همشهری آنلاین_بنفشه حیرت نگاری: و گفتیم یکی از ویژگی‌های انسان سالم و موفق، مهارت و توانایی برقراری ارتباط مؤثر و سازنده با دیگران است. همچنین عنوان شد با ۷ قدم می‌شود به این توانایی رسید. در شماره قبل ۳ قدم شامل گوش دادن، صداقت و صراحت داشتن و همدلی و همدردی را توضیح دادیم و این هفته هم ۴ قدم دیگر راتشریح می‌کنیم.
یکی از الزمات برقراری و حفظ یک رابطه سالم ارتباط برپایه احترام متقابل است. اگر این مورد رعایت شود روابط و دوستی‌ها پایدار و استوار می‌شود.
- قدم چهارم / حفظ احترام متقابل و آرامش
انسان‌ها وقتی در ارتباط با یکدیگر قرار می‌گیرند گاهی سعی می‌کنند افکار، باورها و احساسات خود را به دیگری تحمیل کنند. حرمت و احترام متقابل در معنای واقعی آنکه همان رعایت حدود شخصیت و «من» است، در این نوع رابطه نادیده گرفته می‌شود و تلاش می‌شود به‌طور تلویحی طرف مقابل مورد ارزیابی قرار گیرد و به‌صورت شفاف یا غیرشفاف، نظرات و باورهای او رد و افکار و عقاید خود به او تحمیل شود. البته باید در نظر داشته باشیم که چنین ارتباطی تداوم ندارد و خیلی زود دچار آسیب می‌شود.
در تمامی ارتباطات خود باید در نظر داشته باشیم که احساسات، افکار، دیدگاه، باورها و عقاید اغلب انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است و باید مورد احترام قرار گیرد.
- قدم پنجم / ابراز نظر مخالف به روش درست
زمانی که اصل تفاوت‌های فردی را بپذیریم، امکان ابراز نظر مخالف با شیوه مناسب نیز برای ما مقدور می‌شود. مخالفت باید با شیوه صحیح و بدون توهین و تحقیر و بحث و جدل ابراز شود. همچنین باید در ابراز مخالفت باید انصاف داشته باشیم و نکات مثبت سخنان و عقاید و نظرات طرف مقابل را نه تنها نادیده نگیریم، بلکه به‌طور شایسته به نظراتش احترام بگذاریم و مواردی را که باید مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرند، عنوان کنیم.
این شیوه موجب می‌شود طرف مقابل درک کند که هدف ما از ابراز عقیده‌ای مخالف باور او، تخریب، تحقیر یا لجاجت نیست، بلکه هدف ما صرفاً بیان نظر شخصی یا ایجاد انگیزه برای اصلاح نظر نادرست اوست. چنین عملکردی موجب می‌شود آرامش و احترام متقابل در رابطه حفظ شود.
- قدم ششم/ شناختتان را از خود افزایش دهید
لازمه ارتباط مناسب و مؤثر و برقراری ارتباط همدلانه با دیگران، نزدیک شدن به فضای ذهنی آنان و توانایی همدردی با مخاطبان است. زیربنای این توانایی‌ها، شناسایی خود و آگاهی نسبت به نقاط قوت و ضعف، ترس‌ها، امیال، آرزوها و نیازهای خود و پذیرش صادقانه آنهاست که سبب می‌شود بتوانیم ویژگی‌ها و خصوصیات و دیدگاه‌های دیگران را به‌طور واقعی‌تر و عمیق‌تری درک کنیم.
زمانی که فرد این باور را پیدا کند که توسط مخاطبش درک و فهمیده می‌شود، ارتباط صحیح‌تری بین آنان شکل می‌گیرد و تداوم می‌یابد.
دستیابی به خودشناسی و آگاهی از خصوصیات مثبت و منفی خود، مستلزم واکاوی و بررسی دقیق ویژگی‌های فردی بدون در نظر گرفتن برداشت دیگران از خود و همچنین نیازمند دقت و تأمل و صرف وقت است.
- قدم هفتم / شناسایی تحریفات یا خطاهای شناختی
زمانی که ارتعاشات صوتی توسط پرده گوش شما دریافت می‌شود در واقع محرک شنیداری که همان ارتعاشات صوتی است، توســـط عضو گیرنده حسی یعنی گوش، دریافت می‌شوند. در روان‌شناسی به این فرایند «احساس» می‌گوییم. زمانی که تشخیص می‌دهیم صدای شنیده‌شده مربوط به چیست فرایند «ادراک» صورت گرفته است. گاهی ممکن است در دریافت محرک‌های حسی دچار اشتباه شویم. بدین معنا که احساس کنیم کسی صدایمان زده، ولی وقتی بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم اشتباه کرده‌ایم.
این پدیده در روان‌شناسی «خطای حسی» نامیده می‌شود. در روند ادراک نیز احتمال بروز خطا وجود دارد و ممکن است ما به درستی محرک دریافتی را تشخیص ندهیم و دچار اشتباه شویم. مانند وقتی که صدای مادرمان را با صدای فرد دیگری اشتباه بگیریم. در روان‌شناسی به این نوع از تحریف «خطا یا تحریف شناختی» گفته می‌شود. یعنی فرد در تشخیص آنچه احساس کرده دچار اشتباه و خطا می‌شود. خطاها یا تحریفات حسی و شناختی در روابط بین فردی می‌تواند عامل اصلی بروز سوءتفاهم‌ها، پیش‌داوری‌ها، شخصی‌سازی‌ها (به معنی اینکه خود را عامل هر اتفاقی قلمداد کنیم)، تعمیم مبالغه‌آمیز و افراطی و نتیجه‌گیری یا تصمیم‌گیری شتابزده باشد که هریک در جای خود می‌تواند آسیب‌های جدی به ارتباط انسانی وارد کند. حال تصور کنید در یک ارتباط چند نوع از این دست خطاهای شناختی اتفاق بیفتد. مسلم است که چنین ارتباطی دچار مشکلات و مسائل عدیده‌ای می‌شود.
* روان‌شناس بالینی و فیلم درمانگر