همشهری آنلاین_ سمیرا باباجانپور: جمع‌آوری زباله‌های محله کن، چند سالی است که هم اهالی را کلافه و هم شهرداری منطقه را به دردسر انداخته است. اگر بگوییم تولید زباله در روستاهای تهران با رشد شهرنشینی به یک معضل بزرگ برای مدیریت شهری تبدیل شده است، بیراه نگفته‌ایم. این مشکل برای روستایی که بدون هیچ توسعه کالبدی و فیزیکی در چشم برهم زدنی به شهر پیوسته، به یک معضل مهم تبدیل شده است. نارضایتی اهالی محله کن از روش جمع‌آوری زباله‌ها، دپو و تلنبار شدن آن، توسعه اقتصاد غیررسمی زباله‌گردی در حاشیه بافت مسکونی، انبوه زباله‌ای که اتباع خارجی تولید می‌کنند در کنار کمبود مخازن جمع‌آوری زباله و دردسرهای جمع‌آوری و شست‌وشوی آن از سوی شهرداری موجب شده تا موضوع جمع‌آوری زباله محله کن به یک مسئله بی‌پاسخ تبدیل شود.
- چه کسی مقصر است؟
لیست شکایت‌های شهروندی به سامانه ۱۳۷، آنجا که به محله کن مربوط می‌شود، بیشتر از هر گزینه دیگری به موضوع جمع‌آوری زباله، دزدیدن و جابه‌جایی مخازن زباله و دپو و تعفن شیرابه‌های ناشی از پخش شدن زباله مربوط می‌شود. اهالی کم‌کاری شهرداری را دلیلی بر استمرار این مشکل بیان می‌کنند و شهرداری همکاری نکردن شهروندان و بسیاری از مشکلات زیرساختی و زیربنایی را مطرح می‌کند. کافی است تا با پای پیاده، کوچه‌پسکوچه‌های محله را طی کنید. بی‌شک دیدن زباله‌های تلبار شده در بیرون از مخازن، سرک کشیدن زباله‌گردها در میان زباله‌ها و پاره کردن نایلون‌ها و جالب‌تر اینکه دیدن انبوهی از زباله سبزیجات، شما را غافلگیر خواهد کرد.
- ته مانده غذا، خوراک دام و طیور می‌شد
«علیرضا بزرگی»، دبیر شورایاری محله کن، از شکایت‌های مردمی می‌گوید که از مشکلات زباله‌های محله گلایه می‌کنند. به پیشنهاد او، نگاهی به گروه مجازی شورایاری محله می‌اندازیم. شکایت شهروندان از تجمع زباله و نبودن مخزن برای جمع‌آوری آن، انبوهی از پیام‌ها را تشکیل می‌دهد. «محمد عابدینی»، یکی از اهالی محله کن، نوشته است: «بالاتر از ایستگاه «یخچال»، ابتدای کوچه «درویش»، ۲ مخزن زباله وجود دارد. چند شبی است که یکی از مخازن، گوشه‌ای افتاده و مدام جابه‌جا می‌شود. کارگران شهرداری هم تنها زباله‌های یکی از مخازن را جمع می‌کنند وکاری به این مخزن واژگون شده، ندارند. » فردی به نام آقای «سعادت»، پیام دیگری نوشته است: «در محدوده محله «دارقاضی» جنب مسجدجامع «شهدا»، چند هفته مخزن زباله بود اما اکنون چند هفته‌ای است که این مخزن جابه‌جا شده و کسی رسیدگی نمی‌کند. » مشکل زباله‌های کوچه «باغک شرقی» نیز بارها مطرح شده است و تعدادی از شهروندان از نبود مخزن زباله خشک شکایت کرده‌اند و نوشته‌اند: «ما زباله‌ها را در خانه تفکیک می‌کنیم اما وقتی شهرداری زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کند، زباله‌های تر و خشک را با هم داخل یک ماشین می‌ریزد. »
دبیر شورایاری کن برای بیان مشکل جمع‌آوری زباله در محله، نقبی به گذشته می‌زند و می‌گوید: «در گذشته، زباله به این شکل تولید نمی‌شد. پلاستیک و نایلون نبود و بیشتر خانواده‌ها یک سطل حلبی در حیاط خانه داشتند و زباله‌ها را آنجا جمع می‌کردند و سپس کارگری با چرخ‌دستی آن را خانه به خانه جمع‌آوری می‌کرد و ته مانده غذا، نان، میوه و سبزیجات هم غذای دام و طیور می‌شد. پس در نتیجه، معضلی به نام انباشت زباله نداشتیم. »
- کسی قانون ساعت ۹ را جدی نمی‌گیرد
سراغ دبیر خدمات شهری و محیط‌زیست شورایاری محله کن می‌رویم. «زهره علینقی» بر این باور است که مشکل زباله محله کن تنها با همکاری شهروندان و جدیت شهرداری حل می‌شود. او می‌گوید: «این مشکل همچون کلافی سردرگم است که نمی‌دانیم چگونه باید حل و فصلش کنیم. گوشی تلفنم پر است از عکس زباله‌های روی هم تلنبار شده که اهالی محله برایم می‌فرستند. بسیار جای تأسف دارد که این کوچه و پسکوچه‌های قدیمی که می‌تواند محلی برای جذب گردشگر باشد، زیر سایه زباله، تیره و بد شکل شوند. »
علینقی می‌گوید: «این مشکل را باید از چند جنبه بررسی کنیم. نخست اینکه اهالی به قانون «ساعت ۹» توجه نمی‌کنند. بارها تذکر دادیم و در گروه‌ها و کانال‌های فضای مجازی منتشر کرده‌ایم. بنر و تابلو نصب کرده‌ایم که «شهروندان محترم، خواهش می‌کنیم زباله‌هایتان را داخل نایلون سربسته، ساعت ۹ تا ۱۱ شب، در مخازن زباله بگذارید. » اما متأسفانه بسیاری از شهروندان این موضوع را رعایت نمی‌کنند. البته این را هم بگویم که قانون ساعت ۹ در بسیاری از محله‌های پایتخت رعایت نمی‌شود، ولی در محله کن با بافت قدیمی و مشکلات زیرساختی، این بی‌توجهی دردسرساز شده است. اینکه شهروندان هر ساعتی که دلشان خواست کیسه زباله‌شان را داخل سطل بیندازند، درست نیست. این بی‌توجهی موجب شده تا شهرداری برای جانمایی مخازن زباله با مشکل روبه‌روشود. بسیاری از اهالی دوست ندارند مخزن سطل زباله نزدیک خانه‌شان باشد. »
- مخزن‌هایی که ناپدید می‌شوند
او در ادامه به مشکل جابه‌جایی مخازن زباله اشاره می‌کند: «ما در کن، علاوه بر مشکل جمع‌آوری زباله، مشکل جابه‌جایی مخزن زباله هم داریم. مخزن‌های زباله از یک کوچه به کوچه دیگر منتقل و گاهی هم ناپدید می‌شوند. صاحب‌خانه‌ای دعوا و مرافعه می‌کند که نباید مخزن زباله جلو در خانه من باشد. کاسب محل جنجالی به پا می‌کند که این سطل زباله، کاسبی ما را کساد می‌کند و همیشه باید بوی زباله را تحمل کنیم. عرض کم خیابان موجب می‌شود تا مخزن‌های زباله به خانه‌های مسکونی و مغازه‌ها بسیار نزدیک باشد. »
- زباله‌گردها مهمان ناخوانده محله
زباله‌گردها هم مهمان ناخوانده محله کن هستند که به قول دبیر خدمات شهری شورایاری محله، صبح تا شب، سرشان داخل مخزن‌هاست و زباله‌ها را زیر و رو می‌کنند. علینقی می‌گوید: «محل دپوی زباله خشک در حاشیه محله کن و در محدوده باغ‌ها روز به روز در حال افزایش است. این مراکز دپوی زباله، هر روز زباله‌گردها را راهی محله می‌کند. به‌ویژه در روزهای شیوع ویروس «کرونا»، رفتار غیربهداشتی این زباله‌گردها بسیار نگران‌کننده است. آنها برای پیدا کردن زباله خشک، نایلون را پاره کرده و بعد زباله را درون سطل می‌ریزند. از طرفی شهروندان هم رعایت نمی‌کنند و نایلون زباله را به جای اینکه داخل مخزن بگذارند، بیرون مخزن می‌گذارند. از آنجایی که ماشین شست‌وشوی مخازن زباله نمی‌تواند وارد کوچه و پسکوچه‌های کم‌عرض و باریک محله شود، در نتیجه مخازن دیر به دیر شسته می‌شوند و باقی مانده زباله درون آنها بوی مشمئزکننده‌ای را پخش می‌کند. بارها این موضوع را با مسولان مطرح کرده‌ایم، اما متأسفانه این مشکل به سادگی حل نمی‌شود و با گرم شدن دمای هوا بدتر نیز خواهد شد. »
- سرگردان میان شهر و روستا
محله کن، محله‌ای براساس بافت قدیم و بدون کوچه و خیابان استاندارد برای تردد خودرو است. در حقیقت، شهرنشینی تا کوچه و پسکوچه‌های کم‌عرض و باریک محله نفوذ کرده است اما زیرساخت‌های غیراستاندارد، پذیرای این شهرنشینی نیست. سال‌هاست که اهالی کن از این سرگردانی میان شهر و روستا گله می‌کنند. آنها می‌گویند: «نه روستا هستیم که از شرایط روستانشینی بهره‌مند شویم و نه محله‌ای با استانداردهای شهرنشینی هستیم. بی‌شک بافت مسکونی فرسوده، معضلات خاص خود را دارد. حتی مخازن زباله‌ای که برای این محله در نظر گرفته می‌شود با سایز استاندارد سایر محله‌ها فرق دارد چون به سبب عرض کم خیابان، کوچک طراحی می‌شود. با این حال همین مخازن هم در بعضی از معابر مانع رفت‌وآمد می‌شود و اهالی آن را جابه‌جا می‌کنند.
- پر هزینه‌ترین زباله‌های منطقه
جمع‌آوری زباله در رأس امور فعالیت شهرداری نواحی است. وظیفه مهمی که پیوسته و مستمر انجام می‌شود، چندان به چشم نمی‌آید. فکر کنید یک روز زباله‌های محله جمع‌آوری نشود؟ تصورش هم سخت است. «محمد اسداللهی»، شهردار ناحیه ۲، از حجم کار و هزینه زیادی که جمع‌آوری زباله محله کن ایجاد می‌کند، خبر می‌دهد و می‌گوید: «ما در محله کن با چند بخش زباله روبه‌رو هستیم. زباله خانگی شهروندان، زباله‌ای که اتباع خارجی به سبب شغلشان تولید می‌کنند و زباله باغ‌های محله. این ۳ دلیل با شرایط غیراستاندارد معابر محله موجب شده تا موضوع زباله‌های محله کن به یکی از مهم‌ترین و پر هزینه‌ترین فعالیت‌های ناحیه تبدیل شود. بنابراین به موجب موقعیت ساختاری محله و مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستیم و با این حجم کار، باز نمی‌توانیم نمره قابل قبولی را به خودمان بدهیم. من هم قبول دارم که زباله‌های محله کن معضل است اما تلاش کردیم تا در حد امکان، در ۲ نوبت، زباله‌ها جمع‌آوری شود. »
- مخازن زباله اختصاصی برای محله کن
۹۸درصد از زباله‌های شهر تهران به‌طور مکانیزه جمع‌آوری و تنها ۲درصد غیرمکانیزه جابه‌جا می‌شوند که از این ۲درصد، ۱درصد مربوط به منطقه ۵ و به محله‌های کن، «حصارک» و «اکباتان» مربوط می‌شود. اسداللهی، شهردار ناحیه ۲ در این‌باره می‌گوید: «به سبب عرض کم کوچه‌های محله کن و حصارک، ماشین حمل مکانیزه زباله امکان تردد ندارد. در نتیجه ما مجبوریم با وانت و نیسان زباله‌ها را از مخازن جمع‌آوری کنیم. در محله اکباتان نیز چون سیستم «شوتینگ» برای انتقال زباله‌های بلوک‌ها در نظر گرفته شده است، زباله‌ها در زیر زمین بلوک‌ها انباشته می‌شود و ماشین حمل مکانیزه نمی‌تواند، وارد شود. نیسان‌هایی با اتاق‌های کوچک برای جمع‌آوری زباله اکباتان در نظر گرفته شده است. » شهردارناحیه ۲، درباره مشکل جا نمایی مخازن زباله در محله کن، می‌گوید: «ظرفیت استاندارد همه مخازن شهر ۱۱۰۰ لیتر است ما برای محله کن، مخزن‌های ۷۰۰ لیتری سفارش می‌دهیم تا با بافت محله، همخوانی داشته باشد. در این شرایط هم نمی‌توانیم در فاصله‌های مشخص از مخزن زباله استفاده کنیم چون جلو رفت‌وآمد ماشین‌ها را می‌گیرد و یا تردد شهروندان را با مشکل روبه‌رو می‌کند. از طرفی نمی‌توانیم برای مخازن، زیر مخزنی نصب کنیم. چون فضا نداریم و عرض معبر ۲متر است. این درحالی است که در برخی کوچه‌ها کارگرها باید زباله‌ها را دستی جمع‌آوری کنند. البته به شهروندان ساکن در این کوچه‌ها اعلام کرده‌ایم، زباله‌هایشان را به جای در منزل، ابتدای کوچه دپو کنند تا کارگر شهرداری راحت‌تر زباله‌ها را به ماشین منتقل کند که متأسفانه بیشتر مواقع این همکاری انجام نمی‌شود. »
- سهم بالای تولید زباله توسط ساکنان غیرایرانی
در حاشیه باغ‌های محله و در مرز بافت مسکونی کن، بیشتر اتباع خارجی زندگی می کنند. این افراد که به موجب کار در باغ‌ها و زندگی در بافت مسکونی و ارزان، جذب این محله شده‌اند، بیشتر به کار سبزی پاک کردن و فعالیت‌هایی مشغولند که به گفته شهردار ناحیه ۲، بیشترین بخش زباله محله را تولید می‌کنند. محمد اسداللهی، می‌گوید: »اتباع خارجی به آسانی از خدمات شهر استفاده می‌کنند، بدون اینکه یک ریال عوارض بدهند. نکته قابل تأمل در تولید زباله این اتباع است. بسیاری از آنها درمحله کن به کار سبزی پاک‌کنی مشغولند. اگر سرانه تولید زباله هر فرد در شهر تهران بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ گرم باشد، یک خانواد ۴ نفره این‌گروه از اتباع در محله کن، روزانه یک مخزن زباله را به‌طور کامل با زباله سبزیجات و غیره پر می‌کند. بعضی از مخازن هم با باقی مانده کله‌پاچه امعا و احشا گوسفند پر می‌شود. آنها برای» طباخی «ها، کله‌پاچه‌ها را تمیز و آماده می‌کنند. اگر بگویم از یک خانه روزانه یک خاور زباله سبزی‌خارج می‌شود، شاید باور نکنید. از طرفی در این محله به سبب وجود باغ، چوب و برگ‌های زیادی در قالب زباله وجود دارد که باید تخلیه شود. درحقیقت، موضوع زباله‌های محله کن، مسئله پیچیده‌ای است که در کمتر محله‌ای در تهران، مشابه آن وجود دارد.»