همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: شاید شما هم افرادی را در خانواده، بین دوستان و همکاران خود دارید که همیشه یک سری از وسایل خود را گم می‌کنند؛ از کارت‌های بانکی گرفته تا سوئیچ ماشین و کلید خانه و کارت سوخت. یا وقتی به مهمانی می‌روند، حداقل یکی دو وسیله مهم خود را آنجا جا می‌گذارند، یا وسایل خود را سر جای مشخصی نمی‌گذارند و مدت زیادی همه جا را زیر و رو می‌کنند تا آن را پیدا کنند، یا چیزی را که در دست دارند، جایی روی زمین می‌اندازند اما متوجه نمی‌شوند و به این ترتیب آن را برای همیشه گم می‌کنند.
خیلی از این افراد خودشان از این رفتار یا ویژگی شاکی هستند و اذیت می‌شوند اما نمی‌دانند که این مساله از کجا نشأت می‌گیرد و چطور باید آن را حل کنند. خیلی‌ها هم با این رفتار خود به عنوان موضوعی خنده‌دار و شوخی برخورد می‌کنند و دیگران هم آنها را دست‌مایه خنده قرار می‌دهند. در حالی که این معضل می‌تواند امور روزمره فرد را مختل کند یا حسابی وقت او را بگیرد یا برایش هزینه داشته باشد.
بیشتر بخوانید؛
-
۱۰ ویژگی افرادی که از نظر روانی سالم‌اند
-
چرا هجوم افکار وسواسی در زنان بیشتر از مردان است؟
-
شایع‌ترین اختلالات روانی در میان افراد سالمند
-
۲۱ نشانه اضطراب در کودکان قبل و بعد از اسباب‌کشی
گم کردن وسایل شخصی، اختلال روانی است؟
خیلی از افراد تصور می‌کنند که گم کردن پیاپیِ کارت بانکی یا هر وسیله دیگری، اختلالی روانی به شمار می‌آید و در ردیف اختلالات روانی می‌گنجد اما دکتر علیرضا تبریزی، روانشناس و مشاوره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: این که یکسری از افراد مدام وسایل خود را گم می‌کنند، یا جا می‌گذارند، یا نمی‌دانند آن را کجا گذاشته‌اند، دلایل مختلفی دارد و به خودی خود یک اختلال مستقل نیست. اما هر دلیلی هم که داشته باشد، حتما راهکار مربوط به خود را هم دارد.
تبریزی در ادامه به ۶ دلیل اشاره می‌کند که رایج‌ترین دلایل برای معضل گم کردن اشیا و وسایل محسوب می‌شوند.
حافظه ضعیف
اگر حافظه فرد ضعیف باشد، یادش نمی‌ماند که اشیا و وسایل خود را کجا گذاشته و همین باعث می‌شود وقتی به آن نیاز دارد، نتواند پیدایش کند. اگر مشکل فقط از ضعف حافظه باشد، با انجام تمرین‌هایی مثل کاردرمانی برای تقویت حافظه می‌توان مشکل را حل کرد. اما گاهی خود ضعف حافظه از اختلال اضطراب بالا نشأت می‌گیرد.
اضطراب شدید
خیلی از افراد وقتی اضطراب‌شان تشدید می‌شود، حافظه‌شان ضعیف می‌شود و برخی محتواها را یادشان می‌رود. اضطراب هم دلایل خیلی زیادی دارد که هرکدام راهکارهای مربوط به خود را دارد؛ از ژنتیک تا مسائل اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و ...
البته ممکن است اضطراب داشته باشید و وسایل‌تان را گم نکنید. لزوما هرکس اضطراب بالایی دارد، وسایل خود را گم نمی‌کند یا جا نمی‌گذارد. حوزه اضطراب خیلی گسترده است و می‌تواند نمودهای متفاوتی داشته باشد. یک فرد با اضطراب بالا ممکن است یادش برود ماشین خود را قفل کند یا سوئیچش را بردارد. در فرد دیگری اضطراب بالا به شکل وسواس نمود پیدا می‌کند. مثلا وقتی اضطرابش تشدید می‌شود، خانه را جمع و جور می‌کند، ظرف می‌شوید، چیدمان ظرف‌ها را تغییر می‌دهد، کابینت را خالی می‌کند و دوباره می‌چیند.
وسواس
می‌شود وسواس داشت ولی وسایل شخصی را هم گم کرد. البته حوزه وسواس خیلی گسترده است و نمی‌توان به راحتی درباره افراد مختلف صحبت کرد. مثلا در وسواس نظم امکان ندارد شما وسایل‌تان را گم کنید. چون فردی که وسواس نظم دارد، اتفاقا همه چیز را سر جای خود می‌گذارد و برای هر چیزی یک جایی معین کرده است و حتی جای وسایل را روی برگه می‌نویسد و مثلا به کابینت می‌زند. اما ممکن است کسی وسواس تمیزی داشته باشد ولی شلخته هم باشد و مدام وسایل خود را هم گم کند.
بیش‌فعالی
گاهی گم کردن وسایل می‌تواند به بعضی اختلالات روانی ربط پیدا کند و در آن ریشه داشته باشد. مثلا یکی از نشانه‌های «بیش‌فعالی» گم کردن و جا گذاشتن وسایل است. برخلاف تصور خیلی از افراد که فکر می‌کنند بیش‌فعالی مخصوص دوران کودکی است، این اختلال اگر در کودکی برطرف و درمان نشود، به بزرگسالی فرد هم کشیده می‌شود و با او می‌ماند. پس گم کردن وسایل می‌تواند یکی از دلایل بیش‌فعالی باشد. بی‌توجهی به جزئیات، حواس‌پرتی و سر به هوا بودن، پرتحرکی، شلختگی، بی‌علاقگی به انجام کارهای طولانی، جا گذاشتن وسایل، پرت شدن حواس به راحتی، زیاد وول خوردن، فراموش کردن کارها و وسط حرف دیگران پریدن ازجمله خصوصیات افراد بیش‌فعال هستند. ممکن است کسی ۶ نشانه از این نشانه‌ها را داشته باشد و بیش‌فعال باشد و سنش هم بالا باشد. یعنی بیش‌فعالی لزوما اختلال دوران کودکی نیست.
بیش از حد مورد حمایت قرار گرفتن
یک مورد دیگر در این زمینه که البته کمتر پیش می‌آید، این است که فرد سعی نمی‌کند چیزها را به خاطر بسپارد. چون همیشه کسی هست که او را ساپورت کند. مثلا کودکی که می‌داند هر بار که دفترش در خانه جا بگذارد، مادرش آن را برایش تا مدرسه می‌آورد و هیچ وقت با پیامدهای جا گذاشتن دفتر و کتابش مواجه نشده، پس لازم ندیده که این مشکل را حل کند. این فرد وقتی بزرگ هم بشود، سوئیچش را جا می‌گذارد یا کارت بانکی‌اش را گم می‌کند و همسرش برایش می‌برد. این فرد یاد گرفته که نیاز نیست مراقب وسایلش باشد. چون آدم‌هایی هستند که او را ساپورت می‌کنند و نیازی به این که چیزها را به یاد بسپارد، ندارد.
آموزش ندیدن نظم و مسئولیت‌پذیری؛ شلختگی
خیلی از ما از دوران کودکی نظم را یاد نگرفته‌ایم. فرد از دوران کودکی باید آموزش ببیند و تمرین کند که مثلا کیف پولش، سوئیچ ماشین، کارت بانکی، لباس‌ها و ... باید جای مشخصی داشته باشند. چون در دوران کودکی این را آموزش ندیده، در بزرگسالی هم ممکن است همین رویه را ادامه دهد و فرد شلخته‌ای بار بیاید که مدام وسایلش را گم می‌کند.
این مشکل حل‌شدنی است؟
خیلی از افراد معتقدند که ما همیشه وسایل‌مان را گم می‌کنیم و نمی‌توانیم خود را اصلاح کنیم. چون این مشکلی اصلاح‌شدنی نیست. اما دکتر تبریزی تاکید می‌کند که تمام مشکلات در حوزه روانشناسی قابل رفع و اصلاح و حل شدن هستند اگر خود فرد بخواهد. اگر او نخواهد و تلاشی هم نکند، هیچ مشکلی برطرف نخواهد شد.
این روانشناس درباره راهکار حل این مشکل توضیح می‌دهد: یکی از راهکارها این است که بر تقویت ذهن‌آگاهی تمرکز کنیم. یعنی تمرین‌هایی را برای تقویت ذهن‌آگاهی انجام دهیم تا به این درک برسیم که باید در اینجا و اکنون زندگی کنم و هر لحظه حواسم به کارهایم باشد. مثلا وقتی می‌خواهم در خانه را ببندم، تا ۳ بشمارم و مطمئن بشوم که کلید خانه را برداشته‌ام و پشت در جا نگذاشته‌ام. وقتی ماشین را قفل می‌کنم، تا ۳ بشمارم و نگاه کنم که قفل شد یا نه؟ و بعد راه بیفتم بروم. شاید تمرین‌ها در ابتدا سخت باشند اما فرد به مرور زمان عادت می‌کند که روالی برای خود در زندگی داشته باشد که هر چیزی را سر جای خود بگذارد و وسایل خود را گم نکند.
دکتر تبریزی ادامه می‌دهد: راهکار هم در رویکردهای رفتاری این است که اجازه بدهیم فرد با پیامدهای طبیعی رفتار خود آشنا شود. اگر فردی مدام وسایل خود را گم کند و دیگری او را مورد حمایت کند، در واقع دارد جایزه می‌گیرد. ما نباید به او جایزه بدهیم. باید کمک کنیم تا مسئولیت کارهای خود را به عهده بگیرد.
آیا گم کردن وسایل مشکلی ژنتیک است؟
این روانشناس در پاسخ به این سؤال که آیا گم کردن پیاپی وسایل شخصی مثل کارت بانکی و ... مشکلی ژنتیک است، می‌گوید: معمولا ژنتیک علت آن نیست. مگر این که بگوییم این رفتار ناشی از بیش‌فعالی فرد است و چون بیش‌فعالی ممکن است ریشه ژنتیک داشته باشد، بخشی از رفتار گم کردن در ما به این موضوع برمی‌گردد. اما حتی اگر علتش ژنتیک هم باشد، باید کاری کنیم تا کنترل شود. نمی‌شود و نباید به دلیل ژنتیک بودنِ برخی مشکلات، آنها را تحمل کرد.