همشهری آنلاین - سمیراباباجانپور: میدان شهید هرندی در گذشته به میدان غار معروف بود. پس از گسترش شهر تهران در زمان ناصرالدین‌شاه و ساخت حصار و دروازه‌های جدید، یکی از دروازه‌های دوازده‌گانه ورودی شهر به دروازه غار معروف شد. وجه تسمیه انتخاب نام غار برای این محدوده، به اراضی و روستاهایی که با نام «بلوک غار» معروف بودند و داستان حضور یکی از فرزندان امام موسی کاظم(ع) مرتبط است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
علیرضا زمانی، تهران‌شناس، در این باره می‌گوید: «دروازه غار در خروجی شهر - حوالی همین میدان امروزی - قرار داشت و چون به سمت اراضی و روستاهای بلوک غار گشوده می‌شد به این نام معروف شد.»
در زمان های بسیار دور به اراضی و روستاهای بین تهران و ری «بلوک غار» می‌گفتند که مشتمل بر ۴۰ پارچه آبادی بود و به دو بخش بلوک غربی و بلوک شرقی تقسیم می‌شد؛ بیشتر اراضی منطقه ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و بخشی از منطقه ۲۰ کنونی در این محدوده قرار می‌گرفتند.»
زمانی می‌افزاید: «در بارهٔ وجه‌تسمیه این بلوک در کتاب‌ها نیز آمده است که یکی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) که در ری تحت تعقیب قرار گرفته بود، در گریز از مأموران دولتی به سمت شمال ری رفت و درست پیش از آنکه دستگیر شود، در محلی به نام جال کولی که جای دقیق آن مشخص نیست، وارد غاری شد و به نحوی عجیب و غیرعادی از دیده‌ها پنهان ماند به‌گونه‌ای که تعقیب‌کنندگان نتوانستند او را پیدا کنند.
پس از این اتفاق، منطقه مورد اشاره به «غار» معروف شد. البته در برخی متون کهن «غار» با «قاف» نیز نوشته شده است؛ در این متون نام مشاهیر بزرگی همچون ابوبکر صالح بن شعیب، از بزرگان ادب، دیده می‌شود که بنا به نوشته لغت‌نامه دهخدا و به نقل از یاقوت حموی، در روستای غار، نزدیک ری، به دنیا آمده بود.
محدوده دروازه غار در زمان قاجار و اوایل دوره پهلوی، بعد از ورامین و خوار، از عمده‌ترین محل‌های تأمین جو و گندم اهالی تهران بود. در زمان پهلوی اول دروازه غار را نیز مانند دیگر حصارها و دروازه‌های شهر تهران از میان بردند و به‌جای آن میدانی بنا کردند که به میدان غار معروف شد.
معروف‌ترین یادگار آذری‌ها در دروازه غار | مسجد بنفشه‌ورقه‌ای‌ها تا مسجد خانقشلاقی‌ها