همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: خیلی از ما فکر می‌کنیم بیش‌فعالی، یک اختلال مخصوص دوران کودکی است و با پایان دوران کودکی تمام می‌شود و کودک بیش‌فعال نیز به کودکی گفته می‌شود که پرجنب و جوش و غیر قابل کنترل است و اصطلاحا از دیوار صاف بالا می‌رود.
اما روانشناسان می‌گویند این اختلال مخصوص دوران کودکی نیست و درواقع اگر در دوران کودکی به طور ریشه‌ای اصلاح یا کنترل نشود، به دوران بزرگسالی فرد نیز کشیده خواهد شد و او را آزار خواهد داد. البته ممکن است خود فرد بزرگسال نداند که به این اختلال دچار است. طبق گفته کارشناسان، حدود ۵ درصد بزرگسالان ممکن است به ADHD مبتلا باشند و تنها در شمار معدودی از آنها این اختلال تشخیص داده و درمان می‌شود.
بیش‌فعالی که نام علمی آن ADHD است، نشانه‌های زیادی دارد و به گفته روانشناسان، داشتن حداقل ۶ نشانه می‌تواند شما را در گروه افراد بیش‌فعال یا دارای اختلال ADHD قرار دهد. نشانه‌هایی همچون بی‌نظمی، فراموش کردن کارها، اجرای وظایف و کارهای محوله با تاخیر، عدم مدیریت زمان، بی‌توجهی به قوانین یا دستورالعمل‌ها، تکان خوردن زیاد و آرام نگرفتن در جای خود، حواس‌پرتی، تکرار در جا گذاشتن و گم کردن وسایل، عدم تمرکز پایدار و ... . البته باید توجه داشت که به محض تشخیص چند نشانه در افراد - چه کودک و چه بزرگسال - نمی‌توان و نباید به او برچسب بیش‌فعالی زد.
بیشتر بخوانید؛
-
اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی در بزرگسالان
-
چگونه با داشتن همسر بیش‌فعال زندگی زناشویی را حفظ کنیم؟
-
بررسی دلایل تمرکز نداشتن دانش آموزان | چرا فرزندم حواس پرت است؟
دلایل ابتلا به این اختلال هنوز به طور دقیق مشخص نیست، اما تحقیقات و مطالعات نشان می‌دهد که این اختلال ریشه‌های عصبی و ژنتیکی دارد. همچچنین گفته می‌شود که عوامل محیطی مثل قرار گرفتن در معرض سرب و برخی سموم ، مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری و ... نیز در بروز آن بی‌تاثیر نیست.
بزرگسالان بیش‌فعال چه نشانه‌هایی دارند؟
علیرضا تبریزی، روانشناس و کارشناس مشاوره در گفتگو با همشهری‌آنلاین به این موضوع اشاره می‌کند که بیش‌فعالی یا اختلال ADHD اختلالی است که شروع آن در زیر۱۲ سالگی است و وقتی نشانه‌های آن را در این دوره مشاهده کردیم، می‌توانیم این اختلال را تشخیص دهیم و برای رفع یا کنترل آن از یک متخصص کمک بگیریم.
تبریزی درباره نشانه‌های اختلال بیش‌فعالی در بزرگسالی توضیح می‌دهد: عدم دقت به جزئیات، حواس‌پرتی، عدم توجه پایدار، شلختگی، بی‌علاقگی به فعالیت‌های طولانی، جا گذاشتن وسایل، فراموش کردن کارها، پرتحرکی مثل راه رفتن بی‌دلیل، بلند شدن الکی و بی‌دلیل، پرت شدن حواس به راحتی، مشکل در مواجهه با استرس، روابط بی‌ثبات و متشنج، وول خوردن زیاد روی صندلی، پرحرفی، عدم رعایت نوبت و صف، حرف زدن با سر و صدا، روابط متشنج و وسط حرف دیگران پریدن شاخص‌ترین نشانه‌های این اختلال در بزرگسالی هستند و اگر فرد بزرگسال ۶ نشانه از این نشانه‌ها را داشته باشد، می‌گوییم بیش‌فعال است.
این روانشناس با تاکید بر این که اگر بیش‌فعالی در دوره کودکی کنترل نشود، می‌تواند به دوران بزرگسالی هم کشیده شود، می‌گوید: ما افراد زیادی را داریم که بالای ۵۰ سال سن دارند اما بیش‌فعالند. مثلا به جزئیات توجه ندارد، حواس‌پرت است، تمرکزش پایین است و توجه پایدار ندارد، شلخته است، وسایلش را زیاد جا می‌گذارد، کارهای روزانه‌اش را فراموش می‌کند و ... .
تصور نادرست مردم درباره بیش‌فعالی
تبریزی به نکته مهمی درباره بیش‌فعالی بزرگسالان اشاره می‌کند و آن این که در خیلی از موارد وقتی این اختلال به دوران بزرگسالی کشیده می‌شود، نمودهای بیرونی‌اش به نمودهای درونی تبدیل می‌شود. مثلا روی عزت نفس و اعتماد به نفس فرد تاثیر می‌گذارد.
متاسفانه آگاهی جامعه درباره اختلال بیش‌فعالی بسیار پایین است و نیاز به اطلاع‌رسانی بیشتر است تا والدینی که نشانه‌های این اختلال را در کودک خود می‌بینند، با کمک گرفتن از متخصص آن را رفع کنند تا زمانی که فرزندشان وارد دوره بزرگسالی شد، با تبعات و پیامدهای بیش‌فعالی مواجه نشود.
تبریزی در این زمینه می‌گوید: خیلی از مردم تصور می‌کنند بیش‌فعالی متعلق به دوران کودکی است و با پایان دوران کودکی، این مشکل هم رفع می‌شود. همچنین تصور می‌کنند که کودک بیش‌فعال کودکی است که مدام ورجه وورجه دارد و از دیوار بالا می‌رود اما این درست نیست. ممکن است فردی نشانه عدم توجه پایدار را در خود داشته باشد و مدام وسایل شخصی خود را جا بگذارد یا گم کند و بیش‌فعال هم باشد و درضمن بزرگسال هم باشد.
بیش‌فعالی دوره بزرگسالی قابل کنترل است؟
اما آیا ماندن اختلال بیش‌فعالی با فرد در دوران بزرگسالی می‌تواند منجر به اختلالات روانی دیگری نیز در او شود؟ متخصصان معتقدند اگرچه بیش‌فعالی یا اختلال ADHD به خودی خود مشکلات روانی یا رشدی دیگری ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است اختلالات دیگری همراه این اختلال در فرد رخ دهد که درمان بیش‌فعالی را دشوارتر کند. اختلالاتی مثل اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی، اختلال در یادگیری و موارد دیگر. به خصوص که با بالا رفتن سن، با توجه به این که فرد نقش‌های متفاوتی را در اجتماع می‌پذیرد، این اختلال نیز خود را به شکل‌های مختلف در زندگی خصوصی و اجتماعی فرد نشان خواهد داد.
تبریزی تاکید می‌کند که این اختلال هم مثل سایر اختلالات روانی قابل کنترل و کاهش است. حتی در دوره بزرگسالی. به این شرط که خود فرد بخواهد. او می‌گوید: هر مشکلی در هر حوزه روانشناسی و هر حوزه رشدی قابل کنترل است و کنترل آن راهکارهای مختلفی هم دارد. این اختلال را هم می‌توان با درمان‌ها دارویی و غیردارویی کنترل کرد.
همه افراد بزرگسالی که دچار این اختلال هستند، قطعا در کودکی نیز این اختلال را داشته‌اند. حتی اگر خودشان یا والدین‌شان متوجه آن نشده باشند. نشانه‌های این اختلال در برخی از افراد بزرگسال با گذشت زمان و بالا رفتن سن کاهش می‌یابد اما در عده‌ای نیز با بالا رفتن سن، این نشانه‌ها تشدید می‌شود که می‌تواند شرایط فرد و زندگی روزمره او را تحت تاثیر قرار دهد.