دانه‌ها مزایای بی‌شماری برای ما دارند و آگاهی از این مزایا و کاربرد آنها باعث می‌شود تا بیشتر از قبل به استفاده از دانه‌ها روی بیاورید.
اکثر مردم دانه‌ها را بسیار راحت‌تر از آجیل‌ها هضم می‌کنند؛ چون آنها کوچک‌ترند و سروکار داشتن با آنها برای بدن راحت‌تر است. دانه‌ها انواع مختلفی دارند و در رنگ‌ها، اندازه‌ها و شکل‌های مختلف یافت می‌شوند. بعضی از آنها در میان مردم طرفداران بسیاری دارند؛
اما بهترین دانه‌ها که هم مزایای بیشتری دارند و هم همواره در دسترس هستند عبارتند از:
تخم‌کتان
تخم کتان کمی بزرگ‌تر از تخم کنجد است و پوسته نرم، صدفی شکل و درخشانی دارد. رنگ آن از کهربایی غلیظ شروع می‌شود و به قهوه‌ای مایل به سرخ می‌رسد (بسته به اینکه درخت کتان طلایی باشد یا قهوه‌ای) تخم‌های کتان در دهان به راحتی خرد شده و مواد مغذی موجود در آنها جذب بدن می‌شود.
موارد استفاده: معمولا تخم کتان را پخته و روی برخی غلات می‌پاشند و مصرف می‌کنند. برخی افراد تخم کتان را روی سالاد هم می‌ریزند و برخی دیگر به هنگام پخت غذاها از آن استفاده می‌کنند.
مواد مغذی: تخم کتان برای سلامت قلب مفید است و خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. همچنین سرشار از فیبر است و باعث کاهش کلسترول می‌شود. اگر تخم کتان را در یک ظرف دربسته در مکانی تاریک، خشک و خنک نگهداری کنید، تا سه ماه و حتی بیشتر قابل استفاده خواهد بود.
خواص:
تخم کتان باعث کاهش کلسترول بد خون (LDL) می‌شود. خوردن غذاهای کم‌چرب، ورزش کردن، کاهش مصرف نمک، قند و مصرف روزانه تخم کتان به طرز چشمگیری کلسترول را کاهش می‌دهد. چربی امگا3 و فیبر بالای تخم کتان در بهبود دیابت موثر است.
علاوه بر این دو مزیت مهم در مقابله با سرطان نیز نقش مهمی دارد و این به خاطر ترکیبات طبیعی و ضد سرطانی موجود در آن است.
فیبر بالای تخم کتان از سرطان روده پیشگیری می‌کند. کتان حرکات عادی روده‌ای را افزایش می‌دهد و باعث جذب بهتر آب می‌شود.
بنابراین از ایجاد یبوست و خشکی مدفوع نیز جلوگیری می‌کند. تخم کتان به خاطر وجود اسیدهای چرب امگا3، خاصیت ضد التهابی دارد. همچنین، علائم سندرم یائسگی را کاهش می‌دهد، از بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری می‌کند، سیستم دفاعی را تقویت می‌کند و مانع افسردگی و غمگینی مفرط می‌شود.
شاهدانه
دانه‌های ریز و یکدست شاهدانه که بافتی نرم و طعمی شبیه آجیل دارند، بسیار پرطرفدار هستند. این دانه‌های سبز و زرد رنگ را معمولا روی سالاد می‌پاشند و از حالت خام آن در شکلات و به جای تخم آفتابگردان استفاده می‌کنند.
مواد مغذی: دانه‌های شاهدانه، سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب، کلسیم، فیبر، ویتامین E و دارای کلروفیل بالایی هستند. تخم شاهدانه باید در ظرف دربسته و در یخچال نگهداری شود؛ به این ترتیب از 3 تا 6 ماه قابل استفاده خواهد بود.
خواص: دانه‌های شاهدانه در موارد سرماخوردگی، ناراحتی‌های پس از زایمان و استفراغ مورد مصرف قرار می‌گیرد؛ زیرا کمک زیادی به تسکین درد شکم و سوء‌هاضمه می‌کند. خوردن شاهدانه نشاط‌آور است و فعالیت گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد. دانه‌های شاهدانه، پروتئین فراوان و فیبر بالایی دارند و ویتامین E موجود در آنها برای پوست بسیار مفید است.
تخمه آفتابگردان
این تخمه‌ها در قسمت پوست گل آفتابگردان یافت می‌شود و به رنگ سفید و خاکستری کمرنگ هستند.
موارد استفاده: از تخم آفتابگردان به همراه پوست در بسیاری از آجیل‌ها استفاده می‌شود. تخم‌های بدون پوست آفتابگردان را در سالاد استفاده می‌کنند. دانه‌های آفتابگردان سرشار از انرژی و چربی‌های غیر اشباع و همچنین کلسیم، پروتئین، آهن و سایر ویتامین‌ها هستند و در محیط خشک و خنک می‌توان به مدت طولانی آنها را نگهداری کرد.
خواص: ویتامینE فراوان که از بیماری‌های قلبی - عروقی پیشگیری می‌کند، از مهم‌ترین ترکیبات تخمه آفتابگردان است. تخمه‌های آفتابگردان دارای ترکیباتی هستند که حافظه و عملکردهای شناختی را بهبود می‌بخشند و کلسترول را پایین می‌آورند.
لیگنان موجود در تخمه آفتابگردان، از شما در برابر سرطان‌ها محافظت می‌کند. تخمه آفتابگردان به دلیل دارا بودن خاصیت فیتواسترول (ماده‌ای با ساختار شیمیایی شبیه به کلسترول) باعث کاهش کلسترول می‌شود.
این دانه سرشار از منیزیم است که باعث کاهش فشارخون و سردردهای میگرنی و سکته قلبی می‌شود. برای درمان اسهال خونی، سردرد، بیماری فتق، آرتروز و ورم سینه، درد معده، سنگ کلیه و بسیاری از بیماری‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کنجد
دانه کنجد بسیار کوچک و بیضی شکل و طعم آن شبیه طعم فندق است. کنجد به رنگ‌های مختلف وجود دارد؛ اما معمولا سفید، زرد، سیاه و قرمز است.
موارد استفاده: از دانه کنجد می‌توان در تهیه انواع غذاها، نان‌ها، سالادها، دسرها، بیسکویت‌ها، کیک‌ها و . . . استفاده نمود.
مواد مغذی:
کنجد، سرشار از آنتی‌اکسیدان است و به سلامت کبد بسیار کمک می‌کند (از کبد در برابر آسیب‌های ناشی از اکسیداسیون حفاظت می‌کند). همچنین باعث کاهش کلسترول می‌شود و بهترین منبع برای تامین کلسیم در میان تمام غذاهای گیاهی است. کنجد اگر در یک محیط دربسته، خنک، خشک و تاریک نگهداری شود، تا سه ماه قابل استفاده خواهد بود.
تخمه کدو تنبل
تخمه‌های یکدست و ریزی که از کدو تنبل به دست می‌آیند، طعم آجیل مانند دارند و معمولاً سبز یا زرد رنگ هستند.
موارد استفاده:
تخم کدو تنبل را معمولا به صورت خام (بدون نمک و سرخ کردن) مصرف می‌کنند؛ اما در ماه‌های سرد سال، بهتر است به صورت نیمه برشته برای هضم بهتر غذاها و طعم‌دارتر کردن آنها استفاده شوند. تخمه کدو تنبل سرشار از پروتئین است و امگا 3، آهن، روی و فسفر فراوانی دارد.
در ضمن، حاوی کلسیم و ویتامین B نیز می‌باشد. برای مصرف طولانی مدت، تخمه کدو تنبل را در ظرفی دربسته و در محیطی خنک و خشک نگهداری کنید.
خواص: تخمه کدو تنبل سرشار از پتاسیم است و پتاسیم نقش مهمی در سلامت قلب دارد. پتاسیم باعث تنظیم فشارخون می‌شود. کاروتنوئیدهای موجود در تخم کدو تنبل نیز با بیماری‌های قلبی مقابله می‌نماید و همچنین از سرطان و کوری تدریجی چشم جلوگیری می‌کند.
تخم کدو تنبل مثل تخم کتان سرشار از فیبر است که باعث کاهش وزن و بهبود گوارش می‌شود، از ایجاد لخته خون جلوگیری می‌کند و کلسترول خون را کاهش می‌دهد. همچنین سرشار از روی می‌باشد و روی نیز احتمال بروز سرطان پروستات را کاهش می‌دهد.
ویتامین E موجود در این دانه‌ها خواص ضد چروک دارد و به جوانی و سلامت پوست کمک می‌کند. ویتامین C آن نیز برای عملکرد صحیح سیستم دفاعی ضروری است. و با رادیکال‌های آزاد مقابله می‌کند.
منبع: دنیای سلامت