به‌طوری‌که ایجاد مراکز و پایگاه‌هایی با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی در مناطق ۲۲گانه که به فراخور موقعیت و محدوده جغرافیایی و وضعیت فرهنگی هر محله برنامه و کارنامه‌شان متفاوت است، از جمله این فعالیت‌هاست. این میان در منطقه۴ نیز ایجاد مرکز خدمات اجتماعی شهرداری در محله خاک‌سفید (گلشن) هم به واسطه وجود برخی آسیب‌های اجتماعی در این محله، یکی از فعال‌ترین این مراکز است. این مرکز که برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی با بهره‌گیری از تجربه مددکاران و فعالان این حوزه در پایگاه و کلینیک مددکاری اجتماعی مهرسام ایجاد شده با تشکیل ۹۹۸ پرونده کاهش آسیب‌های اجتماعی در یکسال اخیر، کارنامه موفقی را ارائه کرده‌است. برای اطلاع از وضعیت آسیب‌های اجتماعی منطقه و کم و کیف فعالیت‌های این پایگاه به مرکز خدمات اجتماعی منطقه ۴ رفتیم و با دکتر «زهرا دادگرفرد» مدیر آنجا همراه شدیم.
حدود ساعت ۱۱ به پایگاه مددکاری اجتماعی منطقه ۴ در خیابان شهید زهدی رسیدیم. قبل از گفت‌وگو با مدیرمرکز، با بانوی میانسال و دختر جوانی که در اتاق کارشناس نشسته‌اند، همکلام می‌شویم. بانوی میانسال که زهرا نام دارد بی‌مقدمه سفره دلش را باز کرده و می‌گوید: «دو پسر ۲۵ و ۱۵ساله دارم. پسر بزرگم معلول مادرزاد است و به دارو، پوشک و مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. همسرم هم معتاد است و ماه‌ها به خانه نمی‌آید. از این‌رو خیلی درمانده بودم تا اینکه مدتی قبل از طریق همسایه‌ها با این مرکز آشنا شدم و حال‌وروزم را برایشان تعریف کردم. وقتی مددکاران آمدند و متوجه شدند پسرم زخم بستر گرفته با کمک خیّران برایش یک ویلچر برقی گرفتند و هر ماه مبلغی هم برای هزینه پوشک و... به من پرداخت می‌کنند. شکر خدا روحیه پسرهایم بهتر شده حالا آمده‌ام درخواست کنم برای پسر کوچکم کار پیدا کنند.» حرف‌های زهرا که تمام می‌شود، دختر جوان دیگری هم که در نزدیکی او ایستاده، درباره دلیل مراجعه‌اش این‌طور می‌گوید: «چند سال پیش ازدواج کردم اما به دلیل اعتیاد و بیکاری همسرم طلاق گرفتم. حالا برای گذران زندگی دنبال کار می‌گردم. چون به خیاطی علاقه دارم قرار است رایگان در کارگاه خیاطی سرای محله، خیاطی یاد بگیرم تا بتوانم روی پای خودم بایستم.»
- آسیب‌شناسی کوچه به کوچه
بعد از گفت‌وگو با مراجعان، سراغ مدیر مرکز می‌رویم و از او درباره دامنه فعالیت‌های مرکز می‌پرسیم. دکتر «زهرا دادگرفرد» می‌گوید: «از اعتیاد و کارتن‌خوابی گرفته تا کودک‌آزاری و بدسرپرستی همگی در دایره آسیب‌های اجتماعی تعریف شده و پایگاه مددکاری اجتماعی منطقه ۴ با ارتباطات گسترده‌ای که با نهادهای مختلف و خیریه‌ها دارد، به کمک مددکاران و مشاورانش به این موارد رسیدگی می‌کند.» او درباره چگونگی شناسایی آسیب‌ها و رفع آنها می‌افزاید: «در مرحله اول مددکاران، مشاوران و کارشناسان این مرکز در تحقیقات میدانی، کوچه‌به‌کوچه و محله به محله سر می‌زنند و در گفت‌وگو با اهالی، کاسبان، مدیران مدارس و مساجد و... خدمات پایگاه آسیب‌های اجتماعی را معرفی و با پرس‌وجو و تحقیقات میدانی موارد آسیب‌زا را در محله و خانواده پیدا می‌کنند و برای آنها پرونده تشکیل می‌دهند.» او ادامه می‌دهد: «بعد از تشکیل پرونده با کمک و همکاری ارگان‌ها و نهادهای مختلف مانند شهرداری، نیروی انتظامی، بهزیستی و خیّران در رفع و کنترل آسیب می‌کوشیم. مثلاً افراد معتاد را رایگان به کمپ‌های ترک اعتیاد می‌فرستیم، زنان و کودکان بدسرپرست را به بهزیستی یا کمیته امداد معرفی یا به کمک خیّران به آنها کمک می‌کنیم، بیماران نیازمند را برای درمان رایگان به مراکز درمانی ارجاع می‌دهیم و...»
- بی‌تفاوتی نسبت به آسیب‌ها خطرناک است
دفتر مرکز خدمات اجتماعی منطقه۴ در خیابان شهید زهدی و محله خاک‌سفید قرار دارد. محله‌ای که شنیدن نامش خیلی‌ها را به یاد اعتیاد و موادمخدر می‌اندازد. مدیرکلینیک مددکاری اجتماعی درباره این محله می‌گوید: «متأسفانه هنوز هم آمار اعتیاد و گرایش به موادمخدر در این محله بیشتر از سایر محله‌های منطقه۴ است و اعتیاد انبوهی از آسیب‌ها را به همراه دارد. مثلاً مددکاران ما هفته پیش با موردی مواجه شدند که پدر معتاد، کودک ۲ ساله‌اش را به جای پول، پیش موادفروش گرو گذاشته بود و... از این دست موارد زیاد است اما موضوعی که از آن هم خطرناک‌تر است بی‌تفاوتی اجتماعی نسبت به وجود این معضل است. مثلاً می‌بینید یک فرد معتاد ساعت‌ها در جوی کنار خیابان به طرز ناراحت‌کننده‌ای افتاده ولی افراد از کنارش با بی‌تفاوتی رد می‌شوند. به نظر می‌رسد دیدن این صحنه‌ها عادی شده است. شهروندان باید در برابر این موضوعات واکنش نشان دهند. ما انتظار نداریم خودشان با فرد ارتباط برقرار کنند یا درگیر شوند اما انتظار داریم این موارد را به سامانه ۱۳۷ شهرداری یا نیروی انتظامی یا مستقیم به مرکز ما ارجاع دهند تا رسیدگی شود.» دادگرفرد که دکترای جامعه‌شناسی دارد در ادامه می‌افزاید: «آموزش و شناساندن آسیب‌ها به افراد با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و جلسات مشاوره ضروری است.»
- موارد آسیب‌زا را اعلام کنید
به گفته مدیر پایگاه اجتماعی منطقه ۴ با اطلاع‌رسانی میدانی و نصب بنر و... بیشتر مددجویان و افراد در معرض خطر به‌صورت خودمعرف به پایگاه مراجعه می‌کنند اما با توجه به گستردگی منطقه و فراوانی فضاهای باز و بی‌دفاع شهری بی‌شک موارد متعددی هم نیاز به کنترل و رسیدگی دارند. از این‌رو شهروندان می‌توانند این موارد آسیب‌زا را در تماس با شماره‌های ۷۷۹۶۶۰۳۲ و ۰۹۱۰۶۷۴۶۹۸۸ با کارشناسان، مددکاران و مشاوران پایگاه در میان بگذارند.