همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: خیانت رئیس شهربانی و سکوت و بی تفاوتی رئیس ستاد ارتش دولت مصدق در نهایت به سقوط دولت مردمی منجر شد و در چنین شرایطی دستگیری نخست وزیر و محاکمه او دیگر کار دشواری نبود. ماجرای دستگیری و محاکمه مصدق و یارانش یکی از تاریک ترین بخش های حکومت محمدرضا پهلوی بود و از حافظه تاریخی ایرانیان محو نخواهد شد. مصدق با حکم دادگاه فرمایشی به ۳ سال حبس و تبعید به احمد آباد محکوم شد.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
اردشیر آل عوض، محقق فرهنگ عامه نپذیرفتن عفو محمدرضا پهلوی را نقطه عطف دادگاه مصدق می داند و می گوید: «اول شهریور ۱۳۳۲ و بعد از اعلام رسمی موفقیت کودتا علیه دولت مصدق، محمدرضا پهلوی با اولین پرواز از رم به بغداد رفت و از آنجا با جت شخصی به تهران برگشت. در آذر ۱۳۳۲ هم دادگاه مصدق را در تالار آینه کاخ سلطنت آباد برپا کردند. بعد از ۳۵ جلسه، محمدرضا پهلوی که از خشم طرفداران مصدق هراس داشت، نامه عفو نخست وزیر را نوشت اما مصدق از این اقدام برآشفته شد و در یکی از جلسات رسیدگی به اتهاماتش با صدای رسا گفت: عفو برای خطاکاران است. من خیانتی به مملکت نکردم و احتیاجی به صرف نظر شاه و عفو ندارم.» مصدق با همین یک جمله امضای محمدرضا پهلوی پای نامه عفو خودش را باطل کرد و نشان داد که به هیچ عنوان اهل مصالحه نیست.
محققان و پژوهشگران تاریخ معاصر همواره بر این باورند که برای آگاهی از واقعیت‌ها باید تاریخ را مطالعه کرد و کودتای ۲۸ مرداد یکی از همین اتفاقات تاریخی به شمار می رود که باید پشت پرده آن را مطالعه کرد. آل عوض برای محققانی که درباره ماجراهای کودتای ۲۸ مرداد پژوهش می کنند یک پیشنهاد دارد: «توصیه من به همه کسانی که می‌خواهند از واقعیت ماجرای کودتای ۲۸ مرداد آگاه شوند، مطالعه کتاب «نیروهای مذهبی در بستر حرکت نهضت ملی» نوشته علی رهنما است. این کتاب قرار بود در خارج از کشور منتشر شود اما مؤلف ترجیح داد آن را در داخل ایران به چاپ برساند که البته تدبیر مسئولان نظام جمهوری اسلامی هم بود. کتاب دوم علی رهنما به نام «پشت پرده کودتا؛ اوباش، فرصت طلبان، ارتشیان، جاسوسان» هم خواندنی است. نویسنده در این کتاب مجموعه‌ای از اسناد داخلی و خارجی و یکسری گفت‌وگو را مورد استناد قرار داده تا عناصر پشت پرده کودتا را معرفی کند.»