همشهری آنلاین - حمیدرضا رسولی: بازار مطبوعات از اواخر دوره قاجار آرام آرام در تهران رونق گرفت و تحریریه و چاپخانه معدود نشریه های آن دوره در محدوده مرکز شهر شروع به کار کردند. در دوره پهلوی اول هم روزنامه های پرتیراژی مثل نسیم شمال، آدمیت، آئینه افکار، صور اسرافیل و ... هم محدوده بازار و خیابان ناصرخسرو تا خیابان های فردوسی و لاله زار را برای شروع فعالیت شان انتخاب کردند و به همین دلیل هویت برخی از کوچه ها و خیابان های این محدوده جغرافیایی با تاریخچه مطبوعات در تهران عجین است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
سال ۱۳۰۴ بود که روزنامه اطلاعات در محدوده خیابان ناصرخسرو فعالیتش را شروع کرد و ساختمان اصلی این روزنامه بعدها به خیابان خیام منتقل شد. دفتر روزنامه کیهان هم در خیابان فردوسی بود. نصرالله حدادی، تهران شناس درباره تجمع دفاتر روزنامه های پرتیراژ در تهران قدیم می گوید: «با توجه به بروز اتفاقات سیاسی بین سال های ۱۲۷۵ تا ۱۳۰۴ روزنامه های فراوانی داشتیم که ساختمان اصلی و چاپخانه هایشان در محدوده خیابان علاء الدوله، سعدی، لاله زار و اطراف شاه آباد قدیم بود چون راحت تر می توانستند اتفاقات مرکز شهر را رصد کنند. محل استقرار روزنامه ها و چاپخانه ها به گونه ای بود که لاله زار از یک طرف در محاصره آنها قرار داشت و از طرف دیگر سینماهای معروف پایتخت را در دل خودش جا داده بود. به همین دلیل از لاله زار به عنوان فرهنگی ترین خیابان پایتخت نام می بردند.»
لاله زار حد فاصل سالهای ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰ به شکل عجیبی در همسایگی چاپخانه نشریات معتبر تهران قرار گرفت و به جایی برای انتقال نشریات به شبکه های توزیع جراید تبدیل شد. «بهار» یکی از کوچه های فرعی لاله زار بود که نام این کوچه قرابت عجیبی با بهار مطبوعات در تهران قدیم داشت. حدادی در این باره می گوید: «از شهریور ۱۳۲۰ که تعداد روزنامه ها زیاد شد، افرادی که کارشان توزیع روزنامه بود به کوچه بهار هجوم بردند. چاپخانه های حوالی لاله زار، روزنامه های چاپ شده را به کوچه بهار منتقل می کردند و توزیع کننده ها برای تحویل محموله به آنجا می رفتند. دوچرخه سوارها از ساعت ۱۶ به بعد روزنامه ها را تحویل می گرفتند و با فروش آنها در خیابان های اصلی و چهارراههای بزرگ درآمد خوبی کسب می کردند. به خاطر همین رفت و آمدها نام کوچه بهار به کوچه توزیع جراید تغییر پیدا کرد.»
در همان برهه تاریخی نام یکی دیگر از کوچه های محدوده خیابان علاء الدوله هم به سرنوشت کوچه بهار دچار شد. حدادی درباره ماجرای نامگذاری کوچه خواندنی ها می گوید: «حد فاصل سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ مجله خواندنی ها به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی علی اصغر امیرانی در یکی از فرعی های ابتدای خیابان فردوسی راه اندازی شد و به همین خاطر نام این کوچه هم به «خواندنی ها» تغییر کرد. کوچه ای که ساختمان اصلی روزنامه کیهان در آن واقع شده بود هم به کوچه کیهان معروف شد که بعد از انقلاب به کوچه شهید شاهچراغی تغییر نام داد.»