همشهری آنلاین- سمیراباباجانپور: از معروف‌ترین قلعه‌های موجود در تهران که محل زندگی ارامنه بود می‌شود از قلعه ارامنه ده‌ونک نام برد. درباره این قلعه و سبک و زندگی ارامنه آن کتاب‌هاو نقل‌های گوناگونی چاپ و نشر شده است. اما قلعه دیگری که جمعی از ارامنه تهران در آنجا زندگی کرده و باغ‌های وسیعی را نیز تحت اختیار داشتند قلعه‌ای در محدوده کن و سولقان بود که کمتر نوشته و نقل قولی از آن وجود دارد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
برای یافتن ردی از این قلعه قدیمی سراغ قدیمی‌های محله کن می‌رویم. عبدالله درویش که سال‌هاست درباره تاریخ و هویت این محله قدیمی تحقیق و پژوهش می‌کند از قلعه و باغ وسیعی در محدوده کن در ابتدای مسیر جاده سولقان نام می‌برد و می‌گوید: «در خاطرات کودکی به یاد دارم پدرم با مردی ارمنی رفیق بود که در باغی زندگی می‌کردند.» باغی که درویش از آن یاد می‌کند محدوده وسیعی بود که از تپه‌های شمالی محدوده کوهسار امروز شروع می‌شد و همه زمین‌هایی را که ساختمان‌های مسکونی اوپی‌جی وزارت نفت در آن ساخته شده است دربر می‌گرفت.
درویش می‌گوید: «اطلاعات زیادی از این قلعه در دست نیست؛ اما از پدرم و کسانی که به آنجا رفته بودند شنیدم که قلعه و استخری در باغ وجود داشته که ارمنی‌ها آنجا زندگی می‌کردند. حضورارمنی‌ها در کن هم بی‌ربط به حضور ارمنی‌ها در ده‌ونک نبود. زمانی که مستوفی‌الممالک قریه ونک را برای ارمنی‌ها آباد کرد تعدادی از خانواده‌های ارمنی هم به سمت روستاهای غرب تهران، مثل کن، راهی شدند. کن روستایی خوش آب وهواو حاصلخیز بود و محل مناسبی برای زندگی محسوب می‌شد. از طرفی، از مرکز شهر هم دور بود و اقلیت‌های دینی زندگی راحت‌تری آنجا داشتند.»
اینکه چند خانوار در قلعه کن و سولقان زندگی می‌کردند اطلاعات چندانی در دسترس نیست. داریوش شهبازی، تهران‌شناس، در مقاله‌ای که درباره ارامنه تهران نوشته است، اشاره کوچکی به قلعه کن می‌کند و می‌نویسد: «قلعه دیگری در تهران وجود داشت که در دهستان سولقان بخش کن بود و جمعیتی ۳۰ نفره در آن ساکن بودند. انجیر و سیب و توت در باغ‌های آن‌ها کاشته می‌شد و ۵ هکتار باغ و گلستان نیز در اختیار ارامنه این قلعه بود.»
قلعه‌های ارامنه با اتاق‌های زیاد ساخته می‌شد و بعید نیست که در قلعه ارامنه کن نیز خانوارهایی از ارامنه در کنار هم زندگی می‌کردند. عبدالله درویش، پژوهشگر محدوده کن، می‌گوید: «گویا بزرگی یا همان اربابی داشتند که بیشتر با اهالی کن ارتباط داشت، چون قدیمی‌های محله کن در خاطراتشان از اوبه نام ارباب ارمنی یاد می‌کنند. ۱۵ نفری از کنی ها هم در باغ ارمنی‌ها کار می‌کردند. باغشان بسیار پرمحصول و وسیع بود. جالب اینکه ۱۵ ساعت حق آبدهی از قنات معروف کن به نام قنات وسک متعلق به این قلعه و آبیاری باغ‌هایش بود.»
به گفته درویش، قلعه کن را این ارباب ارمنی بعدها به فردی به نام سرتیپ می‌فروشد که بعدازآن این باغ به باغ سرتیپ معروف می‌شود. سرتیپ هم چند سال بعد باغ و زمین‌هایش را به فردی به نام سلیمانی می‌فروشد و خلاصه زمین‌ها قطعه‌قطعه به فروش می‌رسند. به گفته اهالی، در سند اولیه زمین‌هایی که ساختمان‌های مسکونی اوپی‌جی در آن ساخته شده است، نام این قلعه و باغ ارمنی ذکر شده است.
اگر بخواهید ردی از این قلعه قدیمی و باغ‌هایش بگیرید، باید به محله کن، بلوار کوهسار، بالاتر از ایستگاه متروی کوهسار بروید. هنوز هم بخش‌هایی از این باغ وجود دارد.