حمیدرضا رسولی- همشهری آنلاین: یکی از سنت‌هایی که در تهران قدیم رعایت می‌شد این بود که سقاخانه‌ها را کنار قنات‌ها و آب‌انبارها و نزدیک به کاروانسراها می‌ساختند. سقاخانه بازار ری هم که قدمت آن به چند سده قبل برمی‌گردد از این ویژگی منحصربه‌فرد برخوردار است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
سقاخانه بازار ری در مسیر نهر ری که از قریه کن سرچشمه می‌گرفت و به فیروزآباد می‌رسید ساخته شده است. سید محسن ماجدی، نویسنده، مدرس و ری‌پژوه، درباره تاریخچه این سقاخانه می‌گوید: «در دوره صفوی، بخشی از نهر ری که از روستای کن منشعب می‌شد را برای آبرسانی به حرم عبدالعظیم(ع) جدا کردند. این نهر از کنار بازار ری عبور می‌کرد و به حرم عبدالعظیم(ع) می‌رسید و سقاخانه بازار ری در همین مسیر و کنار آب‌انبار بزرگ بازار ساخته شد.»
در منابع مکتوب تاریخی آمده که شاه‌طهماسب اول، دومین پادشاه صفوی، فرمانی مبنی بر ارائه خدمات به زائران حرم عبدالعظیم(ع) صادر می‌کند و به نظر می‌رسد سقاخانه بازار طبق همین فرمان و برای تأمین آب شرب زائران حرم عبدالعظیم(ع) ساخته شده است. ماجدی درباره موقعیت مکانی این سقاخانه می‌گوید: «سقاخانه بازار ری در چند قدیمی آب‌انبار و روبه‌روی آسیاب آبی بازار بوده که از این مجموعه فقط سقاخانه باقی مانده و مابقی بناهای تاریخی تخریب شده است. بخشی از بازار ری در دوره صفوی و بخشی دیگر در دوره قاجار ساخته شده و از آنجا که سقاخانه در بخش قدیمی‌تر واقع شده باید آن را یادگار دوره صفوی بدانیم.»
سقاخانه بازار ری در اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه و صدراعظمی امیرکبیر توسط اجداد برادران عطارنژاد و با همکاری مردم ساخته شده است. این سقاخانه، بنای کوچک گنبدی‌شکلی بوده که بدنه آن را با آهک و ساروج ساخته بودند اما با گذشت زمان تغییر شکل داده است.
ماجدی می‌گوید: «کتاب "بازار ری در گذر زمان" یکی از منابع مکتوبی است که برای اطلاع از تاریخچه سقاخانه بازار ری می‌توان به آن رجوع کرد. در بخشی از این کتاب آمده که مردم ری هر گاه به مشکلی برمی‌خوردند سری به سقاخانه می‌زدند و به حضرت ابوالفضل(ع) متوسل می‌شدند. مردم این مکان را در مقیاسی بسیار کوچک، زیارتگاه حضرت ابوالفضل(ع) می‌دانستند و به همین دلیل یک دست فلزی کوچک به نیت دست قطع‌شده حضرت ابوالفضل(ع) در داخل سقاخانه نصب شده است.»
یکی از سنت‌هایی که هنوز در سقاخانه بازار ری پابرجا مانده، عزاداری دسته‌های عزاداری در این مکان مقدس و تاریخی است. از حدود ۱۵۰ سال قبل و همزمان با برپایی مراسم باشکوه مسلمیه در ری، همه هیئت‌هایی که از تهران می‌آمدند، مقابل سقاخانه توقف می‌کردند و مراسم عزاداری مخصوص سقاخانه را به جا می‌آوردند که این مراسم با گذشت سال‌های طولانی باشکوه‌تر برپا می‌شود.