همشهری آنلاین- بهاره خسروی : به گفته حمیدرضا نارنجی‌نژاد، عضو هیئت مدیره انجمن سنگلج، اغلب این خانه‌ها و عمارت‌ها دارای مجموعه‌ای از امکانات رفاهی مانند آب‌انبار، مسجد، حمام، سقاخانه و... بودند که علاوه بر اهل خانه، همسایه‌ها و اهالی محل هم می‌توانستند از آن استفاده کنند و همچنین بانی ساخت این عمارت‌ها هم رجال دولتی و چهره‌های نامدار بودند. در محله سنگلج بیش از ۱۱۰ خانه تاریخی متعلق به رجال معروف ایران وجود داشت. بسیاری از آنها از میان رفتند و از آنها چیزی جز نام و خاطراتی در حافظه ریش‌سفیدان و تاریخ باقی نمانده است. در این بخش، تعدادی از این خانه‌ها را به روایت حمیدرضا نارنجی‌نژاد معرفی می‌کنیم.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
عمارت معیرالممالک: خاندان معیرالممالک خانواده پدر شوهر دختر ناصرالدین شاه محسوب می‌شدند. باغ و عمارت آنها در جنوب محله سنگلج، به دست حسینعلی‌خان معیرالممالک در جنوب بازار و محله سنگلج، جایی مابین خیابان خیام و شاپور، ساخته شد. این باغ ۳۰۰ هزار مترمربع وسعت داشت که امروز بیش از هزار مترمربع آن در محله سنگلج باقی نمانده است.
میرزا ابوالحسن‌خان ایلچی: او نخستین سفیر ایران در روسیه بود. میرزا ابوالحسن‌خان که از مردان ثروتمند دوره خود بود در دوران فتحعلی شاه حدود هفت باب ملک در محله سنگلج داشت و ساکن این محله بود. خانه او که در غرب محدوده چال‌حصار واقع شده بود، دارای دیوانخانه، حیاط‌خلوت، انارستان و حمام بود. این خانه به مرور توسط بازماندگان وی به فروش رفت و دست به دست چرخید.
عمارت قوام‌الدوله: این خانه زیبا و ارزشمند که قدمتی نزدیک به دو قرن دارد در زمان محمد شاه قاجار برای میرزا محمد قوام‌الدوله آشتیانی ساخته شد. او در دیوان محاسبات مالیات سمت داشت و بعدها پسرانش احمد قوام‌الدوله و حسن وثوق هر دو نخست وزیر شدند و نقش مهمی در فضای سیاسی ایران داشتند. این عمارت زیبا که در آن سریال شهرزاد را هم بازی کردند در جنوب بازارچه آب‌پخش‌کن و غرب کوچه قوام‌الدوله واقع شده است.
عمارت وزیر دفتر: میرزا هدایت‌الله وزیردفتر، وزیر لشکر و وزیر دارایی قاجارها و پدر دکتر محمد مصدق، نخست وزیر معروف ایران، بود. او که از خاندان معروف مستوفیان آشتیانی بود در محله سنگلج عمارتی به مساحت ۶۰۰مترمربع به همراه حدود ۷۰۰متر زیربنا داشت. این عمارت دوطبقه در گذر وزیردفتر در محله سنگلج قرار داشت.