در گفت‌وگو با «کوروش گرامی» مشاور و مددکار اجتماعی و مدیرعامل مؤسسه کاهش آسیب«نسیم‌مهرآفرین» راهکارهای مفید در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی را بررسی کرده‌ایم. گرامی 15 سال سابقه فعالیت در حوزه آسیب‌های اجتماعی اعتیاد، ایدز و کارتن‌خوابی دارد.
- در حال حاضر کدام یک از محله‌ها با آسیب‌های اجتماعی روبه‌رو هستند؟
آسیب‌ها به‌صورت پراکنده در نقاط مختلف تهران مشاهده می‌شود، اما در برخی محله‌ها متمرکزتر است. زیرپل نیایش و یادگارامام(ره) و محدوده محله فرحزاد به‌عنوان نقاط آسیب‌خیز منطقه 2 شناخته شده‌اند.
مشکلاتی از قبیل اعتیاد، زنان خیابانی و سرقت در این نقاط دیده می‌شود. در منطقه یک هم حوالی میدان تجریش معتادان متجاهر دیده می‌شوند. برخی خیابان‌ها و بوستان‌ها در این منطقه پاتوق مصرف‌کنندگان متمول معتاد است.
در مرکز شهر، در محدوده منطقه 12 با آسیب کارتن‌خوابی و سرقت روبه‌رو هستیم و در منطقه 4 در محله‌های خاک‌سفید، میدان‌تختی، میدان رهبر، میدان پروین و خیابان استخر آسیب‌های مشابه به‌صورت پررنگ مشهود است.
- راهکارهای کاهش آسیب‌های اجتماعی کدام‌هاست؟
در نخستین گام به مشارکت سازمان‌ها و نهادهای اجتماعی نیاز داریم. تا خدمات با کیفیت مطلوب‌تری ارائه شود. همچنین با آموزش و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، برگزاری جلسات پیشگیری و آموزش و توزیع بسته‌های آموزشی توسط سازمان‌ها و نهادهای مختلف به مرور آسیب‌های اجتماعی کمتر می‌شود. شرط رسیدن به نتایج سودمند اجرای همه راهکارها ذکر شده است.
- برای تأثیرگذاری بیشتر بهتر است چه کسانی جامعه مخاطب آموزش‌ها باشند؟
با شناسایی افرادی که به نوعی با آسیب‌های اجتماعی درگیر هستند و آموزش به این گروه می‌توانیم از رشد آسیب‌ها جلوگیری کنیم. از سویی لازم است آموزش‌های عمومی برای شهروندان داشته باشیم. برگزاری کارگاه‌های آموزشی در سراهای محله و مراکز عمومی هم مکمل آموزش‌های تئوری به آموزش دیدگان می‌تواند کاهش آسیب‌ها را به دنبال داشته باشد.
- آیا تا امروز پیشرفت قابل توجهی در این زمینه داشته‌ایم؟
برنامه‌های کاهش آسیب به خوبی در حال اجراست و بیشترین متولی اجرای این برنامه‌ها سازمان بهزیستی و شهرداری است. بدون شک در صورتی که نهادها و سازمان‌های مرتبط فعالیت خود را در این حوزه بیشتر کنند پیشرفت‌ها هم مشهودتر است؛ چراکه بهزیستی به‌عنوان متولی کاهش آسیب نمی‌تواند به تنهایی تأثیرگذار باشد.
اعتیاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی نیازمند دوره درمان علمی و دقیق است. به عقیده من حلقه مفقوده در درمان نتیجه‌بخش معتادان، نبود حمایت‌های پس از ترک اعتیاد است. از سویی با وجود مشکل عمده فقر و حاشیه‌نشینی که موتورمحرکه آسیب‌های اجتماعی است، تلاش برای کاهش آسیب‌ها به کندی انجام می‌شود چراکه این دو معضل زمینه بروز و رشد آسیب هستند و نیاز است تا به‌صورت موازی در کنار برنامه‌های کاهش آسیب در سطح ملی برنامه‌های مدونی در این زمینه اجرا شود.
- استفاده از تجربه‌های جهانی در مبارزه با آسیب‌ها را تا چه اندازه کارآمد و مفید می‌دانید؟
بدون شک بهره‌مندی از تجربه‌های جهانی می‌تواند مسیر را هموارتر کند. خوشبختانه مددکاران و متخصصان ایرانی با شرکت در کارگاه‌های آموزشی بین‌المللی اطلاعات خود را افزایش می‌دهند. تجربه جهانی نشان می‌دهد در کنار درمان بر توانمندسازی افراد بهبودیافته هم تمرکز داشته باشیم. تلاش ما این است که با به کارگیری این تجربه‌ها، افراد بهبودیافته را وارد چرخه کار و مسئولیت‌پذیری کنیم تا به واسطه مسئولیت‌هایی که متناسب با شرایط آنهاست از نظر شخصیتی رشد کنند.
- آیا این تجربیات در سیاستگذاری‌های کلان اعمال شده است؟
این تجربیات زمانی به‌طور کامل در سیاستگذاری‌ها اعمال می‌شود که نهادهای مردمی فعال در این حوزه‌ها در جلسات سیاستگذاری حضور داشته باشند. بهره‌مندی از نتیجه تجربیات میدانی ان‌جی‌اوها منجر به تصمیمات کارآمدتر در کنترل و کاهش آسیب می‌شود، چراکه برنامه‌های بلندمدت بر مبنای این اطلاعات علمی و میدانی طراحی و به همین نسبت بودجه کافی برای آن در نظر گرفته می‌شود. به این‌ترتیب خدمات مطلوب و باکیفیت‌تری ارائه می‌شود. در حال حاضر بودجه و امکانات کافی برای اجرای طرح‌های حمایتی بهبودیافتگان وجود ندارد که امیدواریم دغدغه مسئولان بر این موضوع بیشتر و جدی‌تر شود.