همشهری آنلاین _ سمیرا باباجانپور : خبر مهم بود، چون نخستین کارخانه چیت‌سازی و ریسندگی قرار بود در تهران راه‌اندازی شود؛ کارخانه‌های که به باور اهالی قدیمی نازی‌آباد نقش زیادی در امور فرهنگی و اجتماعی محله داشت. کارخانه «فروشتال» آلمان ماشین‌آلات را تأمین کرد و تعدادی هم از شوروی آمد. با شروع جنگ جهانی دوم بخشی از این ماشین‌آلات در آلمان و شوروی ماند تا اینکه بالاخره سال ۱۳۲۷کارخانه به بهره‌برداری رسید. سال ۱۳۴۶ متخصصان ایرانی مدیریت کارخانه را بر عهده گرفتند. جالب اینکه تا سال ۱۳۵۵ روزانه ۱۲۰ هزار متر پارچه در این کارخانه تولید می‌شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
نوروزعلی حسنجانی، از معتمدان محله نازی‌آباد، خاطرات زیادی از این کارخانه دارد: «همان سال اول حدود ۳ هزار کارگر جذب این کارخانه شدند. پدرم کارگر چیت‌سازی بود. او و دیگر کارگرها اغلب ۱۲ یا در برخی مواقع ۱۶ ساعت کار می‌کردند. پدرم می‌گفت هرقدر بیشتر بمانیم بیشتر پول می‌گیریم. مزایای زیادی برای کارگرها معین شده بود و همه با دل و جان کار می‌کردند. کارخانه هم رونق داشت. بیشتر نازی‌آبادی‌ها در کارخانه کار می‌کردند و از طرفی کارگرهایی که از جاهای دیگر آمده بودند در نازی‌آباد ساکن و ماندگار شدند.»
اوضاع کارخانه چیت‌سازی با همه رونقش و تولید انواع و اقسام پارچه‌های ابریشمی، پنبه‌ای و ریون با پیوستن کارگران به فعالیت‌های سیاسی جور دیگری رقم خورد. حسنجانی می‌گوید: «در اوج فعالیت‌های حزب توده، کارخانه چیت‌سازی به یکی از مکان‌های اصلی تظاهرات تبدیل شد. کارگرها چندین بار کار را رها و کارخانه را تعطیل کردند. سال ۱۳۳۲، در زمان کودتای ۲۸ مرداد، کارگران چیت‌سازی نازی‌آباد دست به اعتراض گسترده‌ای زدند، جوری که روز بعد از کودتا و حمله به کارخانه کارگرها درها را بستند؛ نه کسی می‌توانست وارد و نه کسی خارج شود. جالب اینکه کارگرهای کارخانه‌های دیگر نازی‌آباد آب و غذا را مخفیانه به کارگرهای چیت‌سازی می‌رساندند. سال ۱۳۵۵ هم در جریان فعالیت‌های سیاسی آن روزها، کارگران چیست‌سازی اعتصاب کردند. اعتصاب ۱۷ روز طول کشید و در آخر هویدا با تهدید اینکه کارخانه را منفجر می‌کند کار را تمام کرد.»
اوایل دهه هفتاد کم‌کم رونق بازار کالاهای ایرانی از بین رفت و پارچه‌های بافت کارخانه نیز از رونق افتاد و کارخانه چیت‌سازی نازی‌آباد با تمام فرازوفرودش و یک دنیا خاطره برای اهالی و کارگرهایش تعطیل شد.