علاوه بر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان تنها متولی رسمی در این حوزه، سازمان زیباسازی شهر تهران نیز یکی از نهادهایی است که در چند سال اخیر نقش بسزایی در بررسی، شناسایی، مطالعه و مرمت آثار و بناهای تاریخی در استان تهران داشته است.
خبرگزاری ایسنا به همین منظور سراغ معاون فنی- مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران رفته و از اقدامات این سازمان در زمینه فعالیت‌های صورت گرفته برای ابنیه تاریخی و فرهنگی تهران پرسیده است. صحبت‌های معاون سازمان زیباسازی شهرداری تهران را در ادامه بخوانید.
محمد گلشنی فعالیت سازمان زیباسازی شهر تهران را در همه زمینه‌ها اعم از مطالعاتی، طراحی و اجرا در بحث رسیدگی به اماکن تاریخی و بناهای ارزشمند از سال‌های گذشته تا‌کنون دانست.
وی با تأکید بر وجود بندهایی در اساسنامه سازمان زیباسازی شهر تهران در زمینه مرمت بناهای تاریخی و ارتباط نسبتا مناسب این سازمان از سال‌های گذشته با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، اظهار کرد: با توجه به بودجه‌هایی که در این بخش وجود دارد، اساسا شهرداری تهران و سازمان زیباسازی برای وارد شدن به این بحث تلاش می‌کنند. همچنین شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری و به‌ویژه شهرداری منطقه12 از حوزه‌های مهمی هستند که به بحث‌های میراثی وارد شدند و این، به‌نوعی به انجام دادن وظایف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کمک می‌کند.
او با بیان اینکه سازمان زیباسازی رویکرد مؤثری در بخش آثار تاریخی و بحث‌های مرمتی دارد، دلیل این امر را وجود بندهایی در این زمینه در اساسنامه سازمان زیباسازی ارزیابی کرد.
مسیر هدفمند برای برنامه فرادست
معاون فنی ـ مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران بیان کرد: همواره این سازمان به آثار تاریخی توجه دارد و درصورت امکان، برای مجموعه شهرداری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرمت آثار تاریخی را انجام می‌دهد.
وی اظهار کرد: با هدفمندکردن مسیر در اینگونه پروژه‌ها تلاش می‌کنیم به برنامه‌ای فرادست برسیم و آن را در سازمان زیباسازی اجرا کنیم.
او با اشاره به انجام مطالعات مؤثر روی این بخش توسط سازمان زیباسازی در دهه70، توضیح داد: در آن زمان، بازپیرایی محور لاله‌زار و ناصرخسرو انجام شد. در سال1375 نیز نمای سرای گلشن در خیابان ناصرخسرو مرمت شد و طرح‌های بازپیرایی بدنه با حمایت‌های شهرداری منطقه12، محوری خاص در منطقه ایجاد کرد. همچنین چند کار الگوسازی و مطالعاتی در میدان حسن‌آباد، با توجه به شرایط مختلف اجرا شد. در سال1378 نیز با کار روی جداره‌ها، نمای بانک ملی در این میدان به وضعیت سابق برگشت و مرمت بقیه نمای میدان در دستور کار قرار گرفت.
گلشنی با اشاره به توجه‌ها به این مسئله در سال‌های پیش و هدفمندکردن مسیرها، افزود: بازار تجریش و خیابان مروی در سال‌های گذشته با هدف رسیدگی به بافت‌های تاریخی کار شدند.
وی با تأکید بر اینکه سازمان زیباسازی به‌دنبال بهره‌برداری از پروژه‌هایی نیست که برای مرمت آنها اقدام می‌کند، اظهار کرد: این سازمان شرح وظایفی دارد که در اساسنامه نیز به آنها اشاره شده است. بعد از مرمت، پروژه در اختیار متولی بنا قرار می‌گیرد تا استفاده مناسب از آن شود. نوع کاربری بنا توسط مشاوری که در این زمینه کار می‌کند، مشخص می‌شود و سازمان زیباسازی به‌عنوان بهره‌بردار وارد نمی‌شود و بهره‌برداری به متولی یا مالک بنا واگذار می‌شود.
او درباره چگونگی انتخاب بناها و آثار برای مرمت آنها، گفت: بحث تملک بناها برای سازمان زیباسازی مطرح نیست چون هدف، بهره‌برداری توسط این سازمان نیست بلکه نگرش، حفظ فضا و بنای تاریخی است. برخی مکان‌ها را با تعریف کاربری می‌توان حفظ کرد. گلشنی هدف این سازمان را از مرمت بناها، بیشتر حفظ و گاهی نگهداری از آنها دانست.
نگاه روشن به ورزش باستانی
وی اقدامات شهرداری در زورخانه‌های تهران را از دیگر فعالیت‌های سازمان زیباسازی شهرداری تهران در زمینه مرمت بناهای تاریخی دانست و گفت: شهرداری با یک فعالیت 2 یا 3 ساله در بحث طراحی، اجرا و بهره‌برداری از زورخانه‌ها وارد عمل شده و تا‌کنون اقدامات مناسبی را در این زمینه انجام داده است.
او زورخانه‌ها را بخشی از هویت ملی کشور دانست و افزود: در چند سال گذشته، بحث مرمت و نوسازی حدود30 زورخانه مطرح بود. حتی برخی زورخانه‌هایی که تخریب شده بودند، دوباره بازسازی شدند.
نظر سازمان میراث‌فرهنگی در طرح‌ها
گلشنی با اشاره به حضور ناظر و کارشناس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در پروژه‌هایی که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران اجرا می‌شود و اینکه وجود سازمان ضرورت دارد، گفت: در این پروژه‌ها تلاش می‌شود، نوع کار به‌گونه‌ای نباشد که مورد اعتراض سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گیرد. در همه این موارد حتما هماهنگی‌های لازم انجام می‌شود و طرح‌های مرمتی به تأیید این سازمان می‌رسد.
معاون فنی- مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران با اشاره به استفاده از کارشناسان قدیمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در پروژه‌های مرمتی این سازمان، بیان کرد: تلاش می‌کنیم، از مشاوران و پیمانکارانی که در این زمینه تبحر دارند و دارای رتبه و شرایط خاصی هستند، استفاده کنیم تا کارها از پایه، درست تعریف شود.
او با اشاره به توجه سازمان زیباسازی شهر تهران به بحث‌های هویتی و ارزش‌گذاری مانند زورخانه‌ها، اظهار کرد: در این بخش، از یک گروه مشورتی بسیار قوی شامل استادان این رشته استفاده شده است و به‌نوعی می‌توان گفت، این سمت‌وسوی حرکتی، سازمان زیباسازی را در بخش‌های ارتقای کیفیت و هویت جلو می‌برد و به‌عنوان بازوهای مشورتی سازمان، خطوط فکری درستی را مشخص می‌کند.
لاله‌زار و طرح‌های 35 گانه
گلشنی انجام مطالعات پایه‌ای در محور لاله‌زار را نمونه‌ای از این پروژه‌ها دانست و گفت: هرچند این کار در شرح خدمات پروژه‌ها نیست ولی با انجام مطالعات پایه‌ای، تاریخی و هویتی، نقش هویت را در پروژه‌های سازمان تقویت می‌کنیم.
او با اشاره به انجام و آماده شدن پروژه لاله‌زار، بیان کرد: تا‌کنون بیش از 35پروژه در لاله‌زار قابل تعریف بوده است و از بعد هویتی می‌توان نقش آن محور را بارز و برجسته کرد. هرچند قبلا این نقش را داشته است و اکنون نقش عملکردی دیگری دارد.
گلشنی انجام پروژه در محور خیابان سی تیر را از دیگر اقدامات انجام‌شده با این هدف و در این حوزه دانست و ادامه داد: علاوه بر اینکه محور سی تیر را به‌عنوان محور ادیان الهی می‌شناسند، از بعد هویتی نیز درحال کار روی این محور هستیم تا بحث‌های طراحی و کاربردی آن تعریف شود.
او محور مجاهدین اسلام را نیز محوری با شاخصه محور سی تیر ارزیابی کرد و گفت: اطراف این محور، آثار تاریخی مانند مدرسه‌های رفاه و علوی، میدان شهدا و در واقع، نقاط تاریخی با بحث هویتی هستند که اکنون در حال کار روی آنها هستیم. با پایان یافتن کار، نتیجه مطالعات در اختیار گروه طراحی قرار می‌گیرد تا کارهای بعدی انجام شود.
ارتقای محیط شهری مورد نظر است
معاون فنی- مهندسی سازمان زیباسازی شهر تهران با تأکید بر وجود نگاه و دید میراثی به پروژه‌های در دست انجام این بخش توسط سازمان زیباسازی شهر تهران، گفت: وقتی از بررسی گذشته محور لاله‌زار صحبت می‌کنیم، به‌دنبال بررسی کاربردهای گذشته آن، نقاط خاطره‌انگیز یا حتی نقاط و فضاهایی هستیم که در آنها بحث اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رخ داده است تا با توجه به تأثیری که در آینده می‌توانند داشته باشند، آنها را در اجرا تقویت کنیم.
وی با اشاره به فراموش شدن این بخش و نبود توجه کافی به آن در سال‌های گذشته، بیان کرد: امیدواریم بتوانیم هویت را به تهران برگردانیم. تهران شهری بی‌هویت نیست، دارای یک هویت غنی است که فقط باید آن را بارز کرد و نشان داد. شاید در سال‌های گذشته بیشتر توجه‌ها به مسائل کلان و پروژه‌های دیگری بوده که این نقش مغفول مانده است. به همین دلیل، اکنون با رویکردی جدید، بحث ارتقای کیفیت محیط شهری را مورد نظر قرار می‌دهیم.
هزینه پروژه‌ها توسط سازمان زیباسازی تأمین می‌شود
گلشنی در توضیح اعتباراتی که به این پروژه‌ها اختصاص می‌یابد، گفت: هزینه‌های این پروژه‌ها را سازمان زیباسازی شهر تهران تقبل می‌کند. در بودجه‌ها، این هزینه‌ها پیش‌بینی می‌شود و بعد از تصویب در شورا، کارهای اجرایی انجام می‌شوند.
وی ادامه داد: همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای سازمان زیباسازی شهر تهران همان ارزش ریالی را دارد، همین‌قدر که به‌عنوان بازوهای مشورتی کنار ما هستند، برای ما ارزش دارد و تفاوتی نمی‌کند که بگوییم هزینه‌ها از کجا اختصاص می‌یابد.
او تأکید کرد: تا‌کنون پروژه‌ای نداشته‌ایم که خارج از اعتبارات سازمان زیباسازی باشد. هر پروژه‌ای که تعریف کرده‌ایم، هزینه‌هایش را نیز داده‌ایم، ضرورتی نیز احساس نکرده‌ایم که غیراز این باشد.
وی اظهار کرد: ما به‌عنوان سازمانی که در این بخش می‌تواند اعتبار بگیرد، کار می‌کنیم. شاید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری یا شهرداری مناطق با مشکلاتی روبه‌رو باشند که نتوانند در این بخش ردیف بودجه پیش‌بینی کنند. گلشنی افزود: ما در این پروژه‌ها ردیف بودجه و هزینه را پیش‌بینی و هزینه می‌کنیم.
بقاع امامزاده‌ها به‌نوعی به حال خود رها شده‌اند
وی همچنین مرمت بنای امامزاده‌های تهران را از دیگر پروژه‌های این سازمان دانست و گفت: با هماهنگی که با سازمان حج و اوقاف انجام می‌دهیم، به این بحث وارد می‌شویم تا امامزاده‌های تهران را مرمت و ساماندهی کنیم.
گلشنی ادامه داد: بقاع امامزاده‌ها بخشی از تاریخ کشور را شکل می‌دهند و باید به آنها توجه کرد. می‌توان گفت اکنون به‌نوعی آنها به حال خود رها شده‌اند. پس با کمک سازمان حج و اوقاف تلاش می‌کنیم، به این بخش وارد شویم و بنای امامزاده‌ها را مرمت و ساماندهی کنیم. در این راستا، تلاش می‌کنیم امسال بحث اجرایی را در یک امامزاده انجام دهیم.
500 نقطه در شهر تهران با نصب تابلو معرفی شده‌اند
وی در توضیح تابلوهایی که توسط سازمان زیباسازی شهرداری تهران کنار برخی بناهای تاریخی نصب شده‌اند، گفت: با همکاری اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری تهران، 500 نقطه را در شهر تهران شناسایی و با نصب تابلو، آنها را معرفی کرده‌ایم.
گلشنی بیان کرد: این کار را صرفا در بناهایی که توسط این سازمان مرمت شده‌اند، انجام نداده‌ایم بلکه تلاش می‌کنیم آن را توسعه دهیم تا در همه نقاط تاریخی تهران، تابلوهای معرفی بنا را داشته باشیم تا مردم بدانند در چه مکانی و با چه ارزشی زندگی می‌کنند.
او افزود: این موارد هستند که به تهران هویت می‌دهند. شاید با نصب این تابلوی ساده بتوانیم هویت را به یک مکان برگردانیم و ارزش آن‌جا را برای ساکنان آن محل آشکار کنیم تا توجه‌ها برای نگهداری از آن فضا بیشتر شود.
محورهای تاریخی تهران ساماندهی می‌شود
وی پروژه ساماندهی محورهای تاریخی را از دیگر اقداماتی دانست که توسط این سازمان و یکی از کارشناسان قدیمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درحال انجام است و گفت: درحال شناسایی یکسری محور هستیم که به‌عنوان محورهای تاریخی آنها را اولویت‌بندی کنیم. این پروژه در مرحله تصمیم‌گیری است و با آماده شدن برنامه‌ها، بخشی از آن در کارهای اجرایی لحاظ می‌شود.
معاون سازمان زیباسازی شهر تهران مرمت مکان‌هایی را مانند بازارچه طرخانی، بازار حضرتی و مدرسه رفاه از پروژه‌های این سازمان به‌عنوان کارهای اجرایی اعلام و اضافه کرد: احتمالا از اواخر امسال بحث ارتقای کیفی مدرسه رفاه با کاربری جدید مطرح و اجرای کار توسط سازمان زیباسازی یا شهرداری منطقه12 آغاز می‌شود. کار مطالعاتی و طراحی مرحله یک آن تقریبا به پایان رسیده است و طراحی مرحله دوم انجام می‌شود و امید داریم به بحث‌های اجرایی کار وارد شویم.