ابزار قیمت راهکاری برای تخصیص بهینه منابع است. هرجا نظام قیمتی مختل شود، بستههای اطلاعاتی و انگیزشی آن هم مختل میشود و در نتیجه این اختلال به بازیگران اقتصادی منتقل خواهد شد و آنان را به تصمیم اشتباه در مصارف خود، سوق میدهد. ما با این اختلال مخالفیم. شکی در اینکه تصحیح قیمتی باید در اقتصاد کشور صورت پذیرد، نیست.
نکته دیگر این است که در حوزه حاملهای انرژی از زمانی که اقتصاد ما نفتی شد، دچار اختلال شدیم. در نتیجه، رفتارهای مصرفی در اقتصاد ما دچار اختلال شده است و اصلاح این رفتار از هر جا که آغاز شود، کار خیری است و ما با آن موافقیم.
لایحهای که اکنون مجلس در حال بررسی آن است، ماهیتاً کار جدیدی نیست. مجلس ششم هم در لایحه برنامه چهارم توسعه، اصلاح قیمت حاملهای انرژی را گنجانده بود اما توسط مجلس هفتم، حذف شد. حال دوباره چنین طرحی در مجلس هشتم مطرح شده و در واقع، مجلس هشتم دارد اشتباه مجلس هفتم را تصحیح میکند و من چیز جدیدی در این طرح نمیبینم.
تغییر در قیمت حاملهای انرژی، قاعدتا برای دولت درآمد جدیدی ایجاد میکند. طبق لایحه هدفمند کردن یارانهها، قرار است این منابع جدید برای جبران اثرات افزایش قیمت حاملهای انرژی، صرف توزیع نقدی یارانهها یا گسترش تامین اجتماعی شود که دوباره همان بحث تخصیص منابع را بهدنبال دارد.
برای گسترش تامین اجتماعی یا توزیع نقدی یارانهها، منابع باید به نهادهای حمایتی همچون سازمان تامین اجتماعی، وزارت بهداشت، بهزیستی و غیره داده شود تا آنها به توزیع هدفمند یارانهها بپردازند.
سؤالی که مطرح است اینکه این نهادهای دریافتکننده منابع جدید تا چه حد کارآمدند؟ این سؤال را با ذکر مثالی باید توضیح داد: «اگر بازدهی این نهادها بهجای مثلا 90درصد که وضعیت مناسبی است، فقط 30درصد باشد، این وضعیت پیش خواهد آمد که با افزایش قیمتها از همه دهکها ازجمله دهک پایین درآمدی، 100واحد پول اخذ میشود و به نهاد حمایتی داده میشود تا بین دهکهای پایین درآمدی توزیع کند.
اما این نهادهای حمایتی بهعلت بازدهی پایین و ناکارآمدی، حداکثر 40درصد منابع را به درستی بازمیگردانند.» سؤال این است که چه ملاحظاتی شده که نهادهای واسطهای که مسئول جبران افزایش قیمتها برای دهکهای پایین درآمدی هستند، کارآمد باشند یا کارایی آنها افزایش پیدا کند؟
این سؤالی است که مطرح است اما از پاسخ آن بیخبریم. اگر اقدامیبرای افزایش بازدهی و کارایی این نهادهای واسطهای نشده، بهتر است قبل از اجرای هدفمند کردن یارانهها و افزایش قیمت حاملهای انرژی، به افزایش کارایی این نهادها پرداخته شود.