طرح تنفس جنگل اوایل دهه80 از سوی برخی کارشناسان و مسئولان منابع طبیعی مطرح شد و تا مدت‌ها داغ‌ترین بحث محافل زیست‌محیطی بود اکنون دوباره این طرح از سوی برخی در دست پیگیری است تا از طریق مراجع تصمیم‌گیری به اجرا درآید. براساس این طرح، طی 10سال هرگونه برداشتی از جنگل متوقف می‌شود تا از این طریق جنگل توان بازسازی و ترمیم خود را به‌دست آورد و تخریب‌های ناشی از برداشت‌های بی‌رویه ترمیم شود. گروه محیط‌زیست همشهری بر آن است نظرات کارشناسان موافق و مخالف این طرح را منعکس کند با این امید که این نظرات بتواند در تصمیم‌گیری مسئولان برای اجرا شدن یا نشدن طرح تنفس جنگل راهگشا باشد.
دکتر محمد امینی، رئیس مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی استان مازندران یکی از منتقدان جدی طرح تنفس جنگل، در این باره به همشهری گفت: «تنفس برای جنگل‌های شمال معنی ندارد زیرا جنگل‌های شمال یک رویش مستمر و اکوسیستم‌های جاری دارد به همین دلیل اگر بهره‌برداری از جنگل‌ها متناسب با تولید این رویشگاه‌ها باشد به‌طوری که «بهره» را برداریم نه اصل «سرمایه» را مشکلی برای جنگل پیش نمی‌آید.»
وی با اشاره به اینکه بهره جنگل شامل چوب و محصولات جانبی جنگل مانند کود، خاک، قارچ و گیاهان دارویی است، افزود: «اگر بهره‌برداری در حد تولید و ظرفیت جنگل باشد صدمه‌ای به آن نمی‌زند ولی اگر بهره‌برداری بیش از ظرفیت جنگل باشد به‌ویژه اگر در سطوح گسترده و به‌صورت مستمر اتفاق بیفتد قابلیت ترمیمی که در جنگل وجود دارد سرعتش کمتر از برداشت‌ها می‌شود و در نتیجه تخریب کمی و کیفی جنگل را درپی می‌آورد.»
بهره‌برداران غیرمجاز
او با تقسیم‌بندی بهره‌برداران ذیل دو دسته گفت: «در حال حاضر به دو شیوه از جنگل بهره‌برداری می‌شود گروه نخست، بهره‌بردارانی هستند که تحت برنامه‌ریزی و در قالب طرح‌های جنگلداری فعالیت می‌کنند. این گروه ضمن بهره‌برداری از جنگل، براساس برنامه‌های تدوین‌شده، احیا، توسعه و حفاظت جنگل را هم پیگیری می‌کنند. اما در کنار این گروه، گروه دیگری هستند که با بهره‌برداری غیرفنی باعث تخریب رویشگاه‌ها و نابودی جنگل می‌شوند. قاچاقچیان چوب و زمین‌خواران در این گروه جای دارند. علاوه براین، برخی دستگاه‌های متولی طرح‌های عمرانی با اجرای طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی باعث تخریب و نابودی جنگل می‌شوند. جنگل‌نشینان و جوامع حاشیه‌نشین جنگل هم در شمار گروه بهره‌برداران غیرمجاز قرار دارند.»
امینی خاطرنشان کرد: «اجرای طرح تنفس به‌معنای تعطیل شدن طرح‌های جنگلداری است درحالی‌که طرح‌های جنگلداری ابزار حفاظت و مدیریت بر عرصه‌های جنگلی است. وقتی تحت عنوان «تنفس»، مدیریت و حفاظت را از جنگل‌های شمال حذف کنیم نتیجه‌ای جز تخریب نخواهد داشت. البته ممکن است در این میان، گفته شود حفاظت از جنگل به دستگاه دیگری واگذار می‌شود که در این صورت این پرسش مطرح می‌شود که مگر حفاظت در قالب طرح جنگلداری قابل اجرا نیست که می‌خواهند طرح تنفس را اجرا کنند؟ مسئله در خور تأمل اینکه در قالب طرح جنگلداری، بهره‌برداری با حفاظت، احیا و توسعه توأم است ضمن آنکه بخشی از نیاز جامعه تأمین می‌شود.»
برداشت از جنگل‌ها کاهش یافته
عضو جامعه جنگلبانی ایران در ادامه یادآور شد: «ما در گذشته در قالب طرح‌های جنگلداری کمی بیش از جنگل‌های شمال برداشت کرده‌ایم اما تقریبا نزدیک به 10سال است که میزان برداشت از جنگل‌های شمال کاهش داده شده و به یک سوم میزان برداشت دهه‌های گذشته تقلیل یافته است. در حال حاضر، میزان برداشت طرح‌های جنگلداری امروز با طبیعت ما سازگاری دارد هرچند به‌دلیل کمبود تعداد کارشناسانی که باید حداقل 10سال آموزش‌های جنگل‌شناسی را در طبیعت ببینند (اغلب کارشناسان بازنشسته شده‌اند) ، ممکن است در مواردی نشانه‌گذاری‌ها (برای قطع درخت) فنی و متناسب با نیازهای طبیعت نباشد با وجود این، هنوز درختان مادر حفظ می‌شوند.»
وی به پیچیدگی‌های بهره‌برداری و نیاز به تخصص ویژه برای این امر اشاره کرد و افزود: «بهره‌برداری از جنگل نیازمند کارکارشناسی و تجربه فراوان است به‌طور مثال، هر درخت پوسیده‌ای نباید از جنگل خارج شود زیرا درختان زیراشکوب و درختان پوسیده هرچند از نظر اقتصادی ارزش کمتری دارند اما از آنجایی در چرخه‌های اکوسیستمی نقش مهمی دارند از نظر اکولوژیک ارزش‌شان معادل درختان بزرگ و درشت اندام است.»
آن طور که این منتقد منابع طبیعی می‌گوید: «کاهش برداشت از جنگل‌ها باعث کاهش توان حفاظتی مجریان طرح‌های جنگلداری‌شده براین اساس، دولت باید در ازای این کاهش، بخشی از هزینه‌هایی را که بابت اجرای پروژه‌های عمرانی و تخریب‌های ناشی از آن، نیز بخشی از هزینه‌هایی را که هرساله بابت جبران خسارات سیل و رانش زمین، طغیان آفات و صدمات مشابه پرداخت می‌کند بابت اعمال حاکمیت بر منابع طبیعی شمال کشور تخصیص بدهد.»
امینی در پایان تأکید کرد: «طرح تنفس اگر به‌معنای تعطیلی طرح‌های جنگلداری باشد فضا را برای فرصت‌طلبان، زمین‌خواران و تجاوز به جنگل فراهم می‌سازد زیرا اغلب جاده‌های آسفالت شده و نشده در عرصه‌های منابع طبیعی شمال کشور به‌دلیل کمبود اعتبارات، نبود تاسیسات اطفای حریق و نبود مجوزهای جذب نیرو فاقد حفاظت و پوشش حفاظتی است.»
