همشهری آنلاین_ سمیرا باباجانپور: وقتی از یک گروه مردمی که بر پایه احیای هویت تاریخی و ثبت خاطرات آبا و اجدادی راه‌اندازی شده است، صحبت می‌کنیم، نباید فراموش کنیم که این گروه خود ساخته تا چه اندازه می‌توانند برای احیای حس خوب هم‌محله‌ای و تعلق محلی مهم باشند. گروه فرهنگی «کن قدیم»، یک نمونه موفق اما نوپا از همین جنس است.
- ثبت قصه‌های مادربزرگ
ردپای گروه فرهنگی کن قدیم را باید در ثبت خاطرات مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها و علاقه و عشق فرزندان و نوه‌ها به تاریخ محله کن جست‌وجو کرد. زمانی که مرحوم «حاجیه خانم فاطمه‌بنگری»، بانوی فاضله محله که سال‌ها معلم قرآنی بچه‌ها نیز بوده است، از نوه خود درخواست می‌کند قصه‌ها و خاطرات او را جایی ثبت و ضبط کند تا برای آیندگان بماند و این سنت و آداب و رسوم محلی در گذر زمان و سرعت زندگی شهری حذف نشود. از همین‌جا بود که نخستین «وبلاگ» محله به نام «کن قدیم» راه‌اندازی شد و به گنجینه‌ای پر از داستان‌ها و قصه‌های مادربزرگ تبدیل شد. «امین نورقربان» که سال‌هاست در آموزش و پرورش کار می‌کند و معلم نام آشنای محله است به قولی که به مادربزرگ داد، وفا کرد و اکنون آن وبلاگ خاطرات به یک گروه فرهنگی با بیش از هزار عضو تبدیل شده است. اعضایی که با برنامه‌های متنوع و جذاب، گروه‌های گردشگری زیادی را جذب کرده‌اند و برنامه‌هایشان مورد توجه شهرداری و حتی صدا و سیما قرار گرفته است.
- محله‌های قدیمی که دیگر نیستند
اگر مدیران شهری و کارشناسان این حوزه می‌توانند درباره کالبد فیزیکی محله‌ها تصمیم بگیرند و حتی بافت بومی و اصیل یک محله را تغییر دهند، اما آنها نمی‌توانند نقش زیادی در برهم زدن هویت فرهنگی و تاریخی محله داشته باشند. این درصورتی ممکن خواهد بود که اهالی آن محله تمایلی زیادی به نگاهداشت این هویت نداشته باشند و برای حفظ آن تلاش نکنند. نمونه‌هایی از این محله‌ها در پایتخت کم نیست. محله‌های تاریخی و با هویتی که زیر سایه سنگین برج‌نشینی و آپارتمان‌نشینی به فراموشی رفته و شهروندان امروز تهران، چیزی از آن گذشته به یاد نمی‌آورند. در حقیقت، امکانی برای این یادآوری فراهم نیست. هرچه هست ساختمان‌ها و بناهایی است که حداقل در نما و ظاهر، بویی از اصالت و هویت قدیم ندارند. برای نمونه می‌توان به محله «باغ فیض» در منطقه ۵ اشاره کرد و یا محله «حسن‌آباد» در بخش جنوبی منطقه ۵ در محدوده بلوار آیت‌الله «کاشانی». اگرچه وجود مسجدجامع قدیمی و امامزادگان «حمیده خاتون(س) » و «سیدجعفر(ع) » در باغ فیض موجب شده تا خاطرات باغ فیض قدیمی با آن باغ‌های زیبا و قنات پر آب در یاد اهالی منطقه ۵ زنده باشد ولی اگر در خیابان‌های محله قدم بزنید، دیگر خبری از آن خانه‌های باصفا و اصالت خانه باغ‌ها نیست. همین وضعیت برای محله حسن‌آباد وجود دارد با این تفاوت که این محله که روزگاری روستایی خوش آب و هوا بود، به کل از بین رفته و محله‌ای جدید جای آن را گرفته است.
- یک محفل خودمانی برای ثبت خاطرات
امین نورقربان، مدیر گروه فرهنگی کن قدیم می‌گوید: «گروه کن قدیم راه‌اندازی شده است تا تاریخ و هویت محله کن فراموش نشود. همه چیز از یک وبلاگ ساده آغاز شد. ثبت قصه‌ها و خاطرات مرحوم مادربزرگم که باور داشت این خاطرات می‌تواند راه و رسم زندگی را نشان دهد و خوب و بد را از هم متمایز کند. با به روز شدن شبکه‌های مجازی، این گروه در قالب یک گروه فرهنگی در تلگرام فعال شد. دوستانی همچون «محمد عباس هادی»، «عبدالله درویش»، «وحید رحیمی»، «حسن قدیری»، «علیرضا طاهری»، «زهره علینقی» و چند نفر دیگر از هم‌محله‌های عزیز، پا به پای من، برای رونق گرفتن این گروه تلاش کردند. »
آنچه در ابتدا به نظر می‌رسید یک گروه هم‌محله‌ای را نشان می‌داد که قصد دارند در این فضای خودمانی از خاطرات و گذشته حرف بزنند، اما مدیران گروه با اهدافی مشخص و با تشکیل اتاق فکر و دعوت از اهالی محله تلاش کردند این گروهی را که در فضای مجازی دور هم جمع شده به فضای حقیقی دعوت کنند و برنامه‌های متنوعی اجرا کنند.
- تلنگری برای مسئولان
روز به روز به اعضای گروه اضافه شد. نه تنها اهالی محله کن، بلکه کنی‌هایی که از محله نیز مهاجرت کرده بودند هم جذب شدند. نور قربان می‌گوید: «جالب است بدانید که دوستان زیادی از کشورهای خارجی داریم که هنوز دلشان در محله و خانه پدری جا مانده است. اگرچه در ابتدا هدفمان ثبت خاطرات بود و با عکس و دلنوشته و داستان آغاز کردیم اما بعد تصمیم گرفتیم این هویتی را که در خاطرات جا مانده و کم‌کم به فراموشی سپرده می‌شود احیا کنیم. نقطه قوت محله کن در حال حاضر، موضوع گردشگری آن است. آثار تاریخی و بافت قدیمی محله هنوز سرپاست و از همه مهم‌تر اگر باغ‌های تهران سال‌هاست «انار» ندارد، باغ‌های کن هنوز انار و «خرمالو» و توتش جان دارد. رونق گردشگری محله، دستمایه اصلی گروه فرهنگی کن قدیم شده است. به‌طوری که اداره گردشگری معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه ۵ به مدد این گروه توانسته برنامه‌های گردشگری و جشنواره‌های زیادی در محله برگزار کند. حتی صدا و سیما نیز با اختصاص بخشی از برنامه «تهرانگردی» با اعضای گروه فرهنگی کن قدیم همراه شد و سال گذشته برنامه جذابی ساخت.
- نباید دچار روزمرگی شویم
برگزاری تور عکاسی، ساخت فیلم و مستند محلی، این روزها از برنامه‌هایی است که اعضای گروه دنبال می‌کنند. «طیبه میرزایی»، بانوی پا به سن گذاشته‌ای است که پای ثابت ثبت و نگارش خاطرات کن قدیم است. او درباره موفقیت این گروه محلی می‌گوید: «باید مراقب باشیم تا این گروهی که با اهداف فرهنگی روی کارآمده به روزمرگی نیفتد و بتواند گامی مثبت برای هویت محله بردارد. این روزها، محله کن بیشتر از همیشه به تعامل مردمی و مشارکت شهروندان احتیاج دارد. محله ما با ساختارهای شهرنشینی مدرن هماهنگ نیست چون از نظر فیزیکی برای این موضوع ساخته نشده است. بی‌شک این تعارض، مشکلاتی را برای محله ایجاد می‌کند که با تشکیل همین گروه‌های محلی برطرف خواهد شد. مهاجرت‌های پی در پی در محله کن چند گانگی فرهنگی ایجاد کرده است. فرزندانمان باید بدانند اینجا، روزگاری بهترین نقطه پایتخت با فرهنگی غنی و باارزش بود. »
- مستندسازی برای محله
نزدیک به ۲ سال از عمر گروه عام‌المنفعه برای احیای هویت گمشده محله کن می‌گذرد و در این مدت موفقیت‌های چشمگیری را برای خود رقم زده‌اند. نورقربان، درباره اهداف پیش روی گروه کن قدیم می‌گوید: «شکل ارتباط در گروه به گونه‌ای است که شرکت‌کنندگان می‌توانند با یکدیگر در تعامل باشند. هرچند در ابتدا بعضی‌ها از کارمان خرده می‌گرفتند و شاید در نگاهشان ساده بود اما اکنون وضعیت فرق کرده است. پیش از شیوع بیماری «کرونا»، به‌طور هفتگی، برنامه «جمعه‌های گردشگری» را برگزار می‌کردیم. از برگزاری این تور نیم روزی، اهدافی را دنبال می‌کردیم. اینکه مکان‌های گردشگری محله معرفی شود و از طرفی شهروندان ببینند این آثار قدیمی و ارزشمند در حال نابودی است. در حال حاضر، عکس‌های قدیمی زیادی جمع‌آوری کرده‌ایم، خاطرات زیادی ثبت شده است به‌گونه‌ای که دفتر نوسازی کن توانسته کتابی را با مضمون «فرهنگ و تاریخ کن» چاپ کند. از مهم‌ترین برنامه‌های آینده ما، ساخت مستندهای جذاب گردشگری از هویت و تاریخ محله کن است. »