مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری این طرح را با مدیر یت سرور السادات قاضی زاده هاشمی و همکارانش شبنم چهره، فریده درفشی، سمیه گایگانی و فاطمه یزدانی اجرا کرده است:
پیشگفتار
عزادارى و برپایى مراسم ماتم در سوگ خوبان و اولیاء خدا امرى است که ریشه درقرآن و سیره نبوى(ص) وسیره امامان(ع) دارد. این عزادارىها مصداق مودت اهل بیت(ع) است. (شورا، آیه 23).
در سیره امامان(ع) هم برنامهاى که هرگز در هیچ شرائطى ترک نشد برپائى عزا بر سالار شهیدان امام حسین(ع) بود. امام سجاد(ع) پس از امام حسین(ع) تا زنده بود در هر مجلس از داغ حسین مىگفت و در حقیقت مجلس عزا برپامىکرد. امام باقر(ع) هم در شرائط سخت و خفقانى دستور مىداد روز عاشورا عزاى امام حسین را بر پا کند. مالک جهنى مىگوید امام باقر(ع) در روز عاشورا فرمود: همه براى امام حسین گریه کنند و اهل خانه را دستور بهگریه بر حضرت مىکرد. (کامل الزیارات، ص174) همین سیره را حضرت امام صادق(ع) و امامان دیگر (ع) داشتند آنها بر این امر اصرار داشتند که از رهگذر عزادارى و برپائى عزاى سالار شهیدان چراغ پرفروز نهضت حسینى روشن بماند که ماند. در ادامه به نمونه ای از مجالس عزاداری امام حسین (ع) اشاره می کنیم:
1- پیامبر اکرم(ص) براى امام حسین(ع) در روز اول ولادتش مجلس عزا گرفت. (مقتل خوارزمى، ج1، ص88.)
2- در منزل ام سلمه در دوره کودکى براى امام حسین مجلس عزا گرفتند.( مجمع الزوائد هیثمى، ج9، ص189.)
3- در منزل عائشه براى حضرت امام حسین(ع) مجلس عزا گرفتند.(7 مقتل خوارزمى، ج1، ص159)
4- در خانه امام على(ع) براى حضرت عزا گرفت.( مقتل خوارزمى، ج2، ص167)
بنابراین اگر بگوئیم بنیانگذار عزادارى بر سید و سالار شهیدان حضرت نبى اکرم(ص) و امامان(ع) بوده اند سخنى بگزاف نگفتهایم.
هم اکنون هم اگر بخواهیم احیا گر عزادارى راستین و عاشورایى باشیم باید در مجالس عزادارى هم از مقاماتملکوتى امامان بگوئیم وهم از مقامات مُلکى آنان! باید از جنبه الگوئى و اسوه بودن آنها بگوئیم و نباید به صرف ابرازعشق اکتفاء نمائیم. مجالس عزاى حسینى نه تنها نام سیدالشهداء(ع) را پرآوازه نگهداشته بلکه سبب ماندگارى پیام اسلام عزیز شدند. باتوجه به جایگاه رفیع عزادارى و گوهر ارزشمندى که درآن نهفته است بدیهى است که دشمنان تلاش گستردهدر جهت تخریب و تحریف آن داشته باشند. در برههاى از زمان که عباسىها قدرتمند بودند در پى تخریب عزاىسالار شهیدان بودند که عزاداران را دستگیر مىکردند، شکنجه و اعدام مىکردند و در برههاى که قدرت مقابلهنداشتند، در پى تحریف آن بودند تا جلوى تأثیر گذارى این سنت مبارک را بگیرند. در ادامه بایدگفت که وظیفه ما در این برحه از زمان جلوگیری از تحریف در عزاداری امام حسین و برپایی هر چه با شکوه تر مجلس عزاداری امام حسین(ع) است.
در پایان به چند جمله از امام حسین می پردازیم:
امام حسین (ع) می فرماید:
1- بدترین مردم کسی است که آخرتش را فدای دنیایش کند.
2- کسانی که بندگی خدا را می کنند،بندگی دیگری را نمی کنند.
3- از سخنی که تورا پشیمان می کند و وادار به عذرخواهی می نماید، بپرهیز و مگو.
مقدمه
نظرسنجی حاضر، با توجه به اهمیت ماه محرم و برپایی مجلس عزاداری امام حسین و نظرات مردم در مورد شیوه عزاداری برای امام حسین (ع) به اجرا درآمد.
کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری از نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا بخشی از نظرات مردم جامعه در مورد شیوه عزاداری برای امام حسین (ع) بدست آوریم.
این گزارش حاصل جمع آوری نظرات 1200 نفر پاسخگو به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.
اهداف نظرسنجی
نظرسنجی حاضر برای آگاهی از موارد زیر به اجرا درآمد:
1. پاسخگویان به چه شیوه هایی عزاداری می کنند.
2. کدام یک از کارهایی که در محرم انجام می شود مورد تایید پاسخگویان نیست.
3. نظر پاسخگویان در مورد روش مداحی فعلی.
4. نظر پاسخگویان درباره اشکالاتی که در مداحی فعلی می بینند.
چکیده:
طرح نظرسنجی حاضر،پژوهشی در ارتباط با برپایی مجلس عزاداری امام حسین و نظرات مردم در مورد شیوه عزاداری برای امام حسین (ع) به اجرا درآمده است که یافته هایی از این طرح به دست آمده است که در این بخش،به مهمترین قسمت های آن پر داخته شده است.
1- 35 درصد پاسخگویان را مردان و 65درصد را زنان تشکیل داده اند
2- 16 درصد از پاسخگویان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر و 42 درصد دارای مدرک دیپلم و 6 درصد بی سواد هستند.
3- معادل 37% از پاسخگویان با رفتن به هیات و تکایا، 20% با رفتن به مساجد، معادل 15% با خواندن دعا، نماز و زیارت نامه ها و یا از طریق تلویزیون و 11% با رفتن به جلسات سخنرانی عزاداری می کنند.
4- از میان 814 نفر پاسخگو که بعضی از شیوه های عزاداری را قبول ندارند، 31% سنت های غلط (علم کشی، قمه زنی، لخت سینه زدن و.....)، 18% عدم رعایت همسایگان (صوتی و محیطی و...)، 17% مخدوش شدن ارزش های دینی (عمدتا) حجاب در ازدحام جمعیت و 3% استفاده از آلات موسیقی جدید را در مراسم عزاداری تایید نمی کنند.
5- معادل 53% از پاسخگویان با روش مداحی فعلی موافق نیستند و 38% با روش مداحی فعلی موافق هستند و 9% در این باره نظری ندارند.
6- معادل 55% از پاسخگویان الگو برداری از موسیقی های روز و استفاده از آلات موسیقی نا متعارف، 28% عدم تطابق محتوای نوحه ها با ارزش های اسلامی و غیر معنوی بودن آن ها، 11% بزرگ نمایی های بیهوده و 6% فریاد زدن و داد کشیدن مداحان را از اشکالات روش مداحی فعلی اظهار کرده اند.
روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است.
جامعه آماری
جامعه آماری در این تحقیق شامل 1200 نفر از مردم است. لازم به ذکر است که از این تعداد 35 درصد مردو 65 درصد زن هستند.
زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 30 دی ماه تا 3 بهمن ماه 1385 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری بصورت تلفنی انجام شده است.
جنس پاسخگویان
جدول شماره 1 جنس پاسخگویان را نشان می دهد. بر اساس جدول اکثریت پاسخگویان 65% را زنان و 35% را مردان تشکیل می دهند.
جدول شماره 1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس
| جنس | تعداد | درصد |
| زن | 779 | 65 |
| مرد | 421 | 35 |
| جمع | 1200 | 100 |
سن پاسخگویان
جدول شماره 2 نشان می دهد که پاسخگویان در چه گروه سنی قرار دارند از 1200نفر پاسخگو 16% از پاسخگویان بین 21تا 25 سال، 15% درصد از پاسخگویان بین26 تا 30سال قرار دارند و 9% از پاسخگویان بالاتر از 60 سال سن دارند.
| سن | تعداد | درصد |
| 15- 20 | 137 | 11 |
| 21- 25 | 189 | 16 |
| 26- 30 | 179 | 15 |
| 31- 35 | 148 | 12 |
| 36- 40 | 157 | 13 |
| 41- 45 | 104 | 9 |
| 46-50 | 92 | 8 |
| 51- 60 | 89 | 7 |
| 60 سال به بالا | 105 | 9 |
| جمع | 1200 | 100 |
سطح تحصیلات
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3 از میان 1200نفر پاسخگو 42% در مقطع دیپلم ، 16% در مقطع لیسانس و بالاتر و 6% بی سواد هستند.
| میزان تجصیلات | تعداد | درصد |
| دیپلم | 501 | 42 |
| لیسانس و بالاتر | 193 | 16 |
| ابتدائی | 153 | 13 |
| راهنمائی | 105 | 9 |
| دانشجو و فوق دیپلم | 95 | 8 |
| دبیرستان | 86 | 7 |
| بی‌سواد | 67 | 6 |
| جمع | 1200 | 100 |
پاسخگویان به چه شیوه ای عزاداری می کنند
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 4 از میان 1200نفر پاسخگو 37% با رفتن به هیات و تکایا، 20% با رفتن به مساجد، 15% با خواندن ادعیه و یا از طریق تلویزیون و11% با رفتن به جلسات سخنرانی عزاداری می کنند.
| شیوه عزاداری پاسخگویان | تعداد | درصد |
| رفتن به هیات و تکایا | 444 | 37 |
| رفتن به مسجد | 236 | 20 |
| خواندن ادعیه و یا از طریق تلویزیون | 178 | 15 |
| رفتن به جلسات سخنرانی | 137 | 11 |
| برگزار کننده مراسم عزاداری هستم | 79 | 7 |
| تماشای هیات‌های عزاداری | 53 | 4 |
| ادای نذر (کمک در هیات‌ها از راههای مختلف) | 40 | 3 |
| عزاداری نمی‌کنم | 33 | 3 |
| جمع | 1200 | 100 |
کارهایی که در عزاداری مورد تایید پاسخگویان نیست
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5 از میان 1200نفر پاسخگو 68% اعتقاد دارند که در برگزاری مراسم عزاداری مواردی به چشم می خورد که باید در باره آن ها بازنگری صورت پذیرد. به گمان این دسته، مواردی در شیوه های عزاداری وارد شده است که می تواند خلوص و طهارت عزاداری واقعی برای اهل بیت و بویژه خامس آل عبا (علیهم السلام) را مخدوش سازد. این دسته به مواردی چون: قمه زنی، علم کشی، کم محتوا بودن اشعار مداحان، استفاده از شمایل ونقاشی های غیرموجه، استفاده از ریتم و آلات موسیقی جدید، اسراف و تبذیر و مخدوش شدن ارزش های دینی (عمدتا) حجاب در ازدحام جمعیت اشاره می کردند. 25% از پاسخگویان مساله حادی در عزاداری مشاهده نکرده‌اند
جدول شماره 5
توزیع پاسخگویان بر اساس کارهایی که در عزاداری مورد تایید آنها نیست
| کارهایی که در عزاداری مورد تایید پاسخگویان نیست | تعداد | درصد |
| موارد نامناسب در شیوه های مرسوم عزاداری | 814 | 68 |
| مساله حادی مشاهده نکرده‌ام | 296 | 25 |
| بی جواب | 90 | 7 |
| جمع | 1200 | 100 |
موارد نامناسب درشیوه های عزاداری از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6 از میان 814 نفر پاسخگو که بعضی ازشیوه های عزاداری را قبول ندارند، 31% سنت های غلط (علم کشی، قمه زنی، لخت سینه زدن و.....)، 18% عدم رعایت همسایگان (صوتی و محیطی و...)، 17% مخدوش شدن ارزش های دینی (عمدتا) حجاب در ازدحام جمعیت و 3% استفاده از آلات موسیقی جدید را در مراسم عزاداری تایید نمی کنند.
| موارد نامناسب درشیوه های عزاداری | تعداد | درصد |
| سنت های غلط (علم کشی، قمه زنی، لخت سینه زدن و.....) | 247 | 31 |
| عدم رعایت همسایگان (صوتی و محیطی و...) | 149 | 18 |
| مخدوش شدن ارزش های دینی (عمدتا) حجاب در ازدحام جمعیت | 134 | 17 |
| خودنمایی در عزاداری ها | 87 | 11 |
| کم محتوا بودن اشعار مداحان | 58 | 7 |
| اسراف و تبذیر | 44 | 5 |
| استفاده از شمایل و نقاشی های غیر موجه | 35 | 4 |
| نظری ندارم | 34 | 4 |
| استفاده از آلات موسیقی جدید | 26 | 3 |
| جمع | 814 | 100 |
پاسخگویان روش مداحی فعلی را می پسندند
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7 از میان 1200نفر پاسخگو 53% با روش مداحلی فعلی موافق نیستند و 38% با روش مداحی فعلی موافق هستند و 9% در این باره نظری ندارند.
جدول شماره 7- توزیع پاسخگویان بر اساس نظرآنها درباره روش مداحی فعلی
| نظر پاسخگویان درباره روش مداحی فعلی | تعداد | درصد |
| موافق روش مداحی فعلی نیستم | 632 | 53 |
| موافق روش مداحی فعلی هستم | 457 | 38 |
| نظری ندارم | 111 | 9 |
| جمع | 1200 | 100 |
اشکالاتی که پاسخگویان در روش مداحی فعلی می بینند
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8 از میان 1200نفر پاسخگو 568 نفر روش مداحی فعلی را می پسندند و از 632 نفر پاسخگو که روش مداحی فعلی را نمی پسندند، 55% الگو برداری از موسیقی های روز و استفاده از آلات موسیقی نا متعارف، 28% عدم تطابق با ارزش های دینی ، 11% بزرگ نمایی های بیهوده و 6% فریاد زدن و داد کشیدن مداحان را از اشکالات روش مداحی فعلی اظهار کرده اند.
توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنها درباره اشکالات روش مداحی فعلی
| نظر پاسخگویان درباره اشکالات روش مداحی فعلی | تعداد | درصد |
| الگوبرداری از موسیقی‌های روز | 349 | 55 |
| عدم تطابق با ارزش‌های دینی | 179 | 28 |
| بزرگ‌نمائی‌های بیهوده | 68 | 11 |
| اجرای نامناسب مداحان | 36 | 6 |
| جمع | 632 | 100 |