اما چند سالي است كه رونق «كارآفريني» تا حدود زيادي توانسته اين نگراني‌ها را برطرف كند؛ افرادي كه با تكيه بر هوش و هنر و استعداد و خلاقيت خود توانسته‌اند نه‌تنها براي خودشان كه براي چند جوان ديگر شغل و درآمدي آبرومند دست و پا كنند و به سمت آينده قدم بردارند. احمد توكل، يكي از آنهاست؛ جوان 28ساله‌اي كه توانسته با استفاده از هنر و خلاقيتش كه نوشتن روي دانه‌هاي برنج است كارآفريني كند. او حالا مديرعامل شركت كارآفرينان برتر صنايع توكل در شيراز است و قرار است رمز خلاقيت و موفقيتش را از زبان خودش بشنويم.
- نوشتن روي دانه‌هاي برنج جدي‌ترين كار هنري و در عين حال درآمدزاي شما است؟
بله. براي اين كار با سرمايه خيلي كمي شروع كردم. اول با 6جوان آغاز كرديم؛ كساني كه هم به هنر علاقه داشتند و هم دلشان مي‌خواست براي خودشان منبع درآمدي داشته باشند تا آينده‌شان را تأمين كنند. نمونه اين كار را در كشورهاي ديگر ديده بودم ولي در ايران هنوز كسي سراغ اين هنر نرفته بود. شروع به تحقيق كرديم و تكنيك‌هاي انجام اين كار را ياد گرفتيم بعد شروع به انجام آزمايش‌هايي روي مايع نگهدارنده برنج در شيشه‌هايي كه به‌صورت پلاك براي گردنبند استفاده مي‌شد كرديم. وقتي بعد از چند‌ماه نتيجه همه كارها مثبت بود شروع به انجام دادن آن كرديم.
- با چه چيزي روي برنج‌ها مي‌نويسيد؟
فقط نوشتن نيست، ما طرح‌هايي را كه مشتري بخواهد هم روي دانه برنج مي‌كشيم. براي اين كار از يك قلم و جوهر مخصوص استفاده مي‌كنيم؛ جوهري كه در مقابل ماده داخل شيشه مقاوم باشد و رنگش بعد از چند وقت نرود. با قلم‌هايي كه بسيار ريز هستند نوشته يا طرح انتخابي مشتري‌هايمان را نقش مي‌زنيم.
- در حال حاضر چند نفر به اين كار مشغول هستند؟
تا امروز براي 150نفر در اين كار اشتغال‌زايي شده. ما در شهر شيراز در حافظيه، تخت‌جمشيد و باغ‌دلگشا مغازه و غرفه‌هايي داريم كه محصولاتمان را در آن به فروش مي‌رسانيم. دفتر اصلي فروشمان در نارنجستان قوام است اما چند ماهي مي‌شود كه در تهران هم حضور داريم. نخستين جايي كه براي فروش در تهران به ما پيشنهاد شد محوطه برج ميلاد بود، در آنجا يك كانتر اجاره كرديم و به‌صورت دائمي محصولاتمان را عرضه مي‌كنيم.
- براي فروش در تهران از نيروهاي شيراز استفاده كرديد؟
نه. هدف ما اشتغال‌زايي در شهرهاي مختلف است. قبل از اينكه به فكر گرفتن كانتر و فروش باشيم، در تهران اطلاعيه‌هايي براي آموزش داديم و خب خداروشكر خيلي‌ها هستند كه به هنر آن هم هنرهاي خاص خلاقانه علاقه دارند و دلشان مي‌خواهد از كاري كه انجام مي‌دهند و كسب درآمد مي‌كنند لذت هم ببرند. نيروهاي تهران ما ساكن تهران هستند و از همان شهر انتخاب شدند. البته در تلاش هستيم كه بعد از آموزش نيروها، در اصفهان شعبه ديگري داير و مردم هنردوست اصفهان را بيشتر با اين هنر آشنا كنيم.
- بازار فروش محصولات‌تان چطور هست؟
ما براي فروش يك برنامه خاص داريم. نيروهايي كه براي آموزش به ما مراجعه مي‌كنند اغلب جوان‌هاي بين 18تا 20ساله هستند كه به هنر و خلاقيت در آن علاقه دارند. از طرفي هم دلشان مي‌خواهد زود وارد بازار كار بشوند و درآمد داشته باشند. وقتي آموزش‌هاي لازم را مي‌بينند و كار را ياد مي‌گيرند خودبه‌خود وارد فرايند فروش مي‌شوند و به سبك و سياق خودشان بازاريابي كرده و راهكارهاي خلاقانه‌اي هم پيشنهاد مي‌كنند. به‌همين‌خاطر است كه نيروهاي ما سال‌هاست كنار هم هستند و علاوه بر اينكه يك كار دستي و هنري را ياد گرفته‌اند توانايي بازاريابي را هم پيدا كرده‌اند.
- پس يعني فروش پرسود و زيادي نداريد؟
منظور من اين نبود. ببينيد، هركسي كاري راه مي‌اندازد حتما به بازگشت مالي آن هم فكر مي‌كند، ولي ما در كنار بازگشت مالي به چيز ديگري هم فكر كرديم. ما از هنر دست و خلاقيت ذهني‌مان راه درآمدي درست كرديم، موقعي كه خودمان كار مي‌كنيم با عشق و علاقه روي طرح‌ها و نوشته‌ها وقت مي‌گذاريم و محصولي را آماده مي‌كنيم كه با چيزهايي كه مردم تا‌كنون در بازار ديده‌اند متفاوت است. بايد به خوراك روح مشتري‌ها هم توجه كرد. اگر نياز مشتري را بدانيم و مخصوص نيازهاي آنها چيزي را توليد كنيم خودبه‌خود فروش خوبي هم خواهيم داشت. كسي كه كار هنري انجام مي‌دهد و محصول صنايع‌دستي را وارد بازار مي‌كند قصد دارد در سليقه مخاطبش هم تفاوت ايجاد كند كه از خريد هديه‌هاي معمولي و عادي به انتخاب يك چيز متفاوت برسد و اين باعث فروش مي‌شود.
- محصولات‌تان را مستقيم در غرفه‌هايتان مي‌فروشيد يا مغازه‌هاي ديگري هم آنها را دارند؟
نه. ما هم دستبند‌ها و هم گردنبند‌هاي حاوي دانه برنج را در كانترها و مغازه‌هايي كه مستقيم زيرنظر خودمان اداره مي‌شوند به فروش مي‌رسانيم. ما محصول را خودمان توليد مي‌كنيم و بي‌واسطه خودمان هم مي‌فروشيم كه اين علاوه بر داشتن سود بيشتر براي كساني كه با ما كار مي‌كنند، خيال مشتري را هم راحت‌تر مي‌كند. كساني كه در كانترها و غرفه‌ها هستند همان جا مشغول انجام كار هستند، مشتري مراحل كار را از نزديك مي‌بيند، اگر سؤالي داشته باشد پاسخش را دقيق مي‌گيرد و اگر مشتري‌هايي قبلا از ما محصولي خريداري كرده و دچار مشكل شده‌اند با مراجعه به همين غرفه‌ها به‌صورت رايگان براي آنها تعمير انجام مي‌دهيم. نكته ديگري كه در اين فروش مستقيم مدنظر ما بود پيدا كردن علاقه‌مندان به انجام اين كار است كه درصورت تمايل مي‌توانند آموزش ببينند و وارد چرخه كار بشوند.
- كسب درآمد از راه كارهاي هنري چه فرقي با كارهاي صنعتي دارد؟
اول اينكه هر كار شرافتمندانه‌اي كه در قبالش زحمت كشيده شود محترم است ولي افرادي كه شغلي ندارند حتما لازم نيست به يادگيري شغل‌هاي معمول روي بياورند. گاهي وقت‌ها كارهاي هنري خلاقانه‌اي كه شايد به ذهن خيلي از ما نمي‌رسد مي‌تواند راه جديدي را در زندگي پيش روي آدم بگذارد. تكيه بر خلاقيت و استفاده از هنر در كسب درآمد سواي اينكه روح آدم را جلا مي‌دهد و حين كار انسان را خسته نمي‌كند، باعث مي‌شود در كنار به‌دست آوردن روزي حلال يك هنر و حرفه دوست داشتني را هم به‌دست بياوريم؛ كارهايي كه شايد از ديد ديگران دم دستي باشد و از كنار آن ساده عبور كنند با يك جرقه تبديل به يك فرصت شغلي مي‌شود.
- تمركز گروه شما فقط روي اين دو موضوع است يا كارهاي جديدي داريد؟
خدا را شكر كه هرچه بيشتر مي‌گذرد نيروهاي جوان ما بيشتر مي‌شوند. بخشي داريم كه روي فكرهاي نو كار مي‌كنند، تحقيق مي‌كنند، تكنيك‌هاي به‌دست آوردن آن را پيدا مي‌كنند و پيشنهاد مي‌دهند كه اگر به نتيجه برسد حتما از آن استقبال مي‌كنيم و در برنامه‌هاي آتي شركت قرار مي‌دهيم.
- كارآفريني كار سختي است؟
راستش را بخواهيد بايد بگويم «نه» اما اين «نه» در شرايط خاصي است. بر خلاف تصور مردم، كسي كه كارآفريني مي‌كند نياز به سرمايه ميليوني ندارد، مهم پشتوانه و يك فكر خوب است و بعد حمايت مسئولان. ما در استان فارس بسيار مورد حمايت سازمان صنايع‌دستي استان، دانشگاه كارآفرينان و ميراث فرهنگي قرار گرفتيم كه ما را به ادامه راه دلگرم كرد. ضمن اينكه تلاش جوان‌هايي كه جوياي هنر و داراي انگيزه براي داشتن زندگي بهتر هستند، حتما روزي به كارآفريني منجر مي‌شود.
معرفي كتاب
كارآفريني فرهنگي و اقتصاد هنر
اگر به كسب درآمد از هنر علاقه داريد، كتاب «كارآفريني فرهنگي و اقتصاد هنر» را مطالعه كنيد. اين كتاب به‌دنبال چگونگي ايجاد كسب و كار در حوزه‌هاي هنري، از طريق كارآفريني فرهنگي است. اين كتاب كاري مشترك از وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و حوزه هنري استان اصفهان است. حميدرضا شش‌جواني، نويسنده اين كتاب، در مورد آن مي‌گويد: « به‌دنبال آن بوديم تا به جاي ساخت كارخانه، ارزش افزوده يك شهر را از طريق اقدامات هنري بالا ببريم.» خوب است بدانيد دانشگاه هنر اصفهان، رشته اقتصاد هنر و كارآفريني فرهنگي را در دوره كارشناسي‌ارشد داير كرده و اين كتاب يكي از منابع درسي آن است. در اين كتاب به اين نكته بسيار مهم تاكيد شده است كه مدل كارآفريني در كشور ما مدل كارآفريني صنعتي است و اگر بخواهيم اين شيوه را در بخش فرهنگ و هنر به‌كار ببريم حاصلي جز هدر‌رفتن انرژي و زمان نخواهد داشت؛ چرا كه كارآفريني در بخش فرهنگ و هنر الزامات خاص خود را دارد.
مي‌توانيد با مراجعه به نشاني اينترنتي www. aui. ac. ir با دانشكده كارآفريني هنر دانشگاه هنر اصفهان آشنا شويد.