همشهری آنلاین - پریسا نوری: در سال ۱۳۷۹ پس از اقدام ضربتی پلیس و پاکسازی محله خاک‌سفید از اشرار و قاچاقچیان، «جزیره» به زیرآب رفت و قرار شد طرحی نو در این محله پی‌ریزی شود. حالا با گذشت بیش از ۲ دهه از این خانه‌تکانی، با اهالی، شورایاران، مدیر محله و رئیس اداره آسیب‌های اجتماعی منطقه۴ تحولات ظاهری، معضلات و آسیب‌های این محله را بررسی کرده‌ایم.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
محله نوسازی شده
شاید تصور کنید خاک سفید، محله‌ای با خیابان‌های کثیف و ساختمان‌های قدیمی و نیمه مخروبه، کوچه پس‌کوچه‌های باریک و پیاده‌روهایی است که در جای جای آن معتادان نشئه و خمار دراز به دراز افتاده‌اند و سر هر چهارراه سارقان و زورگیرها کمین کرده‌اند تا کیفتان را بزنند و جیبتان را خالی کنند، اما این تصور با حقیقت فاصله دارد. واقعیت این است که محله خاک‌سفید که از چند سال پیش نامش به «گلشن» تغییر یافته، مثل خیلی از محله‌های شهر، نسبتا تمیز است و در کوچه و خیابان‌هایش از معتادان متجاهر و زورگیرها خبری نیست.
ساختمان‌های مسکونی اکثرا نوسازند و رنگ و لعاب جدیدی دارند. بافت خیابان اصلی محله (شهید زهدی) تجاری است و در میان مغازه‌های کوچک و بزرگی که در دو سوی این خیابان دایر شده، مجتمع تجاری - فرهنگی «یاس شرق» چون نگینی می‌درخشد. کمی پایین‌تر در محدوده کوچه‌هایی که ۲۰ سال پیش خوفناک‌ترین نقطه تهران بود و به نام «جزیره» شناخته می‌شد، سرای محله و زمین چمن سر برآورده و بر ویرانه‌های کوچه غربتی‌ها که ساکنانش تابع هیچ قانونی نبودند، نماد قانون، یعنی ساختمان کلانتری ۱۴۴ جوادیه هم خودنمایی می‌کند.
حالا در ظاهر این محدوده، هرچه چشم بگردانید کمترین نشانه از خاک‌سفید دو دهه پیش می‌بینید. وقتی حرف اهالی و ساکنان قدیمی خاک سفید را بشنوید، همگی تأیید می‌کنند محله‌شان، از زمین تا آسمان با آن روزهای تلخ و سیاه متفاوت است. هر چند هنوز ردی از گذشته زیر پوست محله به جا مانده است.
اسم محله از زبان‌ها افتاد
پابه سن‌گذشته‌ها و ساکنان قدیمی محله روزگاری را که از خاک‌سفید به عنوان کانون شرارت شهرتش از تهران هم فراتر رفته بود، خوب به یاد دارند و پاکسازی محله در سال ۱۳۷۹ را اقدام درست و نقطه عطف تاریخچه محله می‌دانند. «علی نمک آبرودی» ۶۵ ساله و از ساکنان خیابان زهدی دراین‌باره می‌گوید: «از حق نگذریم، بعد از خرابی جزیره و پاکسازی محله وضعیت نسبت به گذشته که هیچ امنیتی اینجا وجود نداشت بهتر شد. آن سال‌ها محله ما در تهران و حتی کل ایران به محله خلافکارها معروف بود، خجالت می‌کشیدیم بگوییم ساکن خاک سفید هستیم، اما بعد از پاکسازی محله و متلاشی شدن پاتوق خلافکاران کم کم امنیت و آبروی رفته به محله‌مان برگشت و اسم خاک سفید از زبان‌ها افتاد.»
این شهروند ادامه می‌دهد: «هر چند درحال حاضر هم همه چیز گل و بلبل نیست و گاهی در برخی بوستان‌ها معتادان و موادفروشان پرسه می‌زنند، اما امیدوارم با گشتزنی مداوم مأموران کلانتری این معضل کمرنگ شود.»
اقدامات، مُسکن هستند تا درمان
روزگاری نه چندان دور، خاک سفید پاتوق اصلی فروشندگان عمده مواد مخدر و خلافکاران مسلح بود و همه نشانی‌ها برای یافتن انواع مواد به «جزیره» ای در این محله می‌رسید. اما پس از اقدام ضربتی سال ۱۳۷۹ و تخریب جزیره، این موضوع رنگ باخت.
حالا با گذشت بیش از دو دهه، تنها چند موادفروش خرده‌پا در این محله فعالیت می‌کنند که به گفته دبیر شورایاری گلشن، پاتوقشان برخی قهوه‌خانه‌های محله است. «فرهاد صادقی» که معتقد است اقدامات مثبت بسیاری برای بهبود وضعیت محله انجام شده، می‌گوید: «در سال‌های اخیر بارها شهرداری و نیروی انتظامی وانتی‌های میوه فروش خیابان‌های احسان و امین (که اغلب موادفروش بودند) را جمع‌آوری کرده‌اند. همچنین مغازه‌های ضایعاتی که برخی‌شان محل خرید و فروش اجناس سرقتی هستند، با دستور قضایی پلمب شدند.»
او ادامه می‌دهد: «اما متأسفانه این اقدامات مقطعی و کم اثر بوده و پس از مدتی وانتی‌ها به خیابان‌ها برگشته و ضایعاتی‌ها هم فک پلمب شدند.»
به باور این عضو شورایاری تا زمانی که اقدامات انجام شده پیوستگی لازم را نداشته باشد، مثل مُسکن هستند تا درمان و «خاک سفید»، به معنای واقعی «گلشن» نمی‌شود.
عطاری‌ها متادون می‌فروشند
به نظر می‌رسد، فعالیت برخی از عطاری‌ها که روزگاری به عنوان نماد فروش ادویه‌های خوشبو و انواع داروهای گیاهی بودند، حالا به معضلی برای محله خاک سفید تبدیل شده‌اند. «مهدی جهانیان» مدیرمحله گلشن با بیان اینکه بیش از ۶۰ مغازه عطاری در محله گلشن وجود دارد، می‌افزاید: «اغلب این عطاری‌ها از راه فروش متادون و انواع مکمل‌های مخدر و ... درآمد خوبی دارند و متأسفانه مشتریانشان هم بیشتر جوانان زیر ۲۰ سال هستند.»
«خاک‌سفید» یا «گلشن»
مدیر محله گلشن که مسئولیت فرماندهی پایگاه بسیج مسجد حضرت باب الحوائج(ع) را هم بر عهده دارد، به واسطه مسئولیت‌هایش بر تخلفات انجام شده در برخی قهوه‌خانه‌ها، پراکندگی فروشندگان موادمخدر در بوستان‌ها و... اشراف دارد اما معتقد است با اقداماتی که با هماهنگی NGO ها، شهرداری، نیروی انتظامی و کلانتری در دست انجام است، به‌زودی آسیب‌ها رنگ می‌بازند.
او درباره این اقدامات می‌افزاید: «قرار است با جانمایی مقبره شهدای گمنام و ایجاد پاتوق مذهبی و فرهنگی در بوستان‌های محله، محیطی امن و عاری از آسیب‌های اجتماعی فراهم شود. همچنین در تلاشیم از مجاری قانونی و به پشتوانه حکم قضایی با فروشندگان غیرقانونی ضایعات، عطاری‌ها و قهوه‌خانه‌داران متخلف برخورد کنیم.»
مدیرمحله گلشن تأکید می‌کند: «اگر چه در حال حاضر شرایط اجتماعی محله گلشن چندان رضایت‌بخش نیست، اما امیدواریم که با اجرای اقدامات موثر در آینده‌ای نه چندان دور وضعیت مطلوبی داشته باشیم.»
بازگشایی مرکز خدمات اجتماعی
شهرداری تهران از سال‌ها پیش با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی، مراکز خدماتی در مناطق ۲۲گانه دایر کرده است. مأموریت این مراکز کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی با بهره‌گیری از تجربه مددکاران، آسیب‌شناسان و متخصصان این حوزه است. تا دو سال پیش مرکز خدمات اجتماعی شهرداری منطقه۴ در یکی از آسیب‌پذیرترین محله‌های این منطقه یعنی گلشن دایر بود و خدمات رایگان در حوزه اعتیاد، خانواده، روانشناسی، کودک و نوجوان و ... به شهروندان ارائه می‌داد، اما با وجود تعدد و فراوانی آسیب‌های اجتماعی در این محله، این مرکز مدتی است تعطیل شده است.
«ابوذر قهرمانی» رئیس اداره آسیب‌های اجتماعی شهرداری منطقه۴ درباره علت تعطیلی تنها مرکز خدمات اجتماعی منطقه می‌گوید: «مرکز خدمات اجتماعی منطقه ۴ به دلیل مشکلات مربوط به ساختمان و نبودن فضای کافی مدتی تعطیل شده است. خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده مشکلات ساختمان رفع و مرکز خدمات اجتماعی منطقه ۴ به زودی در محله گلشن بازگشایی می‌شود تا مثل گذشته در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی منطقه فعالیت کند.»
پلیس: اوضاع تحت کنترل است
بعد از پاکسازی خاک سفید از اشرار، ساختمان کلانتری ۱۴۴ جوادیه به عنوان نماد قانون در کوچه غربتی‌ها یعنی مخوف‌ترین نقطه محله سر برآورد تا در کنار دیگر نهادهای دولتی و مدنی، برای پاکسازی محله از جرایم و آسیب‌های اجتماعی تلاش کند. معاون اطلاعات کلانتری ۱۴۴ که متولد و بزرگ شده این محله است و روزگار غربتی‌ها را به یاد دارد، درباره وضعیت دیروز و امروز محله این‌طور می‌گوید: «در گذشته نام خاک سفید با اعتیاد و مواد مخدر گره خورده بود و در همه جای تهران و حتی ایران به خلاف و بزه شهرت داشت، اما در حال حاضر هر چند اوضاع مطلوب نیست، اما بسیار بهتر از گذشته و در کنترل پلیس است.»
سرگرد «یعقوب کریمی» در توضیح بیشتر می‌افزاید: «خاک‌سفید به دلیل مهاجرپذیر بودن و قرار گرفتن در حاشیه شهر نسبت به مناطق دیگر آسیب‌پذیرتر است و در قیاس با سایر محله‌ها، در حوزه اجتماعی مشکلاتش پررنگ‌تر است.»
سرگرد کریمی با تأکید بر اینکه وضعیت فعلی محله قابل مقایسه با گذشته نیست، می‌گوید: «در سال‌های قبل خرید و فروش و مصرف در ملاعام بود، اما در حال حاضر به دلیل اینکه در اغلب جاها دوربین نصب شده است و پلیس از طریق آن و همچنین گشت زنی مداوم اوضاع را نظارت می‌کند، معتادان و فروشندگان مواد از خیابان‌ها جمع شده‌اند.»
معاون اطلاعات کلانتری درباره پاتوق خلافکارها و آشپزخانه‌های موادمخدر ادامه می‌دهد: «در چند سال اخیر، حدود ۴۰ پاتوق معتادان و سارقان خرد در محله شناسایی و تعطیل شده، همچنین با کمک مخبرها چندین آشپزخانه زیرزمینی تولیدکننده شیشه کشف و عوامل آن‌ها تحویل مقامات قضایی شده‌اند.»
نظر شما