همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: ارامنه از بدو ورودشان به دلیل هنر و مهارت‌هایی که داشتند اغلب در تهران در عرصه صنعت مشغول به کار شدند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
نصرالله حدادی، تهران‌پژوه، حضور ارامنه در صنعتگری را غیرقابل انکار می‌داند و می‌گوید: «سختگیری‌های نادرشاه باعث شد تا ارامنه از جلفا به تهران مهاجرت کنند. ارمنی‌هایی که در این دوره وارد تهران شدند عمدتاً دو محدوده شهر را برای سکونت انتخاب کردند؛ عده‌ای در محدوده دروازه حضرت عبدالعظیم(ع) و جمعی هم در روستای دولاب مستقر شدند.
زندگی ارامنه در پایتخت کم‌کم با ساختن نخستین کلیسای ارمنیان به نام «بارتوقیمئوس مقدس» در کوچه ارامنه ادامه یافت. این کلیسا در ۲۰۰ متری بقعه سیداسماعیل و نزدیک چهارراه مولوی و از طرف بازار بزرگ تهران، بعد از گذر لوطی صالح واقع شده است. کوچه‌ای را که این کلیسا در آن واقع شده بود کوچه ارامنه می‌خواندند، اما امروز به کوچه موسوی تغییر نام داده است.
سفارت سابق روسیه هم در کوچه باغ ایلچی قرار داشت که آن هم جزء کوچه ارامنه به حساب می‌آمد. در حال حاضر بافت تاریخی و خانه‌های قدیمی این کوچه تقریباً از بین رفته و جای آن را تولیدی و انبار و عمده‌فروشی‌ها گرفته و شاید تنها با ایستادن و نگاه کردن بتوان نسیمی از گذشته و خاطرات و آدم‌های آن روزگار را احساس کرد. ارامنه در تهران صنعت را رونق و توسعه دادند. آنها نوآوری در صنایع و هنر سینما را به تهران آوردند. بسیاری از ارامنه که به ایران آمده بودند صنعت سینما را خیلی جدی گرفته بودند و هنوز هم در این حرفه هستند و در این عرصه حضور پررنگی دارند.»
نخستین گروه مهاجران ارمنی برای تعویض شیشه‌های قصر نوساز شاه از جلفا راهی تهران و ماندگار شدند که بعدها مورد لطف آقامحمدخان قرار گرفتند و همین مسئله باعث شد تا آنها کم‌کم خانواده‌های خود را نیز به تهران منتقل کنند. البته این پایان کار آقامحمدخان با ارامنه و اسکان آنها در تهران نبود. چون سال ۱۷۹۵ میلادی طی لشکرکشی‌هایی که به ارمنستان داشت از قره‌باغ ۱۰ خانوار را به تهران منتقل و آنها را در دروازه قزوین ساکن کرد.
آن زمان در این محله دو خانواده ارمنی اهل تفلیس به نام‌های هوسیپان و استپانیان ساکن بودند. سکونت این خانواده‌ها در ایران و آسایش آنها به‌تدریج به گوش دیگر ارمنی‌های ساکن در کشور رسید و باعث شد آنها نیز به تهران کوچ کنند و از تبریز و سلماس و جلفا تا اصفهان و قفقاز و ترکیه گروه‌گروه مهاجران ارمنی راهی تهران شدند. افزایش مهاجرت ارامنه از گوشه و کنار کشور به تهران سبب شد جمعیت ارامنه تهران ظرف کمتر از ۵۰ سال ۴ برابر شود. به مرور ارامنه در محله‌های دیگر شهر مانند بهجت‌آباد، یوسف‌آباد، قزل‌قلعه، حشمتیه، مجیدیه، وحیدیه، زرکش و نارمک ساکن شدند.