی نیم میلیون نفر با احتمال ابتلا به فشار خون بالا/ فشارمان چند باشد، پرفشاری خون داریم؟
در طرح پویش ملی سلامت، مشارکت ۵۴ میلیون نفر جمعیت بالای ۱۸ سال برآورد شده است. به گفته مسئولان وزارت بهداشت، تا روز ۷ دی بیش از ۲۷ میلیون نفر در این پویش شرکت کرده و در زمینه بیماری‌های پرفشاری خون و دیابت غربالگری شده‌اند که از این تعداد بیش از نیم میلیون نفر با احتمال ابتلا به فشار خون بالا و بیش از ۳۰۰ هزار نفر با احتمال دیابت شناسایی شده‌اند. همچنین بیش از ۵ میلیون ایرانی در مرحله پیش‌ابتلا به فشار خون بالا و حدود ۲ میلیون نفر در مرحله پیش‌ابتلا به دیابت شناسایی شده‌اند.
مسئولان، هدف از اجرای پویش ملی سلامت را «مراقبت رایگان بیماران دیابتی و پرفشاری خون» در بستر برنامه سلامت خانواده و با تشکیل پرونده الکترونیک سلامت عنوان کرده‌اند. مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در این رابطه گفته است: دیابت و فشارخون بیمارانِ شناسایی‌شده هر ماه یا هر ۳ ماه یک‌بار توسط مراقبان سلامت و پزشکان اندازه‌گیری خواهد شد و آنها در صورت نیاز، آزمایش‌ها و داروهای رایگان دریافت خواهند کرد.
اما قند خون و فشار خون ما روی چه عددی باشد، به معنای ابتلا به دیابت و فشار خون بالا است؟ به گفته دکتر اعتماد، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت منظور از «احتمال دیابت» قند خونِ ۱۲۶ به بالا و منظور از «احتمال پرفشاری خون یا فشار خون بالا»، عدد ۱۴۰ روی ۹۰ میلیمتر جیوه (۱۴ روی ۹) به بالا است. و هدف از درمان فشارخون بالا، پایین نگه داشتن میزان فشار خون بیمار روی عدد کمتر از ۱۲۰/۸۰ (۱۲ روی ۸) است.