اصلا شايد بتوان گفت كه حل مشكلات مختلف جامعه، بدون مشاركت مردم امكان‌پذير نيست. در اين ميان مسلما افراد داوطلبي هم هستند كه دوست دارند در امور مختلف مشاركت داشته باشند و به آباداني شهر يا برطرف‌كردن مشكلات اجتماعي به نوعي كمك كنند. فلسفه شكل‌‌گيري «سمن»ها يا همان سازمان‌هاي مردم‌نهاد كه ما بيشتر آنها را به نام «ان‌جي‌او» مي‌شناسيم هم همين است؛ اينكه عده‌اي داوطلب دور هم جمع شوند تا بدون دريافت حقوق، سنگي را از جلوي پاي همنوعان خود بردارند. امروز كه روز تشكل‌ها و مشاركت‌هاي اجتماعي است رفته‌ايم سراغ اينكه چطور مي‌شود يك سمن را به شكل قانوني تشكيل داد. البته در اين صفحه اطلاعاتي هم درباره اينكه اصلا سمن چيست و چه ويژگي‌هايي دارد برايتان بيان كرده‌ايم.
- گام اول
براي چه كاري سمن درست كنيم؟
نخستين نكته اين است كه بدانيم اصلا سمن چيست؛ سمن‌ها يا همان سازمان‌هاي مردم نهاد به تشكل‌‌هايي گفته مي‌شود كه گروهي از اشخاص حقيقي يا حقوقي، اما كاملا غيرحكومتي، به شكل داوطلبانه با رعايت مقررات مشخص‌شده در قانون، تأسيس مي‌كنند. حال سؤال مهم‌‌تر اين است كه اصلا براي چه كاري مي‌توانيم چنين تشكلي را تشكيل دهيم؟ بستگي به خواست شما و البته مهارت و علاقه و توانايي‌تان و كساني كه مي‌خواهند با شما در اين سمن همراه شوند دارد. موضوع فعاليت سازمان مردم‌نهاد شما مي‌تواند علمي، فرهنگي، اجتماعي، ورزشي، هنري، نيكوكاري و امور خيريه، بشردوستانه، امور زنان، آسيب‌ديدگان اجتماعي، حمايتي، بهداشت و درمان، توانبخشي، محيط‌‌زيست، عمران و آباداني و موضوع‌هايي از اين دست باشد. البته يك سمن مي‌تواند در مجموعه‌اي از اين موضوع‌ها فعاليت كند.
- گام دوم
سمن‌ها چه ويژگي‌هايي دارند؟
مهم‌ترين واژه‌اي كه در تعريف يك سمن وجود دارد، واژه «غيردولتي» است. اين واژه به اين معناست كه دستگاه‌هاي حكومتي در تأسيس و اداره يك سمن دخالت نداشته باشند. در حقيقت اين را مي‌توان مهم‌ترين ويژگي يك سمن دانست. البته مشاركت مقامات و كاركنان دولتي در تأسيس و اداره اين سازمان مردم نهاد، درصورتي كه خارج از عنوان و سمت دولتي آنان باشد، از نظر قانون مانعي ندارد. 2ويژگي مهم ديگر سمن اين است كه اهدافش غيرسياسي و غيرانتفاعي باشد. تكليف غيرسياسي بودن كه مشخص است؛ اگر دقيق‌ترش را مي‌خواهيد بدانيد بايد سراغ ماده يك قانون احزاب برويد و بعد حواستان باشد كه فعاليت سمن نبايد مشمول اين قانون شود. غيرانتفاعي هم يعني اينكه فعاليت‌هاي تجاري و صنفي سودآور براي تقسيم منافع آن ميان اعضاء، مؤسسان، مديران و كاركنان سمن نداشته باشد.
- گام سوم
سمن‌ها چه‌كار مي‌توانند انجام دهند؟
فرض كنيم كه ما يك سمن تشكيل داده‌ايم. اين سمن چه كمكي مي‌تواند به ما و ديگران كند؟ قانون مشخص كرده كه سازمان مردم‌نهاد چه فعاليت‌هايي مي‌تواند داشته باشد كه ازجمله مهم‌ترين آنها مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: 1- ارائه خدمات امدادي مورد نياز دستگاه‌هاي دولتي و عمومي و غيردولتي. 2- اظهارنظر و پيشنهاد راهكارهاي مناسب در فرايند برنامه‌ريزي نهادها در سطوح شهرستان، استان يا ملي. 3- كمك به اجراي برنامه‌ها و پروژه‌هاي دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي از طريق توافق و تفاهم با آنها. 4-برگزاري اجتماعات و راهپيمايي‌ها براي تحقق اهداف سمن. 5-انتشار نشريه. 6- حق دادخواهي در مراجع قضايي نسبت به مشكلات مختلف. البته يادتان باشد كه قانون يكسري نهادهاي نظارتي هم براي نظارت بر فعاليت سمن‌ها مشخص كرده است. شما بايد پاسخگوي اين نهادها هم باشيد.
- گام چهارم
نام سمن‌‌تان را چطور انتخاب كنيد؟
انتخاب نام سمن هم اهميت ويژه‌اي دارد. در انتخاب نام پيشنهادي سمن بايد دقت شود كه نام انتخابي با موضوع و اهداف سازمان مردم‌نهاد شما سنخيت داشته باشد. نام بايد به‌نحوي باشد كه نوع فعاليت و اهداف سمن شما به ذهن ديگران متبادر شود. در ضمن مجاز نيستيد از اسامي غيرفارسي استفاده كنيد. اگر مي‌خواهيد نام پيشنهادي شما مورد تأييد قرار گيرد بايد در نام پيشنهادي‌تان از به‌كار بردن واژگاني كه دلالت عام دارند مثل ايراني يا ايرانيان خودداري كنيد. يك نكته مهم ديگر هم اين است كه بدانيد با چند نفر مي‌شود يك سمن تشكيل داد؟ قانون مي‌گويد كه براي انجام اين كار بايد يك هيأت مؤسس 5نفره داشته باشيد. داشتن 18سال تمام، تابعيت ايراني و دارابودن صلاحيت تخصصي حداقل 2نفر از مؤسسان درخصوص موضوع فعاليت سمن هم جزو شرايطي است كه براي هيأت مؤسس درنظر گرفته شده است.
- گام پنجم
چطور سمن‌‌تان را قانوني ثبت كنيد؟
حالا وقت آن است كه سمن را ثبت قانوني كنيد. نخستين قدم، تكميل فرم الكترونيكي تقاضانامه تاسيس در سايت portal2.moi.ir است. تقاضاي شما با توجه به شرح فعاليت و اهداف بيان‌شده در فرم و همچنين با توجه به نكاتي كه گفته شد ارزيابي مي‌شود. درصورت تأييد تقاضاي تاسيس سمن، پس از تكميل فرم مشخصات فردي مؤسسان و ارسال اساسنامه پيشنهادي از طريق همين سايت، از نماينده معرفي‌شده توسط شما براي تكميل پرونده و طي آخرين مراحل اداري دعوت مي‌شود. همراه داشتن معرفي‌نامه امضا شده از سوي تمام اعضاي مؤسس براي نماينده الزامي است. پس از تشكيل پرونده و انجام استعلامات امنيتي، انتظامي و همچنين اخذ نظر مراجع تخصصي، رأي تشكيل‌شدن يا تشكيل‌نشدن سمن شما صادر مي‌شود.
- اساسنامه سمن چه چيزهايي دارد؟
شما براي ثبت قانوني يك سمن به مداركي نياز داريد كه طبق معمول بخشي از آن مدارك هويتي مؤسسان و... است. اما مهم‌ترين مدرك مورد نياز شما براي اين كار اساسنامه است. حال مهم‌ترين سؤال اين است كه اساسنامه سمن شما بايد حاوي چه اطلاعاتي باشد؟ شما بايد اهداف سمن، موضوع فعاليت، مدت فعاليت، مركز اصلي فعاليت، نحوه ايجاد شعب، اركان و تشكيلات سمن، نحوه انتخاب، شرح وظايف و اختيارات و مسئوليت‌هاي آنها، صاحبان امضاهاي مجاز، شرايط پذيرش عضو، منابع تأمين درآمد و دارايي، نحوه تغيير و تجديدنظردر اساسنامه، نحوه انحلال، مشخص ساختن وضعيت دارايي‌ها پس از انحلال و محدوده جغرافيايي فعاليت سازمان را در اساسنامه‌تان بياوريد. يادتان باشد كه به‌طور كلي متولي اصلي سمن‌ها، وزارت كشور و بعد هم استانداري‌ها و فرمانداري‌ها هستند.