دکتر هادی کیادلیری، در گفت‌وگو با همشهری افزود: آفاتی که جنگل‌ها به آن مبتلا شده‌اند ذیل دونوع درجه اول و درجه دوم قابل تقسیم هستند. «آفات درجه اول» مثل پروانه‌های برگ‌خوار که درصورت فراهم بودن شرایط به درختان سالم و جوان هم حمله می‌کنند. این آفات که از سال‌ها قبل در رویشگاه‌های غرب کشور شایع بودند درختان را ضعیف کردند و زمینه بروز «آفات درجه دوم یا ثانویه» را فراهم ساختند. به گفته وی، آفات درجه دوم در شرایطی ظهور می‌کنند که درختان به‌خاطر خشکی یا ابتلا به آفات درجه اول ضعیف شده باشند. وقتی درختان ضعیف شدند حشرات چوب‌خوار که از آفات درجه دوم محسوب می‌شوند به درختان حمله می‌کنند.
سهل انگاری، عامل بروز آفات نابود کننده
این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: نکته‌ای که از آن غفلت شده و می‌شود این است که وقتی بخشی از رویشگاه‌های جنگلی به آفات درجه اول مبتلا می‌شوند مجال مدیریت و کنترل آفت وجود دارد در واقع می‌توان درختان مبتلا را نجات داد اما اگر برای مقابله و دفع این آفات چاره‌ای نشود زمینه حمله آفات درجه دوم فراهم می‌شود و در واقع درختان به سمت مرگ پیش می‌روند و نجات آنها عملا غیرممکن می‌شود.
کیادلیری گفت: ما 20 الی 30سال است که شاهد طغیان آفت چوب‌خوار در جنگل‌های غرب هستیم اما برای مقابله با این آفت اقدام کارسازی صورت ندادیم و در نتیجه همین اهمال، حشرات درجه دوم به‌تدریج به این رویشگاه‌ها حمله کردند به‌طوری که هم‌اکنون اغلب درختان این رویشگاه‌ها مبتلا به این آفت شده‌اند. این نشان می‌دهد که رویشگاه‌های غرب متأسفانه با مرگ فاصله چندانی ندارند زیرا درختی که مبتلا به آفت چوب‌خوار شود راه نجاتی ندارد.
وی تصریح کرد: یکی از مشکلات اساسی ما در مدیریت رویشگاه‌های جنگلی این است ما به جای پیشگیری از آفات ، اجازه می‌دهیم آفات دامنگیر درختان شود آن وقت با آن مقابله می‌کنیم. درحالی‌که باید درنظر داشته باشیم که آفات درجه اول در سال اول و دوم قابل کنترل هستند اما به‌دلیل سهل انگاری، زمینه برای حمله آفات درجه دوم فراهم می‌شود. در واقع ما زمانی دست به کار می‌شویم که کار از کار گذشته است.
وی که مطالعات گسترده‌ای روی آفات رویشگاه‌های جنگلی شمال و غرب کشور انجام داده است، یادآور شد: در حال حاضر تمام آفاتی که سال‌ها پیش به جنگل‌های غرب حمله کرده بودند جنگل‌های شمال کشور را هم مبتلا کرده‌اند. برای نمونه پروانه برگ‌خوار، ابریشم‌باف ناجور، پروانه دم‌قهوه‌ای و پروانه سفید آمریکایی که از آفات درجه اول محسوب می‌شوند اکنون در جنگل‌های شمال قابل رویت هستند، بر این اساس اگر برای دفع این آفات چاره‌ای نشود آفات درجه دوم یعنی چوب‌خواران به این رویشگاه‌ها حمله خواهند کرد و در نهایت باعث نابودی این رویشگاه‌ها می‌شوند. به گفته وی، آفاتی که هم‌اکنون به جنگل‌های شمال حمله کرده‌اند آفاتی هستند که در قرنطینه بوده‌اند اما متأسفانه به‌دلیل ضعف نظارت این آفات وارد کشور شده‌اند.
آنطور که کیادلیری می‌گوید علاوه بر آفات، خشکی، گرما و سرما باعث بروز بیماری‌های متعدد در جنگل‌های کشور شده است. افزون براین، رویشگاه‌های جنگلی به مجموعه‌ای از بیماری‌های ناشی از باکتری‌ها و قارچ‌ها مبتلا شده‌اند که از آن جمله می‌توان به بیماری‌ای که به تازگی دامنگیر نارون‌ها شده است اشاره کرد. بیماری‌ای که شمشادها را مبتلاکرده جدیدترین بیماری‌ای است که در رویشگاه‌های جنگلی شایع شده است. این بیماری که منشا خارجی دارد در سال 2012در ترکیه و زمانی هم در آمریکا شایع بوده است.
دخالت‌های انسانی، عامل شیوع بیماری‌ها
این پژوهشگر منابع طبیعی، ضعف و به‌هم‌خوردن تعادل اکوسیستم‌ها را یکی از علل اصلی بروز بیماری‌ها در رویشگاه‌های جنگلی دانست و گفت: دخالت‌های انسانی بزرگ‌ترین عامل به‌هم‌خوردن تعادل اکوسیستم‌ها و تخریب محیط‌زیست است. عامل دیگر تغییرات جوی است. این عوامل دست به‌دست هم داده باعث افزایش غیرطبیعی برخی گونه‌ها می‌شود و در نتیجه تعادل اکوسیستم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. وقتی تعادل جنگل به هم می‌خورد بیماری طغیان می‌کند و صدمات بی‌شماری وارد می‌کند. این شرایط روی نوع گونه، عمرمفید، استمرار و زادآوری درختان اثر منفی می‌گذارد. فراتر از این، «عملیات پرورشی و اصلاحی» و «رشد و تولید چوب» را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. برای نمونه، آفت برگ‌خواری مثل جوانه‌خوار بلوط که هم در غرب و هم در شمال طغیان کرده باعث کاهش رویش چوب به میزان دو مترمکعب در هر هکتار می‌شود. آفت پروانه زمستان‌گذران که 20هزار هکتار از رویشگاه‌های جنگلی شمال را مبتلا کرده است میلیاردها تومان خسارت به این رویشگاه‌ها وارد کرده است اما این خسارات را کسی محاسبه نمی‌کند.
وی ارتقای آموزش جنگلبانان برای باخبرشدن بموقع از شیوع بیماری و اعلام آن به مسئولان ذی‌ربط را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دانست و افزود: آفات و بیماری‌ها روی مواد غذایی خاک و توالی (یعنی جانشینی درختان) نیز اثر می‌گذارند. برخی از این آفات باعث بیماری انسان هم می‌شوند برای نمونه ابریشم باف ناجور، پروانه دم طلایی و پروانه دم‌قهوه‌ای که در شمال کشور به‌شدت طغیان کرده‌اند باعث بیماری‌های تنفسی و خارش‌های پوستی می‌شوند. نکته در خور تامل اینکه این بیماری‌ها در مکان‌هایی طغیان می‌کنند که دخالت انسانی بیشتر بوده است.