همشهری آنلاین- بهاره خسروی : نمایش های آیینی بخش مهمی از فرهنگ و تمدن یک منطقه به حساب می آیند. در واقع آیین ها، آداب و رسوم هر ملت، سازنده عناصر فرهنگی جامعه محسوب می شوند که به عنوان گنجینه ارزشمندی نسل به نسل منتقل می شوند. داوود فتحعلی بیگی بازیگر، کارگردان، پژوهشگر، نویسنده و استاد دانشگاه در واقع برای حفظ همین ارزش ها و هویت پا در مسیر حفظ و جمع آوری تاریخ شفاهی نمایش های آیینی گذاشت.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
پربیراه نیست بگوییم اگر تا امروز چراغ نمایش های آیینی همچون نمایش تعزیه، نقالی، پرده‌خوانی، تخت‌حوضی و خیمه‌شب‌بازی، سیاه‌بازی... روشن است، مرهون تلاش های استاد فتحعلی‌بیگی در کنار سایر استادان دلسوز و علاقه‌مند به این هنر است. برای این هنرمند پیشکسوت علاقه به نمایش های آیینی از تماشای نمایش تعزیه در دوران کودکی شروع شد.
درشکه‌سواری از امامزاده معصوم(ع) تا امامزاده حسن(ع)
داوود فتحعلی‌بیگی اصالتا زنجانی و متولد سال ۱۳۲۹ است. او همراه خانواده اش در محله دوراهی قپان تهران زندگی می کرد. دوران دبیرستان را در مدرسه دکتر نصیری محله نواب گذراند و به گفته خودش اغلب روزی چند بار مسیر طولانی خانه تا مدرسه را پیاده گز می کرد. او پدرش را در سن ۹ سالگی از دست داد و مرگ پدر شروع ماجرای علاقه اش به تعزیه می شود. داوود فتحعلی بیگی تعریف می کند: «پدرم را درگ ورستان آستان امامزاده حسن در خیابان امین الملک امروزی دفن شده بود. همیشه شب های جمعه همراه مادر با درشکه از امامزاده معصوم برای زیارت اهل قبور به ویژه مزار پدرم راهی امامزاده حسن می شدیم. در صحن امامزاده حسن اغلب در ایام محرم یا مناسبت های مختلف مراسم تعزیه اجرا می شد.خیلی از اجرای نمایش تعزیه خوشم می آمد. در واقع همان جا با مرحوم استاد فیاض آشنا شدم و دوستی ما ۲۵ سال ادامه پیدا کرد. علاوه بر آن تابستان ها که برای تعطیلات تابستانی به دیدار مادربزرگم به روستای سلطانیه زنجان می رفتیم و در آنجا مراسم تعزیه برگزار می شد که من علاقه زیادی به این نمایش و تماشای آن داشتم.»
فتحعلی بیگی در بخش دیگر صحبت هایش از راه اندازی هیئت های عزاداری در دوران کودکی در محله زندگی اش یادی می کند و می گوید: «به خانه یکی از همسایه ها می رفتیم و پرچمی، پارچه سیاهی، چیزی می زدیم و مراسم تعزیه برگزار اجرا می کردیم. البته در آن دوران چیز زیادی بلد نبودیم فقط به تقلید از نمایش هایی که می دیدیم چیزهایی را اجرا می کردیم. اما همین عوامل باعث علاقه من به هنر تئاتر و پژوهش در حوزه نمایش های آیینی شد.»
تهران جایگاه مهم اجرای نمایش‌های آیینی
تهران این کهنه پایتخت ایرانی به عقیده فتحعلی‌بیگی جایگاه ویژه ای برای حفظ، احیا و اجرای نمایش های آیینی در ایران دارد. او در این باره می گوید: «در تهران جای خالی سالنی ویژه برای اجرای هنر های نمایش های آیینی به خوبی احساس می شود. تهران بهترین خاستگاه و فرصت برای رشد و نمو و همچنین حفظ آیین ها که بخشی از هویت سرزمین ما محسوب می شود، است. ما هم مانند بسیاری از کشورها از جمله چین، ژاپن، هند و... تمدنی کهن داریم و نباید به اجرای نمایش های آیینی مقطعی یا مناسبتی نگاه کنیم. زمانی بسیاری از مراسم نمایش های آیینی ما مثل نقالی، پرده‌خوانی و... در قهوه‌خانه‌ها اجرا می شد که این روزها نقش قهوه‌خانه کمرنگ شده و در حال حذف شدن است. نباید اجازه بدیم با حذف قهوه‌خانه‌ها چراغ اجرای نمایش های آیینی هم کمرنگ یا خاموش شود. در عوض تماشاخانه‌ای ویژه نمایش‌های آیینی در شهر تهران راه اندازی کنیم و مکان اجرای نمایش های آیینی را به آنجا منتقل کنیم تا در همه ایام سال اجرا داشته باشیم که شهر تهران در زمینه می تواند پیشگام سایر شهر ها باشد.»
گنجاندن واحد درسی نمایش‌های آیینی در دانشگاه
یکی از مهم ترین نیازها برای حفظ هنر نمایش های آیینی به‌روزرسانی آن برای ایجاد علاقه و گرایش میان نسل جدید برای این هنر و حفظ آن است؛ به ویژه نسلی که این روزها به قول اساتید درگیر فضای مجازی است و بیشتر دنبال کارها و هنرهای مدرن و جدید است. فتحعلی بیگی با تاکید بر اهمیت به روز سازی هنر نمایش های آیینی برای ایجاد علاقه و گرایش میان نسل جدید، می گوید: «یکی از مهم ترین روش هایی که می تواند برای ایجاد علاقه میان نسل جدید موثر باشد، گنجاندن واحد درسی نمایش های آیینی در دانشگاه و رشته هنر است. موضوعی که تقریبا از ۱۰ یا ۱۲ سال پیش که در دانشگاه سوره تدریس می کردم پیگیرش بودم و متاسفانه بی نتیجه مانده است. ایجاد این رشته و تدریس آن برای نسل جدید کمک زیادی به ارتباط نسل جدید با هنر نمایش های آیینی می کند.»