ضمن اینکه امسال بخش‌های جنبی جشنواره فیلم فجر میزبان فیلم‌ها و فیلمسازانی می‌شوند که به هر دلیل راهی به بخش‌های رقابتی نیافته‌اند اما این فرصت را دارند تا در دل جشنواره، مورد قضاوت مخاطبان عادی و سینمادوستان، کارشناسان و منتقدان قرار بگیرند. آنچه در ادامه می‌آید مروری است بر آنچه در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر روی پرده سینماها می‌رود. همزمان با دهه فجر انقلاب اسلامی، سینماها نیز رونقی مضاعف به جشن‌های مردمی می‌دهند.
در اتفاقی کم‌سابقه، امسال 29فیلم در جدی‌ترین و مهم‌ترین بخش رقابتی جشنواره فیلم فجر به نمایش درمی‌آید. حضور این تعداد فیلم البته بیش از همه، کار هیأت داوران 8نفری این دوره را برای انتخاب بهترین‌ها سخت می‌کند. رقابت 20فیلم اول هم در نوع خود در تاریخ جشنواره کم نظیر است و در بخش بین‌الملل می‌توان مهم‌ترین نکته را حضور یک فیلم نامزد اسکار از فلسطین دانست. علیرضا رضاداد که پیش از این 4دوره دبیری جشنواره فیلم فجر را بر عهده داشته، در نخستین دوره این جشنواره در دولت یازدهم بار دیگر این سمت را عهده‌دار شد و با همکاری گروهی از دوستان و یاران دیروز خود کارهای اجرایی را مدیریت کرد. از امروز می‌توان حاصل کارگروه مدیران جشنواره سی و دوم را به نظاره نشست و روز 22بهمن به آنچه در این 11روز گذشته، نمره داد.
29فیلم در سودای سیمرغ
ابتدا فهرست فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه سینمای ایران که با نام سودای سیمرغ شناخته می‌شوند و به نوعی بخش اصلی رقابتی جشنواره فیلم فجر به شمار می‌رود را مرور کنیم. فیلم‌های بخش سودای سیمرغ به‌ترتیب حروف الفبا عبارتند از: 1.«آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» بهروز افخمی، 2.«آرایش غلیظ» حمید نعمت‌الله، 3.«اشباح» داریوش مهرجویی، 4.«امروز» سیدرضا میرکریمی، 5.«انارهای نارس» مجیدرضا مصطفوی، 6.«برف» مهدی رحمانی، 7.«بیگانه» بهرام توکلی، 8.«پنجاه قدم آخر» کیومرث پوراحمد، 9.«تمشک» سامان سالور، 10.«چ» ابراهیم حاتمی‌کیا، 11.«چند مترمکعب عشق» جمشید محمودی، 12.«خط ویژه» مصطفی کیایی، 13.«خوابزده‌ها» فریدون جیرانی، 14.«رد کارپت» رضا عطاران، 15.«رستاخیز» احمدرضا درویش، 16.«زندگی جای دیگری است» منوچهر هادی، 17.«شهابی از جنس نور» محمدرضا اسلاملو، 18.«شیار 143» نرگس آبیار، 19.«شیفتگی» علی زمانی عصمتی، 20.«طبقه حساس» کمال تبریزی، 21.«عصبانی نیستم!» رضا درمیشیان، 22.«فصل فراموشی فریبا» عباس رافعی، 23.«قصه‌ها» رخشان بنی‌اعتماد، 24.«کلاشینکف» سعید سهیلی، 25.«گنجشکک اشی مشی» وحید نیکخواه آزاد، غلامرضا رمضانی و مسعود کرامتی، 26.«متروپل» مسعود کیمیایی، 27.«مردن به وقت شهریور» هاتف علیمردانی، 28.«میهمان داریم» محمدمهدی عسگرپور، 29.«همه‌‌چیز برای فروش» امیرحسین ثقفی.
حضوربزرگان
جشنواره سی و دوم را می‌توان یکی از برترین دوره‌های فیلم فجر از حیث حضور چهره‌های نامدار سینمای ایران در بخش مسابقه دانست. شما فکر می‌کنید از میان نام‌هایی چون افخمی، نعمت‌الله، مهرجویی، درویش، حاتمی‌کیا، کیمیایی، بنی‌اعتماد، تبریزی، پوراحمد، میرکریمی، سهیلی، عسگرپور و... جایزه بهترین کارگردان به کدام چهره می‌رسد؟ شاید هم یک چهره تازه‌وارد شگفتی‌ساز شود و در میان این همه بزرگ سینمای ایران جایزه اصلی بخش مسابقه را ببرد.
این در حالی است که خبرهای جسته و گریخته حکایت از آن دارد که 2فیلم اول حاضر در این بخش را می‌توان پدیده‌های جشنواره امسال دانست. آنها که انارهای نارس و چند مترمکعب عشق را دیده‌اند، می‌گویند شاید هیأت داوران در حرکتی شگفت‌انگیز از هنرنمایی بزرگ‌ترها به نفع جوانان بگذرد و با یکی‌دو سیمرغ بلورین از نخستین ساخته‌های مصطفوی و محمودی تقدیر کند؛ گرچه باید تا روز اختتامیه منتظر ماند و نتیجه آرای داوران را به تماشا نشست.
رقابت 20فیلمساز تازه‌نفس
بخش نگاه نوی جشنواره سی و دوم را باید شگفتی مطلق این دوره دانست. تقریبا در هیچ دوره‌ای سابقه نداشته است که این تعداد فیلم اول در یک بخش با هم رقابت کنند. فیلم‌های اول جشنواره سی‌ودوم عبارتند از:
1.«ارسال یک آگهی تسلیت برای روزنامه» ابراهیم ابراهیمیان، 2.«انارهای نارس» مجیدرضا مصطفوی، 3.«با دیگران» ناصر ضمیری، 4.«پایان خدمت» حمید زرگرنژاد، 5.«پنج ستاره» مهشید افشارزاده، 6.«تراژدی» آزیتا موگویی، 7.«چند مترمکعب عشق» جمشید محمودی، 8.«حق سکوت» محمدهادی نائیجی، 9.«خانوم» تینا پاکروان، 10.«خانه‌ای کنار ابرها» سیدجلال دهقانی اشکذری، 11.«رنج و سرمستی» جهانگیر الماسی، 12.«روزگاری عشق و خیانت» داوود بیدل، 13.«زمستان آخر» سالم صلواتی، 14.«سیزده» هومن سیدی، 15.«عاشق‌ها ایستاده می‌میرند» شهرام مسلخی، 16.«فردا» ایمان افشاریان و مهدی پاکدل، 17.«فرشته‌ها با هم می‌آیند» حامد محمدی، 18.«لامپ 100» سعید آقاخانی، 19.«ملبورن» نیما جاویدی، 20.«ناخواسته» برزو نیک‌نژاد.
نقش پررنگ بانوان فیلم اولی
حضور چشمگیر بانوان فیلمساز در این بخش را باید به فال نیک گرفت. افشارزاده که تا پیش از این صرفا در دنیای بازیگری حضور داشت، با نخستین تجربه کارگردانی خود وارد بخش رقابتی جشنواره شده و موگویی و پاکروان هم با فیلم‌های خود او را همراهی می‌کنند. همچنین سیدی، پاکدل و الماسی هم از دنیای بازیگری گذشته و وارد عرصه کارگردانی شده‌اند؛ گرچه سیدی پیش از این با یک فیلم ویدئویی حضور در جشنواره را تجربه کرده بود. محمدی با حمایت پدر تهیه‌کننده خود، روی صندلی کارگردانی نشسته و باید منتظر نتیجه هنرنمایی آقاخانی در عرصه سینما پس از حضور موفق در مجموعه‌سازی برای تلویزیون ماند. البته او این بار یک داستان غیرطنز را برای ساخت انتخاب کرده است.
تجربه از نوع غیررقابتی
بخش تازه‌تاسیس نوعی تجربه، امسال به پیشنهاد هیأت انتخاب و تأیید دبیر جشنواره ایجاد شده و قرار است میزبان فیلم‌هایی باشد که به هر دلیل امکان نمایش در یکی از 2بخش رسمی مسابقه سینمای ایران را ندارند. شاید هم دبیر جشنواره یک سیمرغ بلورین به فیلم برگزیده این بخش اهدا کند. 12فیلم بخش نوعی تجربه‌عبارتند از: 1.«بازگشت» علی قوی‌تن، 2.«بیداری برای 3روز» مسعود امینی تیرانی، 3.«جینگو (روایت معلق)» تورج اصلانی، 4.«دختر... مادر... دختر...» پناه‌برخدا رضایی، 5.«دربست آزادی»، مهرشاد کارخانی، 6.«دو ساعت بعد مهرآباد» علیرضا فرید، 7.«روایت ناپدید شدن مریم» محمدرضا لطفی، 8.«سایه‌روشن» فرزاد موتمن، 9.«سرزمین رها» فرهاد مهرانفر، 10.«سیاوشان» محمدعلی سجادی، 11.«شب بیرون» کاوه سجادی حسینی، 12.«ماهی و گربه» شهرام مکری.
عرصه‌ای برای فیلم‌های خاص
حضور نام‌هایی چون موتمن، مهرانفر، سجادی، مکری، کارخانی، فرید، اصلانی و... در این بخش نشانه‌هایی از امیدواری برای تماشای فیلم‌های خاص به مخاطبان می‌دهد. البته دلیل اینکه برخی از این فیلم‌ها در بخش نیستند را باید از اعضای هیأت انتخاب و دبیر جشنواره پرسید. تازه‌ترین ساخته مکری پیش از این در چند جشنواره بین‌المللی درخشیده و شاید فجر آخرین رویدادی باشد که از ماهی و گربه پذیرایی می‌کند. این فیلم در بخش مسابقه بین‌الملل یا همان جام جهان‌نما به نمایندگی از سینمای ایران حضور دارد.
2فیلم بخش جنبی
شاید بهتر باشد نام این بخش را به شیوه جشنواره‌های معتبر بین‌المللی «خارج از مسابقه» بگذاریم؛ مثل جشنواره کن که فیلم افتتاحیه آن «گریس از موناکو» با بازی نیکول کیدمن در نقش اصلی در بخش خارج از مسابقه به نمایش درمی‌آید. 2فیلم بخش جنبی جشنواره سی و دوم عبارتند از: 1.«خانه پدری» کیانوش عیاری، 2.«زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» روح‌الله حجازی.
مجالی برای حاشیه‌ها
فیلم تازه عیاری هم چندان تازه نیست و از سازمان سینمایی سابق برای دولت تازه به یادگار مانده است. به‌نظر می‌رسد خانه پدری باید دل خود را به همین نمایش جشنواره‌ای خوش کند و منتظر اکران عمومی هم نماند.
از سوی دیگر حجازی خیلی دوست داشت با زندگی مشترک آقای محمودی و بانو در بخش مسابقه سینمای ایران باشد اما فعلا یک نمایش در بخش جنبی و حضور در بخش جام‌جهان‌نما سهم او از جشنواره سی‌ودوم شده است. نکته جالب اینکه فیلم، قابل نمایش در بخش‌های ملی جشنواره نیست ولی یکی از 4نماینده ایران در بخش بین‌الملل است.
جام جهان‌نما و سینمای سعادت
در مجموع 27فیلم در 2بخش رقابتی بین‌الملل جشنواره سی‌ودوم حضور دارند که اگر 7نماینده ایران را از آنها کم کنیم، 20فیلم خارجی محصول سال‌های 2012تا 2014در این دو بخش به نمایش درمی‌آیند. «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا، «میهمان داریم» محمدمهدی عسگرپور، «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» روح‌الله حجازی و «ماهی و گربه» شهرام مکری 4نماینده ایران در بخش جام جهان‌نما یا مسابقه سینمای جهان هستند. در بخش سینمای سعادت یا مسابقه سینمای آسیا هم 3نماینده از ایران حضور دارند که عبارتند از: «رستاخیز» احمدرضا درویش، «با دیگران» ناصر ضمیری و «زندگی جای دیگر است» منوچهر هادی.
شاید بتوان مهم‌ترین فیلم حاضر در این دو بخش را «عمر» به کارگردانی هانی ابو اسد از فلسطین دانست که نامزد دریافت جایزه اسکار هم شده و پیش از آن باید بخت خود را برای کسب سیمرغ‌های بلورین بخش جام جهان‌نما بیازماید. «جهان تازه» از هلند، «فصل برداشت» از استونی و گرجستان، «دیوار» از آلمان، «سرگرد» از روسیه، «سپیده» از دانمارک، «صیاد قارچ» از آمریکا و لهستان، «شب سکوت» از ترکیه، «حلقه‌ها» از فرانسه، آلمان، صربستان، اسلوونی و کرواسی، «مرد پیر» از قزاقستان، «دوچرخه بابام» از لهستان و «بچه ننه» از مجارستان، صربستان و آلمان در بخش جام جهان‌نما به نمایش درمی‌آیند. فیلم‌های بخش سینمای سعادت هم عبارتند از: «تقاطع» از ترکیه، «سرزمین» از مراکش و فرانسه، «عمر» از فلسطین، «شاهزاده» از افغانستان و آلمان، «مریم» از سوریه، «زمان دریاچه» از ترکیه، «یادداشت‌های هم‌آوازی» از قزاقستان، فرانسه و آلمان، «آیینه مات» از تاجیکستان و «حاج نجیم» از عراق. گرچه این بخش ویژه فیلم‌های آسیایی است اما غیبت نمایندگان شرق آسیا به‌ویژه کشورهای کره‌جنوبی، ژاپن و چین و حضور چشمگیر سینمای اروپا در آن از نکته‌های جالب است.
نجات‌دهنده کشتی توفان‌زده اکران
اگر نسخه کامل فیلم سینمایی «معراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی به موقع برای حضور در جشنواره آماده شود، شاید مدیران جشنواره چند نمایش در این دوره برای آن درنظر بگیرند. در هر صورت، قرار است فیلم تازه ده‌نمکی یک روز پس از پایان جشنواره سی‌ودوم در سینماهای تهران و شهرستان‌ها به نمایش درآید و به‌عبارتی کشتی توفان‌زده اکران 92 را به ساحل امن برساند. تصمیم برای نمایش عمومی معراجی‌ها از روز 23 بهمن‌ماه به درخواست هیأت مرکزی انجمن سینماداران و برای سر و سامان دادن به وضعیت نامناسب فروش در سالن‌های سینما گرفته شده است. مهم‌ترین حاشیه فیلم، انفجاری بود که پشت صحنه آن اتفاق افتاد و به درگذشت تعدادی از عوامل این پروژه و مدیر شهرک سینمایی دفاع‌مقدس انجامید. شاید یک فروش میلیاردی دیگر از فیلم‌های ده‌نمکی بتواند سینماها را از رکود نجات دهد. اکبر عبدی، علی صادقی، نیما شاهرخشاهی، حمید لولایی، رضا رویگری، دانیال عبادی، برزو ارجمند، سیدمهرداد ضیایی، غلامحسین لطفی، مجید شهریاری، اصغر نقی‌زاده، اسماعیل سلطانیان، بهاره افشاری، مریم کاویانی، لاله صبوری، امیر نوری، کاوه خداشناس، سمانه پاکدل و حدیثه تهرانی بازیگران اصلی معراجی‌ها به تهیه‌کنندگی سیدمحمود رضوی هستند.