همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی : بسیاری از ساختمان های پرزرق و برقی که این روزها به عنوان میراث فرهنگی پایتخت شناخته می شوند و هر سال هزاران نفر برای بازدید از آنها بلیت تهیه می کنند، نتیجه هنرنمایی معماران ارمنی است که به دستور رضا شاه از اروپا به تهران آمدند تا ساختمان های مدرن بسازند و چهره پایتخت را تغییر بدهند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
آندره گدار فرانسوی سرآمد همه معماران ارمنی‌تبار بود که سال ۱۳۰۷ به ایران آمد و بناهای مهمی از جمله موزه ملی ایران را در ابتدای خیابان قوام‌السلطنه و سی تیر فعلی ساخت و بسیاری از بناهای تاریخی را که به دورهای مختلف تاریخی تعلق داشت ترمیم کرد.
حمید ناصری، تهران‌پژوه، می‌گوید: «تاثیر سه معمار ارمنی‌تبار به نام های آندره گدار، نیکلای مارکوف و وارطان هاوانسیان روی معماری تهران قابل توجه است. آندره گدار فرانسوی موزه ملی ایران و حافظیه را ساخت، مارکوف روس عمارت‌های باشکوهی مثل دبیرستان البرز، مدرسه دارالفنون و ورزشگاه امجدیه را طراحی و اجرا کرد و هاوانسیان معروف به آرشیتکت وارطان که ایرانی بود بناهای مهمی مثل کاخ سعدآباد و هتل لاله تهران را بنا کرد. این سه نفر از مهم‌ترین معماران ارمنی بودند که بیشترین تاثیر را روی معماری تهران گذاشتند.»
معماران صاحب سبک ارمنی در کنار ساخت بناهای باشکوه از تربیت شاگردان مستعد غافل نبودند. معماران و طراحان مشهوری مثل هوشنگ سیحون که آرامگاه های خیام، نادرشاه افشار، فردوسی، کمال‌الملک و ابن سینا را طراحی کرد یا عبدالعظیم فرمانفرمایان که ورزشگاه آزادی، فرودگاه مهرآباد و موزه فرش ایران را طراحی کرد و محسن فروغی، طراح و سازنده ساختمان دانشگاه تهران و طراح آرامگاه سعدی از ممتازترین شاگردان معماران ارمنی به شمار می‌روند.
ناصری تاثیر نیکلای مارکوف در شکل‌گیری معماری جدید و ساخت بناهای تاریخی در پایتخت را پررنگ‌تر می‌داند: «مارکوف شاید تنها معمار خارجی تاریخ تهران باشد که به عنوان کارمند در اداره بلدیه تهران استخدام می‌شود. مارکوف به حدی با فرهنگ ایران خو گرفت که هرگز به زادگاهش در گرجستان برگشت و بعد از فوت در گورستان دولاب دفن شد. او بناهای مهم دیگری مثل مسجد فخرالدوله، دبیرستان انوشیروان دادگر، مدرسه ژاندارک، کارخانه قند ورامین، ساختمان اداره پست در حوالی میدان توپخانه، عمارت مشیرالدوله، زندان قصر، دانش‌سرای عالی و ... را در تهران ساخت که هم اکنون جزء جاذبه های گردشگری پایتخت به شمار می‌روند.»
معماران ارمنی‌تبار طرفدار پر و پا قرص سبک معماری نوین بودند و ساختمان هایی در تهران ساختند که در آن سال‌ها مدرن به حساب می‌آمدند. پل آبکار یکی از همین معماران ارمنی بود که سینما نیاگارا، مدرسه باغچه‌بان و عمارت رادیو ایران در خیابان شریعتی را ساخت. میدان حسن‌آباد که شباهت زیادی به معماری اروپایی دارد به همت قلیچ باقلیان ساخته شد. عده‌ای معتقدند عمارت عالی پست‌خانه که ساخت آن را به نیکلای مارکوف نسبت می‌دهند، یک معمار ارمنی تبار اصفهانی به نام الگال گالستیانس ساخته است. اوژن آفتانـدیلیانس، معمار ارمنی‌تباری که در تبریز زاده شده بود، هم بناهای مهمی مثل تالار فرهنگ و دبستان فردوسی را که به ساختمان اداره آموزش و پرورش استان تهران تبدیل شده و ساختمان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نزدیکی میدان بهارستان را ساخته و طراح ساختمان اولیه فرودگاه مهرآباد بوده است.