همشهری آنلاین_ مریم قاسمی: در ناحیه ۴ و محله شادآباد قرار گرفته و از قرار معلوم اتفاق‌های خوبی آنجا می‌افتد که کمتر کسی از آن اطلاع دارد. هرچند شیوع بیماری کرونا و اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی باعث شده تا این مرکز چند ماهی از رونق سابق و کلاس‌های آموزش حضوری دور بماند، اما با تلاش بانوی کارآفرین هم‌محله‌ای، کارآموزان و هنرجویان خانه فرش از طریق شبکه مجازی این آموزش‌ها را فرا گرفته‌اند و در کنار رفع اشکالات خود، از راهنمایی و مشاوره یک بانوی هم‌محله‌ای برای برپایی‌دار قالی و حتی خرید نخ و سایر ملزومات هنرقالیبافی استفاده می‌کنند. «مهری مددی» بانوی کارآفرین منطقه از سال ۱۳۷۵ تا امروز برای ۱۳ هزار نفر از بانوان هم‌محله‌ای شغل ایجاد کرده و جالب اینکه هنوز برخی از آنها در طول سال به او سرمی زنند و سراغ مربی خود را می‌گیرند.
مدتی است که برخی مراکز و اصناف با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و نکات بهداشتی بازگشایی شده‌اند تا چرخ اقتصاد کشور دوباره به چرخش درآید و باعث رونق بازار کسب و کار شود، برای همین خانه فرش و کارگاه آموزش قالیبافی و گلیم‌بافی مجموعه شهید مختار سلیمانی نیز با در نظر گرفتن این شرایط و ضوابط، با حفظ فاصله اجتماعی و با حضورحداقلی کارآموزان و بافندگان به کار خود دامه می‌دهد. در نخستین ماه از فصل گرم تابستان به خانه فرش منطقه ۱۸ می‌رویم تا از نزدیک با این بانوی موفق کارآفرین و همچنین کارآموزان و بافندگان این مرکز بیشتر آشنا شویم.
- بادار قالی کرونا را شکست دادیم
وقتی برای نخستین بار وارد خانه فرش منطقه ۱۸ شوید، نمی‌توانید بانوی کارآفرین را بین کارآموزان و بافندگان مرکز تشخیص بدهید چون رفتار و اخلاق «مهری مددی» با آنها به گونه‌ای است که احساس آرامش و راحتی می‌کنند و گاهی برای رفع گره‌ها در تارو پود قالی‌ها از او کمک می‌گیرند. مددی در حالی که نخ‌های رنگی روی‌دار قالی یکی از شاگردانش را آماده می‌کند، سمت دیگر سالن را نشان می‌دهد و می‌گوید: «درطول این سال‌ها خانه فرش به این خلوتی نبوده است. به علت شیوع ویروس کرونا، کارگاه‌های آموزش حضوری را منحل کردیم و تنها از طریق گروه‌های مجازی با شاگردان و بانوان بافنده در ارتباط بودیم. حالا هم هنرجویان در ساعت‌ها و روزهای مختلف اینجا می‌آیند و کار می‌کنند. جالب اینکه در چند ماه اخیر که با ویروس کرونا دست به گریبان بودیم، تعداد اعضای خانه فرش از جمله کارآموزان مبتدی و بافنده‌های ماهر از ۳۰ به بیش از ۵۰ نفر رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که قالیبافی به‌عنوان یکی ازهنرهای دستی می‌تواند در این ایام کارآیی خوبی داشته باشد و بخشی از اوقات فراغت بانوان را پر کند؛ هنری که از یک طرف سرگرم‌کننده است و از سوی دیگر می‌تواند منبع درآمد خوبی برای خانواده‌ها باشد. »
- آموزش رایگان از ما؛ تلاش از شما
خانه فرش و کارگاه آموزش قالیبافی مجموعه شهید مختارسلیمانی زیرنظر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه ۱۸ فعالیت می‌کند و با توجه به تأکید مدیریت شهری به حمایت از مشاغل خانگی و تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی و درآمدی خانواده‌ها، این مجموعه خدمات و تسهیلاتی به شهروندان ارائه می‌کند که در نوع خود بی‌نظیر است. مددی که در راه‌اندازی و آغاز به کار این کارگاه آموزشی نقش داشته می‌گوید: «بانوان در همه رده‌های سنی می‌توانند از این فضا و امکانات به‌صورت رایگان استفاده کنند. اگر به فهرست و لیست اعضای این خانه فرش دقت کنید، متوجه می‌شوید که میانگین سنی آنها از ۳ تا ۸۰ سال است و هر کدامشان با توجه به میزان اوقات فراغت خود در این کارگاه مشغول به کار می‌شوند و قالی، قالیچه، فرش و گلیم در ابعاد و اندازه‌های کوچک و بزرگ می‌باافند. »
این بانوی کارآفرین که تاکنون شاگردان بسیاری را تربیت کرده می‌گوید: «صفر تا صد آموزش قالیبافی در این مرکز رایگان است و بدون هیچ محدودیتی از بانوان علاقه‌مند ثبت‌نام می‌کنیم، اما باید قبول کرد که موفقیت هر کسی در این رشته‌ها به میزان تلاش و پشتکارش بستگی دارد. معمولاً از بین شهروندانی که برای آموزش قالیبافی ثبت‌نام می‌کنند، حدود ۳۰ درصد درهمان روزهای اول شروع دوره آموزش ریزش می‌کنند و ۷۰ درصد مابقی نیز وقتی می‌بینند که در این زمینه استعداد و توانایی دارند، پای‌دار قالی می‌مانند و میدان را خالی نمی‌کنند. » این‌طورکه مددی توضیح می‌دهد، در این مجموعه کارآفرینی، ۳ روز کارگاه آموزشی رایگان برای بانوان تشکیل می‌شود و افراد مستعد و توانمند در روز چهارم می‌توانند مشغول کار شوند. این بانوی کارآفرین عنوان می‌کند که معمولاً به افرادی که نخستین گره قالی را می‌زنند، می‌گوید که در این زمینه استعداد دارند و باید برای به ثمر رسیدن نتیجه بیشتر تلاش کنند.
- از توانمندی بانوان هم‌محلی لذت می‌برم
بانوانی که در کارگاه قالیبافی شرکت می‌کنند، دلایل مختلفی دارند. تعدادی به دنبال آموختن این هنر هستند و تلاش می‌کنند استعداد و نبوغ خود را نشان دهند. عده‌ای دیگر به جز این مسئله، به دنبال کسب منبع درآمد برای خود و خانواده‌هایشان هستند تا بتوانند کمک خرج خانواده باشند و درامرار معاش زندگی به همسر خود کمک کنند. با این وجود، مددی تأکید می‌کند که این دلایل که شمرده شد، هرچه باشد، مهم این است که بانوان هم‌محله‌ای اجازه نمی‌دهند هنرقالیبافی به فراموشی سپرده شود و از سوی دیگر به‌عنوان تولیدکننده یک کالای اصیل و سنتی ایرانی، می‌توانند دستبافت‌های خود را به کشورهای دیگر صادر کنند و نفعی برای اقتصاد کشورمان داشته باشند.
مددی کنار بانوان بافنده می‌ایستد و به کمک آنها تخت فرشی که بافت آن به تازگی تمام شده را بالا می‌گیرد و می‌گوید: «از توانمندی و اعتماد به نفس بانوان هم‌محله‌ای لذت می‌برم. شاید باورش کمی سخت باشد که در این مجموعه سالانه ۱۰۰ تخته فرش و گلیم دستی در طرح و اندازه‌های مختلف به بازار عرضه می‌شود که خود منبع درآمدی خوبی برای خانواده‌هاست. »
وی درباره آثار راه‌اندازی این‌گونه مشاغل می‌گوید: «گاهی وقت‌ها که برای من تعریف می‌کنند این کار باعث تحکیم بنیان خانواده‌شان شده و دیگر برسر مسائل اقتصادی و یکسان نبودن دخل و خرج زندگی کمتر دچار درگیری هستند و احساس خوشبختی می‌کنند، سرشار از خوشحالی و آرامش درونی می‌شوم. »
- اینجادار قالی امانت داده می‌شود
چشمان بافنده‌ها به تار و پودهای روی‌دار قالی و نقشه و طرح جلو رویشان است و به نکاتی که مربی می‌گوید عمل می‌کنند. آنها با دقت زیاد، نقشه قالی را می‌خوانند و نخ‌های رنگی را با مهارت روی دارها می‌کشند. مددی عنوان می‌کند که برای شروع کار قالیبافی نیاز به تجهیزات و لوازمی هستیم که بخشی از آن از طرف معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه تأمین شده و بقیه وسایل که شامل نقشه و طرح، نخ قالیبافی و چله‌کشی‌دار قالی است را باید خود بافنده‌ها تهیه کنند. او می‌گوید: «در این مجموعه، به تعداد موردنیازدار قالی وجود دارد که به‌طور امانی دراختیار شهروندان قرار می‌گیرد. بنابراین با حمایت شهرداری دغدغه هزینه خرید دارقالی برای هنرجویان وجود ندارد و آنها می‌توانند به جز شرکت در کارگاه‌های آموزشی رایگان، از فضای مناسب این مرکز و همچنین دارقالی استفاده کنند. »
- اینجا استعدادهای زیادی کشف شده است
«ام لیلا کشاورز» با اشتیاق پشت‌دار قالی نشسته و نخ‌های رنگی را یکی یکی روی‌دار می‌کشد. او با حفظ فاصله اجتماعی صحبت می‌کند و می‌گوید: «حدود ۱۱ سال است که به این خانه فرش رفت‌وآمد دارم و تجربه‌های زیادی در این زمینه به دست آورده‌ام. افرادی که فعالیت هنری دارند، خوب می‌دانند که در این قبیل کارها سن، تحصیلات و... مطرح نیست، تنها علاقه و تلاش است که آن را به سرانجام می‌رساند. » وی ادامه می‌دهد: «من خانه‌دار هستم، اما همیشه تلاش کردم هنرهای مختلفی را تجربه کنم و یاد بگیرم. دوری از جمع و گوشه‌نشینی باعث افسردگی می‌شود و من از آن بیزارم. » مددی با صبر و حوصله کنار هنرجوها می‌نشیند و در اوضاع کرونایی به همه سفارش می‌کند که فاصله اجتماعی را رعایت و حتماً از ماسک استفاده کنند، او می‌گوید: «در این مدت که در این مرکز فعالیت دارم، استعدادهای زیادی شکوفا شده‌اند که الان برای خود کسب و کار موفقی دارند. افرادی بودند که در روز اول کارشان هیچ‌وقت گمان نمی‌کردند که بتوانند در این حرفه موفق شوند، اما امروزه کارگاه هنری بزرگی دارند و آثار خود را به معرض نمایش می‌گذارند و از این طریق درآمد کسب‌می‌کنند. »
- شادترین روزهای زندگی ام
نخ‌های رنگی و زیبایی بالای دارهای قالی آویزان است. مددی عقیده دارد دیدن نخ‌های رنگی علاوه بر اینکه چشم‌ها را نوازش می‌کند، باعث آرامش روح هم می‌شود. او در این‌باره می‌گوید: «سعی می‌کنم کارگاه را زنده نگه دارم. به همین دلیل در زمان شیوع کرونا طوری برنامه‌ریزی کردم تا هنرجوها به نوبت وارد مجموعه شوند و از حضورشان در این محل احساس خوبی پیدا کنند. » اغلب هنرجوهایی که به خانه فرش می‌آیند، در این منطقه ساکن هستند و مددی هیچ‌وقت از آموزش دادن به هنرجویان خسته نمی‌شود و به قول خودش شادترین روزهای زندگی را در کنار هنرجویان گذرانده است. او عنوان می‌کند که وقتی به کاری علاقه داشته باشید، خسته نمی‌شوید. در کلاس قالیبافی افرادی آموزش می‌بینند که مسافت‌های طولانی را ازمحله‌های گلدسته، فیروز بهرام، ماهشهر، چهاردانگه و... طی می‌کنند و به اینجا می‌آیند و حتی پای دوستان و هم‌محله‌ای‌های خود را به این مرکز باز کرده‌اند. »
- رفوی یک اثر که حال همه را دگرگون کرد
در خانه فرش مجموعه شهید مختار سلیمانی با یکی از نخبه‌های هنر قالیبافی آشنا می‌شویم که اکنون ۲۳ سال دارد و دانشجوی رشته شیمی است. «مریم اسفندیاری» از ۳ سالگی شاگردی استاد «مهری مددی» را کرده و اکنون نیز هنر قالیبافی را با میل و اشتیاق فراوان دنبال می‌کند.
اسفندیاری از شیرین‌ترین خاطره کاری‌اش برای ما صحبت می‌کند و می‌گوید: «چند ماه پیش یک تابلوفرش آسیب دیده‌ای از سوریه و مرقد مطهر حضرت زینب(س) به اینجا فرستادند تا مرمت و رفو شود. حال همه ما با دیدن آن اثر دگرگون شد و با شوق زیاد برای رفوی آن دست به کار شدیم. البته به دلیل اهمیت کار، مربی کارگاه آموزش قالیبافی این مسئولیت را برعهده گرفت و این تابلوفرش را رفو و به شکل اول درآورد. وقتی می‌خواستند تابلوفرش را به سوریه بازگردانند، همه اشک می‌ریختند و خوشحال بودند که این کار بزرگ را بچه‌های شادآباد انجام دادند. »
- بیمه قالیباف‌ها فراموش شده
«فاطمه ازنی» یکی از هنرجویان این کارگاه می‌گوید: «خانه دوم من و خانواده‌ام اینجاست. روزهای اول که با این مرکز آشنا شدم، تنها بودم، اما حالا به همراه خواهرهایم زهرا و منیر به اینجا می‌آییم و با کمک هم قالی می‌بافیم. »
اغلب هنرجویان به امید ورود به بازار کار و درآمدزایی در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند. ازنی می‌گوید: «کاش ارگان و نهادی بود که همه جانبه از قالیباف‌ها حمایت می‌کرد. مثلاً ما بیمه تأمین اجتماعی نیستیم و وعده مسئولان برای بیمه قالیباف‌ها از سال‌ها قبل راکد مانده است. »
مهری مددی، حرف‌های هنرجوی باسابقه‌اش را تأیید می‌کند و می‌گوید: «اینها افراد باانگیزه‌ای هستند که اگر برایشان سرمایه‌گذاری شود، قطعاً می‌توانند کارهای بزرگی انجام دهند و تحول عظیمی در چرخه اقتصاد کشور ایجاد کنند. سال‌ها قبل شرایطی وجود داشت که می‌توانستیم لیست اسامی هنرجویان قالیباف را به سازمان تأمین اجتماعی بدهیم تا بیمه شوند، اما دیگر از آن تسهیلات خبری نیست. »
«مریم کیوان فر» ساکن محله شادآباد است و هر روز با پای پیاده خود را به کلاس‌ها می‌رساند. او می‌گوید: «هیچ وقت فکر نمی‌کردم با شرایطی که دارم بتوانم قالی ببافم. کار سختی بود، اما با کمک مربی‌ام توانستم یاد بگیرم و الان حس خوبی دارد. »
«کبری خبری» هم متولد سال ۱۳۴۲ است و از کودکی بافنده بوده و در رشته هنری قالیبافی مهارت دارد. او این روزها از این هنر امرارمعاش می‌کند. آثار خود را در فضای مجازی به معرض نمایش می‌گذارد و علاوه بر اینکه سفارش کار می‌گیرد، این هنر را در روزهای کرونایی به‌طور مجازی و آنلاین به دیگران آموزش می‌دهد.