این سازمان در حقیقت شکل تغییر یافته پیمان (آر. سی. دی) است که در 30 تیر 1343 در شهر استانبول ترکیه میان سران سه کشور ایران، ترکیه، و پاکستان به امضا رسیده بود.
هدف از این تغییر ماهوی، وسیع‌تر کردن دامنه همکاری‌ها و افزایش تعداد اعضای این سازمان بود.
به همین دلیل در پی عضویت کشورهای مسلمان تازه استقلال یافته شوروی سابق از جمله جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان و همچنین افغانستان در اکو، فعالیت این سازمان گسترش یافت و در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی از اهمیت بسیاری برخوردار شد.
علاوه بر این در اجلاس سران اکو در بهمن 1370 در تهران، اعضای این سازمان با مشارکت هیأتی از جامعه مسلمانان ترک قبرس در فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و فنی "اکو" بدون آنکه به موضع سیاسی هر کشور راجع به بحران قبرس خدشه‌ای وارد آید، حمایت کردند.
اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو اکو در بهمن 1371 نیز با تأسیس "بانک توسعه و تجارت اکو" با سرمایه اولیه 400 میلیون دلار موافقت کردند.
نخستین اجلاس رهبران اوپک که به تأسیس این سازمان رسمیت سیاسی بخشید، در بهمن 1370 در تهران تشکیل شد و پس از آن به صورت ادواری، هر یک از کشورهای عضو این سازمان میزبان نشست رهبران بوده اند.
شورای وزیران این سازمان بالاترین سطح اداری آن محسوب می‌شود که وزیران امور خارجه و یا دیگر وزیران کشورهای عضو در آن شرکت می‌کنند. این شورا هر سال یک بار تشکیل جلسه می‌دهد.
یکی از ویژگی‌های اکو رقم بالای جمعیت آن است. این سازمان با 360 میلیون نفر که یک چهارم جمعیت مسلمانان جهان را تشکیل می‌دهد، بزرگترین تشکل اقتصادی در دنیای اسلام محسوب می‌شود.
اکو به عنوان نقطه تماس سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا از موقعیتی ممتاز و استراتژیک در سطح بین‌المللی برخوردار است.
منابع غنی و بکر معدنی و نفتی و گازی موجود در اکثر کشورهای عضو اکو سرمایه ارزشمندی را در اختیار این سازمان قرار داده است.
از طرفی ایران به دلیل داشتن مرز زمینی با 5 کشور دیگر عضو و دارا بودن موقعیت استراتژیک جغرافیائی برای برقراری اتصال سایر اعضاء به آب‌های بین‌المللی و نیز به دلیل استقرار دبیرخانه دائمی اکو در تهران از موقعیت محوری در این سازمان برخوردار است.
زبان رسمی اکو انگلیسی و مقر اصلی آن شهر تهران در ایران است.