گویا آدامس، قدمتی 5 هزار ساله دارد. این را دانشمندان انگلیسی چندی پیش طی حفاری‌های باستان‌شناسی کشف کرده‌اند. همین چند هفته قبل، یک دانشجوی باستان شناسی با حفاری در منطقه‌ای در غرب فنلاند، یک قطعه آدامس مربوط به 5هزار سال پیش را کشف کرد که از صمغ کاج ساخته شده است.
جالب اینجاست که جای دندان‌های انسان هم روی این آدامس به جا مانده است. این آدامس حاوی اسید کربنیک ویک ماده ضد عفونی‌کننده دهان برای رفع التهاب بوده است و باستان‌شناسان احتمال می‌دهند از این ماده برای تعمیر ظروف شکسته نیز استفاده می‌شده است.
از قرن‌ها پیش مردم مواد مختلفی را برای جویدن انتخاب می‌کردند، در واقع از همان دوران باستان چیزهایی وجود داشته که مردم دوست داشتند آن‌ها را بجوند.
یونانیان باستان صمغی به نام mastiche را که از درخت mastic تهیه می‌کردند، می‌جویدند. Betel که یک نوع ماده مسکن (مخدر) بود، در میان مردم هند طرفداران زیادی داشت و مردم آن را به‌عنوان نوعی آدامس می‌جویدند. مردم کشورهای مختلف جهان موادی مانند آدامس را از صمغ و برگ گیاهان و علف به دست می‌آوردند و از آن موادی مانند آدامس‌های امروزی می‌ساختند.
آمریکایی‌های هندی‌تبار در آمریکای مرکزی، از صمغ درخت دیگری به نام ساپودیلا برای جویدن استفاده می‌کردند. در حدود سال 1850هم یک نوع آدامس که از پارافین ساخته شده بود به سرعت از آدامس‌های ساخته‌شده از صمغ و شیره درختان پیشی گرفت و محبوبیت یافت.
ولی آن چیزی که ما امروزه به اسم آدامس می‌شناسیم، اولین بار در قرن 19 مورد استفاده قرار گرفت. در سال 1884 فردی به نام سیتروس، اولین آدامس را ساخت که به صورت تجارتی وارد بازار شد.
آدامس‌های مدرن برای اولین بار در دهه 1860 در آمریکا از ماده‌ای به نام chicle ساخته شد. این ماده اولین بار برای ساخت لاستیک از مکزیک وارد آمریکا شد، ولی توفیقی در ساخت لاستیک مناسب به دست نیاورد و از آن جایی که «هر چیز به خار آید، روزی به کار آید»، اندیشه ساخت آدامس از این ماده برای اولین بار به ذهن فردی آمریکایی به نام «توماس آدامس» رسید.
آقای آدامس در سال 1871، برای اولین بار دستگاهی ساخت که آدامس را به صورت خودکار تولید می‌کرد و نام خودش را هم روی محصولش گذاشت.
آدامس‌هایی که از chicle و صمغ‌های گیاهی دیگر تهیه می‌شوند قوام نرم‌تر و طعم بهتری نسبت به آدامس‌های مصنوعی دارند؛ ولی به هر حال در سال‌های بعد از آن کارخانجات سازنده آدامس، مواد مصنوعی (سنتتیک) دیگری را به‌دلیل قیمت کمتر و صرفه بیشتر، همچنین به علت در دسترس بودن، جایگزین مواد اولیه گیاهی کردند.
در آمریکا هنوز هم آدامس Glee از فرآورده‌های گیاهی و طبیعی مانند chicle تولید می‌شود.
اما در ایران جویدن صمغ گیاه «ون» در میان مردم طرفداران زیادی داشته است و هنوز هم پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها سقز را به نوه‌های خود توصیه می‌کنند!
سفر آدامس در کارخانه
بخش اصلی آدامس یک صمغ رزینی یا صمغ آدامس است که رنگ و طعم‌های مختلف: پرتقالی، موزی، شکلاتی، نعناعی و... با افزودن اسانس هر یک از این طعم‌ها به این ماده اصلی به دست آمده است. ماده اصلی آدامس از مواد مختلفی شامل صمغ‌های گیاهی گرفته تا پارافین، موم زنبور عسل، پلی‌اتیلن و پلی‌ونیل استات متغیر است.
البته صمغ‌های درختان بیشتر در ساختن آدامس‌های اولیه و در واقع در ساخت ابعاد آدامس‌های امروزی استفاده می‌شده است و امروزه بیشتر کارخانجات آدامس‌سازی، از پارافین و موم زنبور عسل و سایر فرآورده‌های سنتتیک در فرمول آدامس خود استفاده می‌کنند. البته فرمول آدامس هر کارخانه‌ای کاملاً سری است و به صورت دقیق ارائه نمی‌شود، گرچه کلیات آن بین کارخانه‌های مختلف مشترک است.
در کاخانجات ساخت آدامس، ابتدا صمغ رزینی اولیه آدامس (ماده اصلی آدامس) در دمای 115 درجه ذوب می‌شود و همان طور که به صورت روان و نرم درآمده است، از یک شبکه سوراخ‌دار عبور داده می‌شود تا ناخالصی‌های آن گرفته شود. سپس این ماده مذاب وارد ظرف‌های بزرگ مخلوط‌کننده می‌شود و در آن‌جا اجزای دیگر آدامس مانند شکر، شیره غلات، مواد رنگی و مواد طعم‌دهنده و نگهدارنده به این مایع افزوده و مخلوط می‌شود.
این مایع یک‌دست سپس وارد بخش سردتری از دستگاه می‌شود که این قسمت از دستگاه، مواد واردشده را به کمک غلتک و با کاهش حرارت به صورت لایه‌های نازک آدامس در‌می‌آورد و به شکل‌ها و اندازه‌های دلخواه می‌برد. آدامس‌هایی که با غلاف‌های سخت آب‌نباتی پوشیده شده‌اند، باید در لایه‌های ضخیم‌تری تهیه شوند و مراحل ساخت طولانی‌تری هم دارند.
آدامس‌های نعناعی و دارچینی دشمن بوی بد دهان
شما از آن دسته افرادی هستید که از بوی دهانتان نگرانید و راه‌های مختلفی مانند استفاده از دهان‌شوی‌های خوشبوکننده و... را تجربه کرده‌اید؟
مشخص شده است که 85 درصد بوی بد دهان ناشی از عوامل موضعی داخل دهان است. عفونت دستگاه تنفسی یا سینوزیت و گرسنگی از علل دیگر بوی بد دهان هستند. هنگام گرسنگی، گازهای بدبوی حاصل از فساد شیره پانکراس از دهان خارج و باعث به وجود آمدن بوی بد در دهان می‌شوند.
سیر و پیاز هم از دیگر عوامل به وجود آمدن بوی بد دهان هستند؛ بقایای این خوراکی‌های بودار در دهان یا معده توسط باکتری‌ها تجزیه و به گازهای بدبوی گوگرددار تبدیل می‌شوند که بوی بد دهان را به همراه دارند. محققان دریافته‌اند روغن‌های برخی گیاهان مانند نعناع، دارچین، کرفس و... می‌توانند با از بین بردن باکتری‌های تولیدکننده این گازهای خوشبو(!) بوی بد دهان را کاهش دهند.
بنابراین اگر این بار هوس خوردن سیر یا پیاز تازه را کردید، حتماً بعد از آن دندان‌هایتان را مسواک بزنید و نخ بکشید و یک عدد آدامس با طعم دارچین یا نعناع میل کنید. البته فراموش نکنید برخی آدامس‌های دارچین‌دار بسیار تند و تیز هستند و همچنین بعضی افراد به آن‌ها آلرژی دارند و پس از جویدن آن‌ها دچار سوختگی مخاط دهان یا آفت می‌شوند. اگر جزء این گروه از افراد هستید، می‌توانید از کرفس تازه، هلو، اسفناج یا چای استفاده کنید و همواره دهانی خوشبو داشته باشید.
آدامس دشمن پوسیدگی دندان
نقش جویدن آدامس‌های بدون قند در حفظ و نگهداری بهداشت دهان، موضوعی است که در سال‌های اخیر پایه بسیاری از مطالعات بوده است.
این تحقیقات نشان داده‌اند که جویدن آدامس بدون قند پس از هر وعده غذایی، موجب کاهش پوسیدگی دندان‌ها و بهبود بهداشت دهان خواهد شد. پس از خوردن غذا، PH پلاک دندانی (مجموعه‌ای سازمان‌یافته از میکروب‌های پوسیدگی‌زا در یک زمینه از جنس پروتئین‌های بزاقی که به سطح دندان چسبیده‌اند) تا حد زیادی اسیدی خواهد شد و میکروب‌های پوسیدگی‌زا باعث تجزیه بافت سخت دندان می‌شوند و دندان به سمت پوسیده شدن پیش می‌رود.
اما آدامس‌های بدون قند با تحریک ترشح بزاق بیشتر از غدد بزاقی، میزان پوسیدگی دندان‌ها را کاهش می‌دهند. هنگامی که با جویدن آدامس بزاق بیشتری در دهان تولید شود، علاوه بر این‌که سطح دندان‌ها بهتر از بقایای مواد غذایی پاک می‌شوند، به‌دلیل افزایش بی‌کربنات‌های بزاقی، حالت اسیدی که در نتیجه فعالیت باکتری‌های پوسیدگی‌زا در دهان ایجاد شده بود، خنثی می‌گردد و اسید نمی‌تواند مواد معدنی دندان را در خود حمل و دندان‌ها را پوسیده کند.
در یک تحقیق جدید به یک گروه از افراد آدامس‌های بدون قند داده‌اند و به گروه دیگر از این نوع آدامس نداده‌اند. سپس از گروه اول خواسته‌اند پس از خوردن هر وعده غذایی یک عدد از این آدامس‌ها را بجوند و پس از مدتی میزان پوسیدگی دندان‌های این 2 گروه را با هم مقایسه کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که در گروهی که از این نوع آدامس‌ها استفاده کرده‌اند، میزان پوسیدگی دندان‌ها بسیار کمتر از گروه دیگر بوده است. نکته جالب توجه دیگر این‌که اگر جایگزین قندی این آدامس‌های بدون قند زایلتول باشد، در مقایسه با آدامس‌هایی که قند سوربیتول دارند، میزان پوسیدگی دندان‌ها باز هم کاهش بیشتری خواهد یافت.
نتایج تحقیقات دیگری نشان داده‌اند که اگر کودکان جویدن آدامس‌های بدون قند را از یک سال قبل از رویش اولین دندان دایمی خود یعنی حدود 5 سالگی آغاز کنند، میزان پوسیدگی دندان‌هایشان باز هم بیشتر کاهش خواهد یافت.
توجه کنید آدامس‌های معمولی که با قند سوکروز شیرین شده‌اند، موجب پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند؛ چون گرچه ترشح بزاق را افزایش می‌دهند ولی این قند مدتی طولانی در مجاورت دندان‌ها باقی می‌ماند و موجب پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. خلاصه آن‌که برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌هایتان آدامس بدون قند (suger-free) بجوید و همچنین برای کودکانی که طرفدار پروپا قرص آدامس هستند، حتماً از این نوع آدامس‌ها تهیه کنید.
آدامس‌های بدون قند
شاید شما هم نام آدامس‌های بدون قند را شنیده باشید، ولی این آدامس‌ها آیا واقعاً بدون قند هستند و فرقی با آدامس‌های معمولی دارند؟
در جواب باید گفت که این آدامس‌ها بدون قند نیستند، بلکه در آن‌ها از شیرین‌کننده‌های جدیدی که جایگزین قندوشکر هستند و به قندهای تخمیرنشدنی معروفند، استفاده شده است. از این قندها می‌توان به اریتریتول، ایزومالت، زایلیتول، سوربیتول و مانیتول اشاره کرد. این شیرین‌کننده‌ها همان موادی هستند که جایگزین قند در نوشابه‌های رژیمی هم شده‌اند.
از میان این شیرین‌کننده‌ها، مانیتول، سوربیتول و ایزومالت بسیار کند توسط باکتری‌ها تخمیر می‌شوند و روند پوسیدگی دندان‌ها را کند می‌کنند. اما زایلیتول تنها شیرین‌کننده‌ای است که اصلاً توسط باکتری‌های پوسیدگی‌زا تخمیر نمی‌شود. بنابراین آدامس‌هایی که با این شیرین‌کننده شیرین شده باشند، کمترین اثر پوسیدگی‌زایی را خواهند داشت. پس فراموش نکنید این بار که آدامس بدون قند خریدید، برچسب روی جعبه را مطالعه و نوع شیرین‌کننده آن را کنترل کنید.
آدامس‌هایی که بیش از 50 درصد شیرین‌کننده‌های آن را زایلیتول تشکیل می‌دهد، به‌دلیل تحریک ترشح بزاق و درصد بالای قند تخمیرنشدنی برای سلامت دندان‌ها و بهداشت دهان مناسب و مفید هستند.
درباره انواع رایج آدامس‌های موجود بدون قند در بازار ایران، و محتویات آن‌ها می‌توان گفت:
Relax: این آدامس توسط ایزومالت، سوربیتول، زایلیتول، مانیتول و آسپارتام شیرین شده است.
Dirol: این آدامس 32 درصد سوربیتول، 24 درصد مانیتول، 4 درصد زایلیتول و مقداری هم آسپارتام دارد.
Orbit: این آدامس دارای مانیتول، سوربیتول و آسپارتام است.
Extra: این آدامس دارای مانیتول، مانیتول و سوربیتول است.
آدامس‌های فلورایددار
فلوراید ماده‌ای است که به‌عنوان محافظ دندان‌ها در برابر پوسیدگی معروف شده است و در دنیای امروزی که پوسیدگی دندان‌ها شایع‌ترین بیماری دهان و دندان است و کمتر کسی پیدا می‌شود که آن را تجربه نکرده باشد، نقش کلیدی و مهمی را ایفا می‌کند. تحقیقات زیادی نشان داده‌اند که فلوراید خواص متوقف‌سازی پوسیدگی دندان را دار است.
خوردن فلوراید موجب می‌شود، که به درون بزاق ترشح شود و تولید اسیدهای پوسیدگی‌زا در محیط دهان را توسط باکتری‌ها کاهش دهد. همچنین وجود فلوراید در ساختمان مینای دندان، آن را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌سازد و حتی باعث ترمیم پوسیدگی‌های اولیه دندان‌ها نیز می‌شود.
به‌دلیل همین خواص، فلوراید امروزه به بسیاری از خمیر دندان‌ها و دهان‌شویه‌ها و حتی آب آشامیدنی نیز اضافه می‌شود و در سال‌های اخیر سر‌و کله‌اش در آدامس‌ها نیز پیدا شده است! امروزه به آدامس‌های بدون قند (suger-free) فلوراید اضافه کرده‌اند. نتایج یک مطالعه جدید نشان داد آدامس‌های بدون قندی که دارای فلوراید هستند در مقایسه با آدامس‌های بدون قند معمولی، میزان پوسیدگی دندان‌ها را بیشتر کاهش می‌دهند.
تعطیلات اوقات خوشی برای تفریح و شادی است. اما همین لحظات شاد شاید برای کسانی که تلاش دارند وزنشان را کم کنند بسیار پراسترس و وسوسه‌انگیز باشد.
مقاومت در برابر شیرینی‌های عید و غذاهای رنگارنگ میزها و سفره‌های مهمانی دشوار است، اما جالب است بدانید همین آدامس فسقلی به شما کمک خواهد کرد که وزن خود را متعادل نگه‌دارید و پرخوری نکنید، ضمن این‌که با این کار روی پرخوری را هم کم کرده‌اید!
تحقیقات جدید نشان می‌دهند بیش از 70 درصد مردم در تعطیلات بیش از روزهای عادی غذا می‌خورند و پایبندی به رژیم غذایی را امری دشوار می‌دانند.
با جویدن آدامس شما از زیاد خوردن در مهمانی‌ها و ناخنک زدن به یخچال در خانه رهایی خواهید یافت و از خوردن خوراکی‌هایی که کالری زیادی دارند، جلوگیری خواهید کرد. به این ترتیب همین آدامس کوچولو که 5 تا 10 کالری انرژی دارد، شما را از شر میان‌وعده‌های پرکالری نجات می‌دهد.
اگر شما رژیم لاغری گرفته‌اید، برای آن که تمایل به شیرینی پیدا نکنید، 2-1 عدد آدامس را به مدت 2 دقیقه بجوید تا زمانی که شیرینی آدامس از بین برود، با این روش شما به چشمک زدن‌های شیرینی‌های خوشمزه بی‌تفاوت خواهید شد!
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد با هر یک ساعت جویدن آدامس، 11 کالری انرژی مصرف می‌کنید (یعنی اگر شما طی یک سال پیاده‌روی آدامس هم بجوید نزدیک به 10 پوند وزن کم می‌کنید). توجه کنید با یک تغییر بسیار کوچک در طرز زندگی خود چقدر وزنتان را می‌توانید کاهش دهید.
بنابراین اگر این بار مادر یا پدر عزیزتان به شما گفت «بچه جان آن آدامس را بیرون بینداز!» شما می‌دانید چه باید بگویید، مگر نه؟
فک‌هایی که آواز می‌خوانند
اگر شما هنگامی که دهانتان را باز و بسته می‌کنید صدای «تق‌تق» یا «خش‌خش» می‌شنوید، ممکن دچار مشکلات مفصل گیجگاهی فکی باشید. مفصل گیجگاهی فکی تنها مفصل متحرک در میان استخوان‌های سر و صورت و اتفاقاً مفصل بسیار پرکاری است.
این مفصل در بین استخوان فک پایین و استخوان‌های سر قرار گرفته و هربار که حرف می‌زنید، غذا می‌جوید یا دهانتان را باز می‌کنید، این مفصل را به کار می‌اندازید؛ بنابراین شما باید از این مفصل مهم بدنتان بسیار مراقبت کنید.
عادت‌هایی مانند دندان قروچه، فشار دادن دندان‌ها روی هم بر اثر استرس و نگرانی و همچنین جویدن یک طرفه، فشار زیادی به این مفصل وارد می‌کنند و ممکن است در طولانی‌مدت موجب آسیب مفصل و دردهای عضلات سر و گردن و صورت شوند.
تحقیقات جدید نشان می‌دهند جویدن آدامس باعث کاهش استرس و ایجاد آرامش در فرد می‌شود، اما فراموش نکنید که نباید در جویدن آدامس زیاده‌روی کنید؛ چون شاید استرس را از روی ذهن شما بردارد، ولی استرس زیادی را به این مفصل وفادار و پرکار بدن شما وارد می‌کند.
علاوه بر این‌که آدامس را معمولاً یک‌طرفه می‌جویم و خود این یکی از عوامل آسیب رساندن مفصل است، جویدن آدامس با فشار و نیروی زیاد در طول چندین ساعت در روز هم باعث خستگی و اسپاسم عضلات جونده صورت شما خواهد شد و مفصل گیجگاهی فکی را در معرض آسیب بعدی قرار خواهد داد. بنابراین عادت کنید که به جویدن آدامس عادت نکنید!
اگر فک‌های شما شروع به آواز خواندن و «تق‌تق» یا «خش‌خش» کرده‌اند، زیاد نگران نباشید! چون اگر مشکل دیگری غیراز این ندارید، نیاز به درمان نخواهید داشت. ولی اگر همراه این صداها در سر و صورت و گردن خود دردی را احساس می‌کنید آدامس خوردن را برای مدتی کنار بگذارید، روزی نیم ساعت با یک حوله نیمه گرم عضلات صورت خود را کمپرس کنید و فک پایین خود را ورزش دهید. اگر بعد از یک ماه همچنان مشکل شما باقی مانده بود، به دندانپزشک مراجعه کنید.
کوچولو، باز آدامست رو قورت دادی!
زیاد نگران نباشید، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. بعضی‌ها می‌گویند اگر آدامس را قورت بدهی 7 سال در شکمت خواهد ماند و شکمت مثل یک آدامس بادکنکی حسابی باد خواهد کرد! بعضی‌ها هم از چسبیدن آدامس به معده و روده نگرانند.
ولی حقیقت این است که هیچ اتفاقی پیش نخواهد آمد و معمولاً لاشه آدامس پس از چند روز از بدن دفع خواهد شد.
آدامس‌ها از 5 جزء اصلی تشکیل شده‌اند؛ شیرین‌کننده‌ها، نرم‌کننده‌ها، شیره غلات، طعم‌دهنده‌ها و در نهایت صمغ اولیه آدامس (که همان حجم اصلی آدامس را می‌سازد).
غالب مواد اولیه به راحتی حین جویدن در آب دهان حل و جذب بدن می‌شوند، اما صمغ آدامس که حل‌نشدنی است راهی یک مسافرت نه چندان طولانی در دستگاه گوارش خواهد شد و تمام مراحل هضم را طی خواهد کرد.
این ماده در نهایت هضم نخواهد شد و به آسانی پس از چند روز مانند ذرت بو داده یا دانه‌های انار از بدن دفع خواهد شد.اما باید این نکته را فراموش نکنید که اگر توده بسیار بزرگی از آدامس (مثل چند آدامس به هم چسبیده) یا آدامس‌های زیادی با فواصل زمانی کوتاه و پشت سر هم را ببلعید، این کار باعث انسداد دستگاه گوارش می‌شود. به‌عنوان مثال چندی پیش 4 عدد سکه پوشیده شد در یک غلاف آدامسی از مری یک کودک یک ساله خارج شد.
به هر صورت شما می‌توانید به راحتی به فرزندتان آموزش دهید که آدامس برای جویدن است نه قورت دادن!
پرسش‌های آدامسی
اگر تا به حال در مورد آدامس این سؤال‌ها ذهنتان را مشغول کرده، شاید این جواب‌ها به شما کمک کند.
- آیا من می‌توانم آدامس در خانه تهیه کنم؟
خیر. این کار را در خانه انجام ندهید. مخلوط کردن مواد اولیه آدامس نیاز به حرارت زیادی دارد و اگر شما از قابلمه و ظرف‌های معمولی آشپزخانه استفاده کنید، این ظرف‌ها معمولاً می‌سوزند و آسیب می‌بینند.
- چگونه آدامس را از روی موهایم پاک کنم؟
برای پاک کردن آدامس از روی موها، یک ماده روغنی مانند روغن نباتی یا روغن بادام زمینی کارساز است. چگونه آدامس را از روی لباس‌هایم پاک کنم؟ پاک کردن آدامس از روی لباس و سایر پارچه‌ها، با گذاشتن یک قطعه یخ روی پارچه امکان‌پذیر است. اگر آدامس چسبیده به لباس، سخت و خشک شده است شما می‌توانید با استفاده از یک عدد چاقوی کند، آن را از روی پارچه بتراشید.
- چرا آدامس شکلاتی نداریم؟
چون روغن کاکائو که در ساخت آدامس به کار می‌رود، صمغ رزینی اولیه آدامس (ماده اصلی آدامس) را خیلی نرم می‌کند؛ بنابراین امروزه فقط موادی که طعم کاکائو را می‌دهند به‌عنوان اسانس به آدامس اضافه می‌کنند.
- آدامس‌های مختلف چند کالری انرژی دارند؟
آدامس بادکنکی 27 کالری، آدامس معمولی 10 کالری، آدامس بادکنکی بدون قند 15 کالری.
- چرا بعضی کودکان پس از جویدن آدامس دچار دل‌درد می‌شوند؟
جویدن آدامس باعث نفخ شکم می‌شود. چون هنگام جویدن آدامس، مقداری هوا وارد بدن می‌شود و به‌اصطلاح هوا خورده می‌شود. به علاوه گاز شکم در اثر خروج گاز ناشی از شکر هضم‌نشده نیز است، مخصوصاً در مورد آدامس‌های بدون قند باید گفت چون هضم نمی‌شوند، پس از آن هم می‌توانند گاز تولید کنند.
- چرا بهتر است در طول مسافرت‌های هوایی آدامس بجویم؟
چون جویدن آدامس به تبادل هوا در پشت پرده صماخ کمک می‌کند و از آزردگی گوش یا به‌اصطلاح «گرفتن گوش» که در اثر تغییر فشار در هنگام پرواز رخ می‌دهد، جلوگیری به عمل می‌آورد.