همشهری آنلاین-شهره کیانوش راد: بررسی تاریخچه سنگلج نشان میدهد که در این محله بزرگانی همچون آیت الله شیخ فضل الله نوری و شیخ حسین لنکرانی زندگی میکرده و افراد بسیاری پای منبرهای وعاظ تهرانی در مساجد سنگلج نشستهاند. حمیدرضا نارنجی پور، از پژوهشگران تاریخ تهران در سنگلج گوشهای از زندگی این بزرگان را برایمان روایت میکند:
قصههای خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
خانه فراموش شده شیخ فضل الله
مسجد و مدرسه مسجد میزرا یونس خان، در محله سنگلج در دوران قاجار بنا شد، اما ویژگی دیگر آن حضور شیخ فضل الله نوری در این مسجد و اقامه نماز جماعت درآن دوران است. مسجد چندسالی متروکه بود و در دوران پهلوی دوم احیاء شد و بعد از انقلاب اسلامی به نام مسجد شیخ فضل الله نوری نام گذاری شد. خانه شیخ فضل الله نوری در مجاورت مسجد قرار دارد و دارای بنایی مربوط به دوره قاجار و با قدمت حدود ۱۱۰سال است. این خانه حدود ۱۸ ماه مدفن شهید شیخ فضلالله نوری بود، اما سالها متروکه و رها شده بود و در دست صنف کفاشان قرار داشت. با پیگیریهای انجام شده توسط جمعی از دلسوزان محله و افرادی که به حفظ تاریخ سنگلج اهمیت میدهند، شهرداری قول مساعدت داده و در حال اقدام برای احیای این خانه تاریخی است.
آیتالله شیخ حسین لنکرانی و بلوای تهران
آیت الله شیخ حسین لنکرانی از علمای مشهور دهه ۴۰ در محله سنگلج و حوالی قنات سکونت داشت. او یکی از بزرگان و شخصیتهای به نام آن دوره بود که در زمانی که پهلوی دوم روضه خوانی را ممنوع اعلام کرده بود، بیتوجه به فرمان شاه به خانهها میرفت و مجالس روضه خوانی را برپا میکرد. نقل شده که نعمتالله نصیری ، رئیس شهربانی کل کشور در جریانات ۱۵ خرداد، به شاه گفته بود: «بر ما مسلم است که بلوای تهران، عمدتاً زیر سر آیتالله لنکرانی است، اما وی با تردستی و زرنگی هیچ مدرکی از خود به جای نگذاشته است!»
این روحانی و مرد سیاست، سال ۱۲۶۸ شمسی در خانوادهای مذهبی در محله سنگلج متولد شد. پدرش آیتالله حاج شیخ علی لنکرانی از عالمان و مجتهدان معروف تهران بود. او مقدمات علوم اسلامی را در محضر پدر آموخت و برای ادامه تحصیل راهی نجف شد. لنکرانی، از شاگردان شیخ فضلاللهنوری و از مخالفان انقلاب سفید در دوره پهلوی دوم بود.
واعظان تهران در مسجد معیرالممالک
مسجد آجری معیر الممالک در خیابان خیام در سال ۱۲۴۶ دوست علیخان نظامالدوله معیرالممالک ساخته شد و یکی از کانونهای تجمع مردم برای اقامه نماز و برگزاری مراسم مذهبی بود. در این مسجد وعاظ مشهوری از جمله
به منبر میرفتند. مرحوم کافی نیز از سخنرانی بود که مجالس او در مساجد سنگلج مستمعان بسیاری داشت.