همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: آب مروارید، شایع‌ترین علت کاهش بینایی در افراد سالمند و دلیل اول نابینایی در جهان است. این عارضه با افزایش سن شایع‌تر می‌شود و انواع مختلفی دارد اما در برخی موارد، جوانان را هم درگیر می‌کند که دلایل متفاوتی برای آن وجود دارد. این عارضه حتی در کودکان و نوزادان هم شایع است که البته در این گروه بیشتر به دلیل سابقه خانوادگی یا به صورت مادرزادی بروز پیدا می‌کند.
این بیماری معمولا درمان سختی ندارد و بسیار کم‌خطر است و تنها راه درمان قطعی آن در حال حاضر «عمل آب مروارید» است. اما خیلی از افراد آن را پشت گوش می‌اندازند و آسیب‌های بعدی بزرگتری برای خود ایجاد می‌کنند.
درمان آب مروارید اورژانسی نیست، اما باید در زمان مشخصی که پزشک تعیین می‌کند، انجام شود و به تعویق نیفتد. چراکه تاخیر در عمل آب مروارید عواقب متعددی دارد؛ از کاهش بینایی فرد تا کوری.
بیشتر بخوانید
درباره بیماری که اگر به موقع درمان نشود می‌تواند شما را نابینا کند
عوارض مصرف کورتون و موارد منع و مصرف آن چیست| شمشیر دولبه کورتون چگونه در بدن عمل می‌کند؟
چرا به این عارضه آب مروارید می‌گویند؟
نام علمی عمل آب مروارید «کاتاراکت» است و کلا به کدر شدن عدسی چشم یا تجزیه آرام پروتئین‌های عدسی که منجر به مشکلات بینایی می‌شود، آب مرواید می‌گویند. پروتئین‌های عدسیِ چشم‌ها از ۴۰ سالگی شروع به تجزیه می‌کنند، اما علائم بیماری معمولا بعد از ۶۰ سالگی بروز می‌یابد. البته در صورت ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت، ممکن است این عارضه را در همان جوانی تجربه کنید.
اما چرا این عارضه آب مروارید نام دارد و چه ارتباطی بین مروارید و این عارضه چشمی وجود دارد؟ دکتر افشین همت‌پور، جراح و متخصص چشم‌پزشک در این باره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: این نام خیلی قدیمی است. مثلا در زبان یونانی به آن «آبشار» می‌گویند. بین ما به آب مروارید چون لنز، عدسی‌شکل است و وقتی این بیماری یا عارضه برای فرد بروز پیدا می‌کند، به رنگ مروارید تغییر رنگ می‌دهد و از نظر حکمای قدیم به شکل مروارید بوده و حالت سفید درخشانی داشته، اسم آب مروارید را روی آن گذاشتند.
دامنه سن ابتلا؛ از داخل رحم تا دوره سالمندی
عدسی چشم به طور طبیعی، نوری را که به داخل چشم می‌آیند، منعکس می‌کند تا ما اطراف و اشیا را واضح و واقعی ببینیم. عدسی باید شفاف باشد تا دید واضحی داشته باشیم. با افزایش سن، احتمال دارد عدسی چشم از حالت شفاف به کدر تبدیل شود و به‌تدریج بینایی کاهش می‌یابد و فرد انگار از پشت شیشه‌ای یخ‌زده یا مه‌آلود به اطراف نگاه می‌کند. اشیا در نظر این افراد تار، مه‌آلود یا کمرنگ به چشم می‌آید که در این صورت بیماری آب مروارید یا کاتاراکت رخ می‌دهد.
معمولاً وقتی کلمه آب مروارید را می شنویم، افراد مسن به ذهن‌مان می‌آیند، اما سبک زندگی نادرست موجب شده که برخی افراد در دهه ۴۰، ۳۰ و حتی ۲۰ سالگی دچار این عارضه شوند که به آن «آب مروارید زودرس» گفته می‌شود.
شرایط متعددی منجر به این می‌شود که افراد در سنین جوانی به این عارضه مبتلا شوند؛ شرایطی مثل ابتلا به دیابت، فشارخون بالا، نزدیک‌بینی بالا به‌خصوص زمانی که خیلی زودتر شروع می‌شود، مصرف بعضی داروها مثل داروهای استروئیدی، داشتن سابقه خانوادگی، ضربه خوردن به چشم، چاقی بیش از حد، مصرف بی‌رویه الکل، سیگار کشیدن و حتی قرار گرفتنِ طولانی‌مدت در معرض نور خورشید.
یک عامل ابتلا به آب مروارید
دکتر همت‌پور می‌گوید: این عارضه، بیماری شایع سنین سالمندی است و هرچقدر جمعیت پیرتر می‌شود، آمار ابتلا به آن بیشتر می‌شود. ولی خب دلایل دیگری مثل دیابت هم در بروز آن تاثیر دارد و فقط هم محدود به سنین سالمندی نیست.
این چشم‌پزشک ادامه می‌دهد: غیر از ابتلای دیابتی‌ها به این بیماری، نوع نوزادی و مادرزادی آن را داریم. حتی ممکن است جنین در داخل رحم مادر و به دلایلی مثل ویروس‌ها به آن مبتلا بشود. این بیماری در نوجوانی هم شایع است، برخی از آنها بر اثر ضربه به چشم یا تروما ایجاد می‌شود، در برخی افراد بیماری‌های متابولیک مسبب بروز آن هستند، بعضی از داروها مثل کورتون‌ها هم در تشدید آن نقش دارند.
پزشکان اما از بین عوامل متعددِ تاثیرگذار روی بروز آب مروارید، روی دیابت تاکید دارند. چراکه بین دیابت و ابتلا به بیماری‌های چشمی ازجمله آب مروارید ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. علتش هم این است که دیابت روی رگ‌های خونی سراسر بدن تاثیر می‌گذارد و یکی از این رگ‌های خونی مربوط به چشم‌ها است.
بر اساس آمارهای موجود، بیشتر از ۳۰ درصد یا یک‌سوم بزرگسالان ۴۵ ساله و بالاتر که مبتلا به دیابت هستند، آب مروارید دارند و این عدد کمی نیست.
به گفته متخصصان، بروز آب مروارید در افراد مبتلا به دیابت ۲ تا ۴ برابر افراد غیر دیابتی است. این آمار در بیماران دیابتی زیر ۴۰ سال بین ۱۵ تا ۲۵ برابر بیشتر رخ می‌دهد و بیشتر هم در سنین پایین بروز می‌یابد.
زودتر یا دیرتر مراجعه نکنید
خیلی از افراد سالمند با وجود تشخیص پزشک و تاکید او بر عمل آب مروارید در زمان تعیین‌شده، به توصیه پزشک را جدی نمی‌گیرند و به اطرافیان و هم‌سالان و اقوام بیشتر گوش می‌دهند. هم‌سالان و اقوامی که تاکید دارند که اشکالی ندارد اگر دیرتر برای عمل آب مروارید مراجعه کنید. حتی برخی اقوام پا را فراتر می‌گذارند و توصیه به عمل زودتر از موعد می‌کنند! موضوعی که پزشکان، افراد را از آن به شدت بر حذر می‌دارند.
دکتر همت‌پور در این زمینه می‌گوید: اگر عمل آب مروارید زودتر از موعد مشخص انجام شود، چون اصطلاحا عدسی هنوز نرسیده، بیمار دچار مشکلات دیگری خواهد شد. اگر هم دیرتر از موعد عمل شود، می‌تواند عوارض دیگری را به همراه داشته باشد که مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آنها بیماری آب‌سیاه یا گلوکوم است.
آسیبی که جبرانش غیرممکن است
زمان عمل آب مروارید هر فرد با توجه به نیاز و شرایط و سن متفاوت است، اما تاخیر زیاد در عمل آن می‌تواند باعث افزایش فشار چشم هم بشود که عواقب ناگوار خود را دارد و می‌تواند این عمل را به جراحی پیچیده و سختی تبدیل کند و کار برای خود بیمار سخت‌تر شود.
دکتر همت‌پور می‌گوید: همچنین اگر فرد مبتلا به آب مروارید عمل جراحی خود را به موقع انجام ندهد، تمام اجسام و اشیا و اطراف خود را کدررنگ مشاهده خواهد نمود.
به گفته این چشم‌پزشک، یکی دیگر از عوارض عمل نکردن به موقع آب مروارید یا عمل با تاخیر زیاد، کوری دائمی فرد و عدم برگشت بینایی حتی با عمل جراحی است. او می‌گوید: وقتی پزشک تشخیص می‌دهد که فرد دچار کاتاراکت شده، اگر سریع درمان خود را انجام ندهد و آن را ساده بگیرد، آسیب‌های زیادی می‌بیند که نام بردیم و گاهی جبران آن غیرممکن است. در هر حال تاخیر در جراحی این عارضه جایز نیست. چون فشار چشم بالا می‌رود و منجر به ایجاد مشکلات بعدی مثل آب سیاه می‌شود که اشاره کردم یا عوارض دیگری را به همراه دارد.