زنجیره‌های پایدار، اما گسسته نیکوکاری

همشهری آنلاین_ سروش جنابی: واکنش‌های عمومی به بیماری همه‌گیر کرونا در نقاط مختلف جهان متفاوت بود. در حالی که در برخی نقاط رقابت فشرده‌ای برای خرید و انبار کالاهای مصرفی شکل گرفته بود، در اینجا کالاهای اساسی از سوی نیکوکاران و مؤسسات خیریه بسته‌بندی و به منزل نیازمندان و آسیب‌دیدگان از کرونا ارسال شد. همین‌طور کادرهای درمانی و بیماران بستری نیز شامل این مهرورزی کم‌مثال قرار گرفتند و برخی خیّران تجهیزات گرانبهای پزشکی به بیمارستان‌های درگیر هدیه دادند.
جلوه‌های ارزشمندی که در اوج بحران در جامعه ما ظهور و بروز یافت، شایسته تقدیر و قدردانی‌اند، اما بیش از آن حاوی درس‌هایی‌اند که می‌باید در عرصه برنامه‌ریزی و اجرا بدانها توجه ویژه‌ای شود. در این مجال دو نکته قابل طرح است: نخست آنکه به لحاظ معنوی و تقویت روحیه عمومی حین بحران ما به خیریه‌ها و سمن‌ها نیازمندیم؛ چه آنکه حرکت‌های اجتماعی داوطلبانه و نیکوکارانه نه تنها در تقویت روحیه افراد و پرهیز از حرکت‌های فردی افراط‌گرایانه مؤثر است، بلکه در ارتقای مشارکت و همبستگی اجتماعی برای عبور دادن جامعه از وضعیت بحرانی و کمک به مدیریت بحران از سوی نهادهای رسمی تأثیر بسزایی دارد. در وهله دوم، به لحاظ مادی فعالیت سمن‌ها و خیریه‌ها هنگامی که دولت‌ها با بحرانی همه‌گیر و گسترده 
دست و پنجه نرم می‌کنند یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است؛ چرا که دولت‌های حاکم نه تنها در ایران که در همه کشورها در اوج بحران قادر نخواهد بود به همه ابعاد خسارت‌ها و همه اقشار خسارت‌دیده توجه کافی و وافی داشته باشد.
پذیرش این مفهوم که جز آماده‌سازی‌های سنتی برای مقابله با بحران، ما نیازمند ورود و مداخله نهادهای غیردولتی در شرایط بحرانی هستیم، مستلزم آن است که در گام اول از رویکرد سنتی یا متداول مدیریت بحران قدری فاصله بگیریم و در گام دوم، برنامه‌ریزی برای هدفمند و ساختارمند کردن فعالیت‌های نهادهای غیردولتی را به‌منظور توزیع متناسب امکانات و پوشش عادلانه جامعه هدف مدنظر قرار دهیم.
چنین طرح‌هایی قبلاً به‌طور جزئی از سوی سمن‌ها ـ به‌طور مثال خیرین مدرسه‌ساز با تشکیل یک مجمع با هدف همگرایی و گسترش اقدام‌ها - اجرا شده است. خیریه اکرام جاوید هم با هدف ارائه کمک‌ها به‌طور عادلانه به جامعه هدف در دنیای مجازی خیّریابی و توزیع متناسب خدمات می‌کند. این الگوها قابل دسترسند، اما به نظر می‌رسد این مهم نیازمند توجه ویژه و برنامه‌ریزی از سوی نهادهای غیردولتی با مدیریت منسجم یا حتی‌المقدور نهادهای رسمی شبه اجتماعی یا با کارکرد اجتماعی مثل شهرداری است.