شکم هورمونی می‌تواند نشانه عوارضی باشد که می‌تواند هم زنان و هم مردان را مبتلا کند.
شکم هورمونی اوقات به هورمون‌های جنسی مانند استروژن و تستوسترون مربوط می‌شود، اما سایر هورمون‌ها مانند کورتیزول، لپتین و انسولین نیز می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند.
ظاهر فرد دچار شکمی هورمونی چگونه است
هنگامی که به اصطلاح شکم هورمونی دارید، چربی در اطراف بخش میانی بدن شما جمع می‌شود به عبارت دیگر چاقی شکمی یا چاقی تنه‌ای دارید. ممکن است احساس سنگینی، نفخ و ناراحتی در شکمتان کنید. به نظر می‌رسد شکم هورمونی با تغییر در رژیم غذایی یا ورزش ارتباطی ندارد. بسته به اینکه علت شکم هورمونی چه باشد، این عارضه ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- تغییرات خلقی
- مشکلات خواب
-استرس
-گرسنگی حتی اگر غذا خورد باشید
علل شکم هورمونی چیست
عوامل زیادی می‌توانند در افزایش وزن شکم نقش داشته باشند، ازجمله عوامل سبک زندگی و ژنتیک. در برخی شکم هورمونی در برخی موارد به دلیل عدم تعادل هورمونی ایجاد می‌شود. هورمون‌ها مانند پیام‌رسان‌های شیمیایی در سراسر بدن عمل می‌کنند و نقش‌های خاصی را در عملکرد بدن شما ایفا می‌کنند.
کورتیزول، یک هورمون گلوکوکورتیکوئیدی است که به عنوان «هورمون استرس» هم شناخته می‌شود. این هورومون بر متابولیسم یا سوخت‌وساز شما و تقریباً هر اندام و بافت بدن شما تأثیر می‌گذارد. میزان بالای کورتیزول می‌تواند باعث توزیع مجدد چربی بدن و تجمع آن در ناحیه شکم شود و همچنین اشتهای شما را برای خوردن غذاهای پرانرژی تسکین‌بخش افزایش دهد.
میزان بالای هورمون کورتیزول در بدن ممکن است ناشی از نشان کوشینگ باشد. نشانگان کوشینگ به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.
نشانگان کوشینگ اولیه یک بیماری نادر است که در آن کورتیزول بیش از حدی در بن تولید می‌شود. گرچه بدن می‌تواند به خودی خود مقدار زیادی کورتیزول بسازد، اما شکل ثانوی نشان کوشینگ معمولاً در نتیجه مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی یا کورتونی ایجاد می‌شود. علائم شامل افزایش چربی در قفسه سینه و شکم اما بازوها و پاهای باریک است.
هورمون‌های لپتین و گرلین در بدن برای تنظیم احساس گرسنگی و سیری و مصرف انرژی با هم کار می‌کنند. لپتین، یک هورمون پپتیدی که توسط سلول‌های بافت چربی تولید می‌شود و اشتها را کاهش می‌دهد و به شما می‌گوید چه زمانی سیر هستید.
در مقابل گرلین باعث افزایش اشتها و کاهش سرعت متابولیسم یا سوخت‌وساز. عدم تعادل در این هورمون‌ها می‌تواند به افزایش وزن کمک کند.
هورمون‌های تیروئیدی به ویژه‌تری یدوتیرونین آزاد (Free T3)، در توزیع چربی شکمی نقش دارند. عدم تعادل در هورمون‌های تیروئید می‌تواند منجر به شکم هورمونی یا افزایش وزن به طور کلی شود.
تجمع چربی اطراف شکم در شکم هورمون نیز می‌تواند نشانه مقاومت به هورمون انسولین باشد. این زمانی است که سلول‌های عضلانی، چربی و کبدی آن طور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهند. این وضعیت لوزالمعده را مجبور به ساخت بیشتر انسولین می‌کند. گاهی اوقات مقاومت به انسولین مقدمه‌ای برای عارضه پیش‌دیابت و دیابت نوع 2 است.
الف- در زنان
برخی از علل ایجاد شکم هورمونی در زنان عبارت‌اند از:
پیش از یائسگی: افزایش وزن در شکم از علائم پیش از یائسگی (زمان منتهی به قطع قاعدگی) است که به آن «شکم یائسگی» می‌گویند. با کاهش میزان هورمون استروژن، چربی زیرجلدی یا زیرپوستی با توزیع دوباره به صورت چربی شکمی تجمع پیدا می‌کند. به این ترتیب پس از یائسگی، افزایش قابل‌توجهی در چربی احشایی (چربی که در اطراف اندام‌های شکمی تجمع پیدا می‌کند) رخ می‌دهد.
نشانگان تخمدان چندکیستی (PCOS): تخمدان‌ها در نشانگان تخمدان چندکیستی کیسه‌های کوچک پر از مایع زیادی ایجاد می‌کنند. این نشانگان علائمی مانند افزایش وزن در اطراف شکم، قاعدگی‌های نامنظم و رشد موهای زائد ناشی از هورمون‌ها را ایجاد می‌کند. اکثر افراد مبتلا به تخمدان چندکیستی مقاومت به انسولین نیز دارند.
آندومتریوز: آندومتریوز یک بیماری التهابی است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کند. علائم شامل نفخ شکم، درد و علائم کلی روده است. نفخ شکم در این عارضه در نیمه دوم چرخه قاعدگی نفخ بیشتر می‌شود و نهایتاً با خونریزی قاعدگی در پایان دوره ماهانه متوقف می‌شود.
ب- در مردان:
تستوسترون: تستوسترون هورمون اصلی آندروژن یا مردانه‌ساز است. آندروژن ها معمولا درمردان که دارای بیضه هستند نسبت به زنان که تخمدان دارند، بیشتر است. تحقیقات نشان می‌دهد که رابطه قوی بین تستوسترون و چربی و توده عضلانی شکم وجود دارد.
تجمع چربی در بخش میانی بدن یا چاقی شکمی یا شکم هورمونی در مردان گاهی اوقات نشان دهنده میزان پایین تستوسترون است. چاقی می‌تواند منجر به کاهش تستوسترون شود و تستوسترون پایین نیز به نوبه خود منجر به چاقی شود.
داروهای مرتبط با شکم هورمونی
داروهای مرتبط با شکم هورمونی در برخی افراد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای هورمونی استروئیدی مانند پردنیزون
- پیشگیری از بارداری با روش‌های هورمونی
- انسولین
سایر داروهایی که ممکن است به افزایش وزن کمک کنند عبارت‌اند از برخی از داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای ضدافسردگی، و داروهایی برای درمان صرع، فشارخون بالا و دیابت به کار می‌روند.
چطور شکم هورمونی را درمان کنیم
حتی اگر شکم هورمونی دارید، ممکن است عوامل دیگری در افزایش وزن شکمی یا کلی نقش داشته باشند. درمان شکم هورمونی به دلایل آن بستگی دارد، اما این توصیه‌های کلی هم به شما کمک می‌کند.
رژیم غذایی: قند را کاهش دهید، کالری دریافتی را کاهش دهید، و سبزی‌های با برگ‌های تیره، انواع توت‌ها، آجیل، لوبیا، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب را بیشتر انتخاب کنید.
ورزش: هدف خود را 150 دقیقه ورزش با شدت متوسط یا 75 دقیقه ورزش با شدت شدید در هفته تعیین کنید. همچنین برخی از تمرینات قدرتی را نیز بگنجانید.
خوب بخوابید: کم‌خوابی یا زیاد خوابیدن می‌تواند به چربی شکم کمک کند.
سیگار نکشید: سیگار ذخیره شدن چربی در شکم را بیشتر می‌کند.
برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که هورمون‌درمانی جایگزین ممکن است اثرات یائسگی بر افزایش وزن شکمی را کاهش دهد. پزشکتان می‌تواند به شما کمک کند که مزایا و خطرات بالقوه هورمون‌درمانی جایگزین را بسنجید.
چگونه تصویر ذهنی‌تان از بدنتان را بهبود ببخشید
تصویر بدن یا بدن‌انگاره مفهوم پیچیده‌ای است که با ادراکات، افکار، رفتارها و نگرش‌ها در مورد بدن و ظاهر ارتباط دارد. ممکن است از داشتن شکم هورمونی خوشحال نباشید، اما همچنان می‌توانید تصویر بدنی سالمی داشته باشید. اما اگر با احساسات منفی دست‌وپنجه نرم می‌کنید، در اینجا چند نکته برای شروع بهبود تصویر بدنتان وجود دارد:
بپذیرید که برخی چیزها مانند سن، ژنتیک و برخی از بیماری‌ها در کنترل شما نیستند.
بیشتر بیرون بروید تحقیقات نشان می‌دهد که گذراندن زمان بیشتر در محیط‌های طبیعی (فکر کنید فضای سبز، آب‌وهوای تازه) می‌تواند به شما کمک کند احساس بهتری نسبت به بدن خود داشته باشید.
از بیان افکار منفی در مورد بدن خود دست بردارید.
به جای تمرکز بر روی شکم هورمونی، فکر کردن به افکار مثبت در مورد بدن خود و میزان پیشرفت آن را تمرین کنید.
لباس‌هایی بپوشید که به شما کمک می‌کند احساس راحتی کنید.