همشهری آنلاین- رابعه تیموری: در میان آذری‌زبانان ایرانی، مراسم «چیلله گئجه‌سی» یا آیین شب چله، پیشینه‌ای هزارساله دارد. مهمان‌نوازی آذری‌زبانان، پایبندی آنها به رسم و رسوم ایرانی و پراهمیت شمردن سنت صله رحم به مراسم شب یلدای این قوم حال و هوای خاصی بخشیده است. هم‌محله‌ای شدن و سکونت تعداد زیادی از آذری‌زبانان در منطقه۱۹ بهانه‌ای شد که مدیریت شهری پایتخت و این منطقه، در آستانه شب یلدا برنامه‌ای با عنوان «یلدای اقوام» را تدارک ببیند.
این مراسم امروز در سرای محله شریعتی شمالی با حضور شهروندان آذری‌زبان برگزار می‌شود، اما همه اقوام می‌توانند در آن شرکت کنند. «محسن فریدی» معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه۱۹ چگونگی برگزاری این مراسم را توضیح می‌دهد.
در آیین‌های سنتی آذری‌زبانان نهاد خانواده از جایگاه قابل توجهی برخوردار است. در برنامه‌های یلدایی مدیریت شهری هم «خانواده محوری» به‌عنوان رکنی مهم در نظر گرفته شده است. در برنامه «یلدای اقوام» شرایط حضور خانوادگی شهروندان فراهم شده است؟
در منطقه۱۹ مشارکت شهروندان بالاست و معمولاً در هر برنامه‌ای همه اعضای خانواده مشارکت دارند. به همین دلیل در این زمینه با مشکل خاصی روبه‌رو نیستیم، اما برای فراهم شدن شرایط شب‌نشینی خانواده‌ها در شب یلدا، ساعت۱۰تا۱۲ امروز را برای اجرای برنامه در نظر گرفته‌ایم.
یکی از ویژگی‌های آیین شب یلدا، جمع شدن بزرگ‌ترها و کوچک‌ترهای خانواده در کنار هم است. در برنامه شب یلدای آذری‌زبانان به نقش ریش‌سپیدان محله توجه شده است؟
خاطره‌گویی و طرح چیستان که به زبان آذری«تاپماجالار» نامیده می‌شود یکی از سرگرمی‌های رایج آذری‌زبانان در مراسم «چیلله گئجه‌سی» است. برای بجا آوردن این آیین، فضای گفت‌وگو بین نسلی را فراهم کرده‌ایم تا معتمدان و ریش‌سفیدان محله که از مدعوین مراسم هستند، خاطرات قدیمی را به زبان آذری تعریف کنند و جوانان درباره روش‌های احیا و ماندگاری این آیین‌ها به بحث و گفت‌وگو بپردازند. در این برنامه حکایت‌هایی مانند«کوراوغلو» و «قاری ننه»که از داستان‌های کهن آذری‌زبانان است، توسط ریش‌سپیدان نقل می‌شود و شاهنامه‌خوانی جوانان میان ۲نسل شرکت‌کننده در مراسم، زبان گفت‌وگو مشترکی را به وجود می‌آورد.
آذری بودن استاد شهریار باعث شده اجرای موسیقی و خواندن اشعار آذری جزء ثابت برنامه‌های آیینی و مناسبتی آذری‌زبانان باشد. در برگزاری برنامه یلدای اقوام از اشعار و موسیقی محلی آذری استفاده می‌شود؟
در این برنامه تلاش کرده‌ایم مشارکت مردمی پررنگ باشد و اهالی به اجرای برنامه‌های مورد علاقه خود بپردازند. مثلاً اگر یکی از اهالی بتواند اشعار استاد شهریار را زیبا و مسلط بخواند از توانایی او استفاده می‌کنیم. در کنار خواندن اشعار طنز و محلی به زبان آذری، برنامه‌هایی مانند قصه‌گویی و حافظ‌خوانی هم اجرا می‌شود. از هنرمندی که یکی از غزلیات حافظ را معرق‌کاری کرده، دعوت کرده‌ایم در مراسم حضور داشته باشد تا رونمایی از این تابلو سرآغاز برنامه حافظ‌خوانی اهالی باشد. موسیقی آذری هم چاشنی برنامه است و در لابه‌لای قسمت‌های مختلف، مراسم موسیقی آذری اجرا می‌شود.
فقط اقوام آذری در این برنامه شرکت می‌کنند؟
جمعیت قابل توجهی از ساکنان منطقه۱۹ آذری زبان هستند و در این مراسم حدود ۳۰۰نفر از شهروندان حضور دارند.
در تدارک وسایل پذیرایی مهمانان، از اغذیه و تنقلات سنتی سفره یلدای آذری‌زبانان استفاده شده است؟
نسل‌های مختلف شهروندان آذری‌زبان منطقه، ساکن شهرهایی بوده‌اند که به دلیل وجود جنگل‌ها و باغ‌ها متعدد، مرکز میوه ایران بوده است. در گذشته مردم این شهرها از آخرین برداشت محصول خود میوه‌هایی مانند هندوانه، کدو و انار را میان علوفه‌ها نگهداری یا از سقف آویزان می‌کردند که تا شب یلدا خراب نشود و در این شب به‌عنوان شب‌چره مهمانان و اعضای خانواده مورد استفاده قرار گیرد. برای یادآوری این سنت‌ها و آداب قدیمی با خوراکی‌هایی مانند انار، هندوانه، کدو و انواع آجیل، پشمک و شیرینی از مهمانان پذیرایی می‌شود.
کوتاه از گوشه و کنار منطقه
شب چله را با هم جشن می‌گیریم
برنامه‌های مدیریت شهری منطقه۱۹ برای پاسداشت آیین ایرانی شب یلدا به برگزاری برنامه «یلدای اقوام» محدود نمی‌شود. تدارک برنامه‌های متنوع سبب شده در آستانه شب یلدا اقشار و گروه‌های مختلف حضور این نهاد شهری را در کنار خود بیشتر احساس کنند.
سمفونی پاییز در بوستان۲۲بهمن
در بوستان۲۲بهمن و مجموعه شهربانو بوستان ولایت، فرشی از برگ‌های زرد و سرخ پاییزی پهن شده تا خانواده‌های منطقه۱۹از قدم زدن روی آن لذت ببرند و با چیدن برگ‌ها تصاویر هنری خلق کنند. این فرش خزان ۲۰آذر گسترده شده و تا شب یلدا در این محل‌ها پهن است. این پیاده‌روی پاییزی که «سمفونی پاییز» نامیده شده با برنامه‌های مختلفی مانند ثبت خاطره و عکس یادگاری همراه بوده و با آش داغ و نوشیدنی‌های گرم از خانواده‌ها پذیرایی می‌شود.
شب یلدا با شما
مدیریت شهری منطقه از شهروندان غیرآذری هم غافل نشده و برای آنها جشن بزرگی با عنوان «شب یلدا با شما» برگزار کرد. این جشن چهارشنبه۲۷آذر، ساعت ۱۴تا۱۷در سالن شهریار برگزار شد. در این برنامه ۳۰۰نفر از سالمندان، معلولان و افراد آسیب‌پذیر حضور داشتند.
جشن یلدا در شهربانو
بانوان منطقه پیش از آنکه سفره یلدای خانواده‌هایشان را تدارک ببینند کنار یکدیگر و در جمعی خودمانی یلدا را جشن گرفتند. آنها روزهای پنجشنبه۲۸ تا امروز۳۰ آذر در مجموعه شهربانو بوستان ولایت نمایشگاهی از صنایع‌دستی بانوان سرپرست خانوار را برپا کردند و در کنار عرضه آثار این افراد، با برگزاری مراسمی به استقبال شب چله رفتند.
افراد آسیب‌دیده فراموش نشدند
مدیریت شهری روز جمعه۲۹ آذر برای مددجویان و افراد بی‌خانمانی که شب یلدا را دور از خانه و خانواده می‌گذرانند جشن یلدا را در گرمخانه و مددسرا برگزار کرد. در این برنامه که با موسیقی و اجرا برنامه‌های شاد همراه بود بیش از۳۰مددجو حضور داشتند. این مراسم برای کودکان‌کار هم روز جمعه ساعت۱۰تا۱۲در مرکز پرتو برپا شد. در این جشن کودکانه آیین‌های سنتی ایرانیان مانند قصه‌خوانی، تفأل به شعر حافظ و شاهنامه‌خوانی برگزار و با میوه‌ها و اغذیه ویژه شب چله از کودکان پذیرایی شد.