همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: سازمان سیا به برنامهریزی و اجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲در ایران کمک جدی کرده است. اشاره صریح به نقش سیا در یک کپی از سوابق داخلی این سازمان با عنوان «مبارزه برای ایران» آمده است!
قصههای خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
محمود منیعی، تهران پژوه درباره این اسناد میگوید: «در اسناد منتشرشده سیا به صراحت بیان شده است کودتای نظامی که مصدق و کابینه او را سرنگون کرد، با هدایت سیا و به عنوان اقدام سیاست خارجی آمریکا صورت گرفت. براساس این اسناد آمریکا قصد داشته با شکلی قانونی یا شبهقانونی دولت مصدق را با یک دولت طرفدار غرب به نخستوزیری زاهدی عوض کند. همچنین از دیگر مواردی که سیا منتشر کرده است؛ شامل فایلهایی از «کرمیت روزولت»، افسر ارشد میدانی سیا در ایران و در حین کودتاست. این اسناد جزئیات جدید و همچنین عمیقی را در خصوص اقدامات این آژانس اطلاعاتی پیش و پس از عملیات فراهم میکند. هدف عملیات آژاکس سرنگونی دولت محمد مصدق، بازسازی منزلت و قدرت شاه و جایگزینی دولت مصدق با دولتی بود که ایران را با سیاستهایی سازنده اداره کند. بنا به این سند همچنین هدف کودتا این بوده که دولتی بر سر کار بیاید که دولتهای غربی بتوانند درباره بازار نفت با آن به توافق برسند.
در مارس ۱۹۵۳ (اسفند ٣١-فروردین٣٢) وزارت خارجه آمریکا از سازمان سیا میخواهد امکان ساقط کردن دولت مصدق از طریق عملیات مخفیانه را بررسی کند. نتیجه ارزیابی سیا این است که امکان چنین عملیاتی وجود دارد. پس از آن مقرر شد سیا به همراه سرویس اطلاعات سری بریتانیا (SIS) که به MI۶ شناخته میشود عملیات سرنگونی مصدق را به انجام برسانند. کرمیت روزولت، رئیس بخش خاور نزدیک و آفریقای سازمان سیا نخست با رئیس دفتر ایران سیا، راجر گولران، و دو افسر اطلاعاتی دیگر در بیروت دیدار میکند و سپس در ۱۴ ژوئن ۱۹۵۳ (۲۴ خرداد ۳۲) طرح کودتا به دفتر سرویس اطلاعات سری بریتانیا ارائه میشود.
عملیات کودتا شامل گامهای متعددی بود که از جمله آنها میتوان به توسل به تبلیغات سیاسی برای تضعیف مصدق از نظر سیاسی، فروریختن ترس پهلوی برای همکاری، رشوهدهی به اعضای مجلس، سازماندهی نیروهای امنیتی و ترتیب دادن تظاهرات خیابانی اشاره کرد. در واقع کمونیسمهراسی، خرج کردن سازمانیافته دلار و تزریق آن به عوامل وابسته در داخل کشور و نیز کمک گرفتن از نیروهای مسلح در کنار اختلافافکنی و دوقطبیسازی بخشهایی از تلاشها و زمینهسازی ها برای موفقیت در کودتا و میوهچینی از آن بود.
متأسفانه بعدها موفقیت این کودتای آمریکایی و انگلیسی، الگویی برای انجام طرحهای مشابه در کشورهای دیگر جهان شد تا دولتهای زورگو استقلالطلبی ملتها را به چالش بکشند. استعمارگران در بیشتر موارد، مانند کودتای ۲۸ مرداد در ایران، ترس از برپایی نظامهای کمونیستی را بهانهای موجه برای مشروعیت بخشیدن به مداخله خود در کشورها مطرح کردند.»