لیلا اکثیری: بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به‌عنوان مهم‌ترین رویداد فرهنگی خاورمیانه میزبان دوستداران یار مهربان از ایران و میهمانانی از دیگر کشورهای جهان است.

 این نمایشگاه فرصتی است تا تصویری کلی از وضعیت عمومی کتاب و کتابخوانی در پایتخت از جوانب مختلف به نمایش گذاشته شود و بهانه‌ای است تا دستگاه‌های متولی فرهنگ مجالی برای اطلاع‌رسانی بیابند.

سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های فرهنگی در پایتخت است که با راه‌اندازی فرهنگسرای موقت کتاب با شعار «کتاب؛ سایه‌بان شهر» و عرضه محصولات نشر شهر در این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب حضوری
پر رنگ دارد. ارائه 800 عنوان کتاب از سوی مؤسسه نشر شهر و فعالیت 5 غرفه با عنوان‌‌های «صفحه کودک و نوجوان»، «صفحه ما و شما»، «صفحه فاطمیه»، «صفحه کتابخانه»، و «صفحه قرآنی» در فرهنگسرای کتاب، ازجمله برنامه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری در جریان نمایشگاه است. فعالیت‌ها و برنامه‌های این سازمان در حوزه کتابخوانی، به‌طور مقطعی اجرا نشده یا به نمایشگاه‌های کتاب منحصر نمی‌شود بلکه مدیریت امور کتاب و کتابخانه‌های سازمان برنامه‌های سالانه‌ای را برای ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه خواهد داشت، تا به این ترتیب علاوه بر حضور فعال در رویدادهای ملی و بین‌المللی که در این حوزه برگزار می‌شود، اقدامی بنیادین در جهت تأثیرگذاری بر فرهنگ عمومی جامعه را سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کند.

برنامه‌های مرتبط با ارتقای کتابخانه‌ها و ترویج فرهنگ مطالعه در تهران

طرح کتابسرا، کتاب مسابقه، کتاب اتوبوس و جشن کتاب تهران ازجمله برنامه‌های مرتبط با حوزه کتاب و کتابخوانی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در سال 90 است. در این راستا معاون فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران گفت: در حوزه کتاب و کتابخوانی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در سه بخش ترویج فرهنگ مطالعه، تسهیل و بهینه‌سازی‌ شرایط مطالعه و عرضه خدمات اینترنتی در قالب کتابخانه مجازی فعالیت خود را در سال 90 پی می‌گیرد.

حجت‌الاسلام مرتضی جعفرپور با اشاره به اجرای «طرح کتابسرا» با رویکرد در دسترس قرار دادن و گسترش ویترین کتاب در مراکز پرتردد تهران گفت: در این طرح، پس از شناسایی 200 نقطه از تهران، کیوسک‌های فروش کتاب به شکل ثابت مستقر می‌شوند. ایجاد فروشگاه‌های کتاب با سرمایه اندک و یکپارچه‌سازی‌ و افزایش دامنه خدمات کتابخانه‌ای از دیگر اهداف این طرح است. معاون فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران همچنین به اجرای طرح «کتاب مسابقه» با هدف ارتقای سطح کمی و کیفی منابع مسابقات کتابخوانی، وحدت‌رویه مناطق در برگزاری مسابقات و استفاده از شیوه‌های نوین در تولید و طراحی کتاب جهت ترغیب شهروندان به مطالعه اشاره کرد. وی افزود: در قالب این طرح، به‌صورت فصلی کتابی با تیراژ 100 هزار نسخه تولید می‌شود و در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد. از این کتاب‌ها سؤالاتی طرح خواهد شد که مخاطبان می‌توانند پاسخ آن را ارسال کنند و در پایان هر فصل، از برگزیدگان تقدیر می‌شود.

وی به چاپ هفتگی کتاب اتوبوس با تیراژ 50 هزار نسخه و توزیع رایگان در اتوبوس‌ها، در قالب طرح کتاب اتوبوس با هدف افزایش سرانه مطالعه در تهران اشاره کرد و افزود: همچنین جشن کتاب تهران به‌منظور ارائه برنامه‌های هدفمند و زودبازده و تعریف برنامه‌های زیربنایی و ماندگار و در طول سال برگزار می‌شود.

حجت‌الاسلام جعفرپور در ادامه تصریح کرد: راه‌اندازی اتاق پژوهش، تدوین استانداردهای عملیاتی کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری و زیباسازی و نوسازی آنها و ساماندهی کتابخانه‌هایی که به‌صورت شخصی اداره می‌شوند، از دیگر برنامه‌های سازمان برای ارتقا و بهبود خدمات کتابخانه‌هاست. وی در بخش «خدمات اینترنتی» به اشتراک در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر جهان، تجهیز و نوسازی سیستم‌های سخت افزاری، ایجاد پایگاه مقالات فارسی در پورتال کتابخانه‌ها و راه‌اندازی شبکه اینترنت برای ارتباط کتابخانه‌ها با یکدیگر و انتقال اطلاعات اشاره کرد و آنها را برنامه‌های زیربنایی برای ارتقای خدمات و تسهیلات اینترنتی دانست.

توزیع کتاب در تهران

بیش از یک میلیون و 241 هزار جلد کتاب به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در مخازن کتابخانه‌های برگزیده زیرمجموعه این سازمان آماده ارائه به مخاطبان است. حیدر کلهری مدیر امور کتاب و کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در همین رابطه اظهار داشت: 78‌کتابخانه، زیرمجموعه این سازمان فعالیت دارند و بیش از 200 هزار نفر عضو فعال آنها هستند.وی در ادامه تصریح کرد: این کتابخانه‌ها همچنین برنامه‌های جانبی نظیر مسابقات کتابخوانی، نشست‌های تخصصی نقد و بررسی کتاب و کارگاه‌ها و نمایشگاه‌های موضوعی را علاوه بر فعالیت رایج خود برگزار می‌کنند.

کلهری افزود: کتابخانه‌های وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از طریق پورتال www.tlib.ir به‌صورت یکپارچه در ارتباط با یکدیگر هستند و اعضا می‌توانند به‌صورت غیرحضوری از تمامی خدمات کتابخانه‌ای بهره‌مند شوند. وی با اشاره به اینکه تنها با ایجاد درک نیاز به مطالعه و مطلع ساختن شهروندان از این نیاز اساسی به هدف نایل نخواهیم شد، گفت: لازم است که شرایط دسترسی به کتاب، تهیه و خرید آن نیز آسان شود. گسترش ویترین کتاب و پایین آوردن قیمت، هدفی است که اجرای کامل آن، به عزم جدی همه دستگاه‌ها و متولیان فرهنگی کشور نیاز دارد. با این حال مدیریت امور کتاب و کتابخانه‌ها با توجه به ظرفیت‌های کارشناسی و توان اجرایی خود با هدف از میان برداشتن موانع پیش روی شهروندان تهرانی جهت گرایش به مطالعه و کتابخوانی، اقدامات گسترده‌ای را در برنامه دارد.وی در همین رابطه به آغاز طرح کتاب اتوبوس از سال 86 اشاره کرد و گفت: تا‌کنون 30هزار سبد کتاب در 2500دستگاه اتوبوس شهری نصب و 800 عنوان کتاب اتوبوس در تهران توزیع شده‌است. 200عنوان از کتاب‌های توزیع شده از سوی سازمان تولید شده‌اند و 600 عنوان دیگر خریداری و توزیع آنها از سوی سازمان انجام شده است.

کلهری همچنین در ارتباط با کتاب مترو گفت: این طرح از سال 85 فعالیت خود را آغاز کرده و با هدف انتقال سریع پیام با استفاده از جلوه‌های تصویری و کمیک برای ورود به سبد فرهنگی شهروندان در 10ایستگاه مترو فعالیت دارد و در آینده نزدیک این مراکز به 40 غرفه افزایش می‌یابد. وی همچنین از تولید 27 انیمیشن کوتاه با موضوع کتاب و کتابخوانی خبر داد و افزود: مدیریت امور کتاب و کتابخانه‌ها با استفاده از محتوای طنز و آموزشی، مجموعه‌ای متشکل از تیزر و انیمیشن‌های سه بعدی و
دو بعدی تولید کرده که به مناسبت هفته کتاب از سیمای جمهوری اسلامی ایران و شبکه داخلی مترو به‌رویت شهروندان می‌رسد.

اگرچه سطح رضایتمندی اعضای کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نسبت به سایر کتابخانه‌های شهر بالاتر است، اما هنوز تا سطح مطلوب فاصله وجود دارد و منطقی‌ترین راه برای رسیدن به این سطح حرکت در مسیر استانداردسازی کتابخانه‌ها به لحاظ کمی و کیفی است. سیر تحولات و پیشرفت علمی در قرن اخیر و ورود مظاهر تکنولوژی و فناوری علمی در کتابخانه‌ها سبب شد تا متخصصان امر نسبت به استانداردهای موجود در زمینه کتابخانه‌ها تجدیدنظر کنند و به بازتعریف استانداردهای علمی و برون‌رفت از نگاه سنتی حاکم بر اداره کتابخانه‌ها اهتمام داشته باشند. تلاش برای تغییر نگاه سنتی حاکم بر برنامه‌ریزی کتابخانه‌ها و ایجاد کتابخانه‌هایی براساس تعاریف و استانداردهای جدید کتابخانه‌ای، ازجمله سیاست‌های راهبردی شهرداری در این حوزه است.

برچسب‌ها