همشهری آنلاین_مرضیه موسوی: اغلبشان از حوالی تجریش و کنار رودخانه مقصودبیک یا پشت ایستگاه مترو راهی این مرکز می‌شوند. قدیمی‌ترها نشانی را به خوبی می‌شناسند. تازه واردها نشانی گرمخانه را از کارتن‌خواب‌های دیگر گرفته‌اند و یا سوار خودرو گشت فوریت‌های اجتماعی شده‌اند تا آنها را به ازگل برساند. ۵ سال از تأسیس گرمخانه منطقه یک در محله ازگل می‌گذرد و یک سال است که این مرکز به‌صورت شبانه‌روزی و در تمام ماه‌های سال فعال است. با سرد شدن هوا استقبال افراد بی‌خانمان از گرمخانه‌های تهران بیشتر می‌شود و نیاز به سقفی بالای سر این افراد، خودش را بیش از پیش به رخ می‌کشد.
- آداب حضور در گرمخانه
هر کس از راه می‌رسد دست‌هایش را ضد عفونی می‌کند، مستقیم راهی حمام می‌شود و لباس‌های یکبارمصرف گرمخانه را تحویل می‌گیرد. ماسک و شوینده شخصی از ابتدای شیوع کرونا به آداب حضور در گرمخانه اضافه شده است. تخت را تحویل می‌گیرد و قبل از اینکه پلک روی هم بگذارد، شام مختصری مهمان گرمخانه می‌شود. گرمخانه ازگل ۴۵ نفر ظرفیت دارد اما در شب‌های سرد تعداد افرادی که در آن اسکان داده می‌شوند به بیش از این عدد هم می‌رسد.
«محدرضا سیدقاسمی» مدیرعامل مؤسسه چترا و مدیر گرمخانه ازگل می‌گوید: «در گرمخانه‌ها دو نوع خدمات به مراجعان ارائه می‌کنیم؛ خدمات حمایتی شامل جایی برای خواب، وعده‌های غذایی و لوازم شخصی اولیه که با ورود هر فرد به اینجا در اختیار او قرار می‌گیرد.
همچنین خدمات مددکاری در این مرکز داریم که به افراد در حل مشکل و آسیبی که با آن مواجه هستند کمک می‌کند. هر فردی که در مرحله بی‌پناهی و بی‌خانمان شدن قرار دارد با سلسله اتفاق‌هایی روبه‌رو است که برای حل کردن آن نیاز به مشاور اجتماعی دارد. مددکاران ما سعی می‌کنند با این افراد ارتباط برقرار کنند و بر اساس نیازهایی که هر فرد دارد، مشکل آن فرد را حل کنند. اولویت ما در این بخش مددکاری این است که بتوانیم این افراد را به خانواده‌ها و اقوام خود وصل کنیم و از چرخه بی‌خانمانی خارج کنیم.»
اعتیاد تنها یکی از دلایلی است که افراد را از خانه و خانواده خود دور کرده و باعث کارتن‌خوابی آنها می‌شود. مشکلات خانوادگی، مهاجرت به شهرهای بزرگ برای پیدا کردن کار و یا درمان بیماری و... هم از دیگر دلایلی است که در کنار مشکلات اقتصادی، افراد زیادی را بی‌سرپناه کرده است. قاسمی می‌گوید: «خدمات مددکاری‌ای که به هر فرد ارائه می‌شود بستگی به شرایط آن فرد و مشکلاتی که دارد با دیگری متفاوت است. تلاش برای برگرداندن این افراد به خانواده، کمک به ترک سوءمصرف موادمخدر، ایجاد اشتغال و... نمونه‌هایی از فعالیت‌های مددکاری ماست.»
- خدمات پزشکی
خدمات پزشکی و پرستاری در گرمخانه ازگل امسال با جدیت بیشتری به مددجوها ارائه می‌شود تا از شیوع کرونا در گرمخانه جلوگیری کنند. به غیر از استحمام و استفاده اجباری از ماسک و ضدعفونی‌کننده، تب‌سنجی و پایش سلامت مراجعان مددسرا هم به فعالیت‌های روزمره این مرکز اضافه شده است.
قاسمی می‌گوید: «با شیوع کرونا در تهران، پروتکل‌های بهداشتی‌ای برای گرمخانه تعریف کردیم تا از ابتلای افراد در این مرکز جلوگیری کنیم. پزشک و پرستار حاضر در گرمخانه افرادی که به اینجا مراجعه می‌کنند را پایش سلامت و تب‌سنجی می‌کنند. افراد مشکوک برای آزمایش به مراکز درمانی معرفی می‌شوند. تخت‌ها با فاصله بیشتری از هم قرار گرفته و استفاده از ماسک اجباری است. مراجعان و مددجویان هر روز آموزش‌های کوتاهی درباره نحوه رعایت نکات بهداشتی می‌بینند.
چون این افراد عمدتاً دسترسی به هیچ رسانه‌ای از جمله تلویزیون و اینترنت ندارند و از اطلاع‌رسانی‌های بهداشتی بی‌بهره‌اند.» با وجود شیوع کرونا، ظرفیت گرمخانه در این روزها تغییری نکرده است و همچنان هیچ فرد بی‌سرپناهی از جلو در گرمخانه‌ها برنمی‌گردد. به گفته مسئول گرمخانه ازگل، اولویت در این فصل از سال سرپناه دادن به این افراد است: «با توجه به اینکه در فصل سرما قرار داریم اولویت ما این است که کسی در خیابان‌ها بدون سرپناه نماند. این قانون گرمخانه‌هاست که اگر ظرفیتشان پر شد و جایی برای پذیرش مراجعان نداشتند توسط مرکز پذیرفته می‌شوند و به کمک خودروهای ما به گرمخانه‌های دیگر که ظرفیتشان هنوز پر نشده منتقل می‌شوند.»
- به خانه برمی‌گردیم
گرمخانه هم افراد تازه وارد دارد و هم قدیمی‌هایی که بیش از یک سال از حضورشان در این مرکز می‌گذرد و به عضوی ثابت در اینجا تبدیل شده‌اند. مددکاران تلاش می‌کنند مشکلات این افراد را به کمک خودشان برطرف کنند و راه برگشتن آنها به خانه خود را هموار. کم نبود تعداد افرادی که به کمک مشاوران و مددکاران همین مرکز به شهر و خانه خود برگشتند و کارتن‌خوابی را خیلی زود ترک کردند.
قاسمی می‌گوید: «افراد زیادی را در خاطر دارم که به کمک فعالیت‌های مددکاری گرمخانه به زندگی عادی برگشته‌اند. یکی از این افراد جوان بیست ساله‌ای بود که به دلیل اختلاف خانوادگی از خانه فرار کرده بود و دو شب را در پارک مانده بود و شب سوم گذرش به گرمخانه افتاد. مددکاران خیلی زود با او و خانواده‌اش ارتباط گرفتند و مشکلی که بینشان وجود داشت را با مشاوره برطرف کردند. آن جوان اگر روزهای بیشتری در خیابان می‌ماند بعید نبود که درگیر آسیب‌های مختلف و برگرداندن او به خانه سخت‌تر می‌شد.
در بین مراجعان ما افرادی هستند که برای کار و درمان و خدمات دیگر از شهرهای دیگر به تهران می‌آیند اما اینجا نمی‌توانند برای خود شغل و درآمدی به دست بیاورند و برگشت به شهرشان برای آنها دشوار می‌شود. افراد زیادی در این موقعیت به ما مراجعه کردند که کیف و مدارکشان را هم دزد سرقت کرده بود و امکان برگشت نداشتند. باز هم به کمک مددکاران این مرکز توانستند با خانواده خود تماس بگیرند و مدارکشان را دوباره به دست بیاورند و با پرداخت هزینه برگشت به شهرشان توسط مؤسسه، به شهر خود برگردند.
اینها موردهایی است که فرد درگیر مسئله‌ای مثل اعتیاد یا افسردگی و بیماری‌های روحی و جسمی حادی نیست. ما اینجا موارد زیادی هم داشتیم که افراد درگیر اعتیاد را به کمک مددکاری و مشاوره به کمپ‌های ترک اعتیاد فرستادیم و بعد از بهبودی به خانه برگرداندیم تا از چرخه کارتن‌خوابی خارج شوند.»
- مقاومت در برابر تغییر
مقاومت در برابر هر تغییری باعث می‌شود تا افراد درگیر اعتیاد حتی در شب‌های سرد هم از رفتن به گرمخانه‌ها خودداری کنند و در همان کلونی‌های همیشگی، کنار آتش خودشان را گرم کنند. عبور از کوچه‌ها و خیابان‌ها زیر نگاه سنگین مردم هم از دیگر دلایلی است که باعث می‌شود آنها سرمای این شب‌ها را به جان بخرند و در همان محدوده‌ای که همیشه هستند شب را به صبح برسانند.
«حسین فتحی» مدیر مرکز خدمات اجتماعی منطقه یک می‌گوید: «حضور هیچ‌کس در گرمخانه‌ها از روی اجبار نیست. افراد از دو طریق به این مراکز می‌آیند؛ یکی با نشانی‌هایی که خودشان دارند به مرکز مراجعه می‌کنند. دومین راه هم استفاده از خودروهای گشت فوریت‌های اجتماعی است که غروب‌ها در منطقه حضور دارد و اگر فرد بی‌سرپناهی بخواهد به مرکز بیاید، می‌تواند سوار این خودرو شود.
یکی از دلایلی که افراد از رفتن به گرمخانه سر باز می‌زنند این است که باید کوچه و خیابان‌ها را زیر نگاه سنگین دیگران طی کنند. یا اینکه کلا نسبت به دور شدن از پاتوق همیشگی خود حس خوبی ندارند و برای همین ترجیح می‌دهند همانجا بمانند.»
اگر فرد بی‌خانمان دیدیم چه کنیم؟
اگر این روزها فرد بی‌سرپناهی را در خیابان‌ها و معابر منطقه دیدید برای کمک به او چند راهکار دارید:
نشانی گرمخانه منطقه یک را به او بدهید تا شب را در هوای سرد در خیابان نماند. این گرمخانه در بزرگراه ارتش، خیابان ازگل، خیابان گلچین شمالی، خیابان صدرنژاد، نبش خیابان پروین، پلاک ۱۰ قرار دارد.
با ۱۳۷ تماس بگیرید تا گشت فوریت‌های اجتماعی را به این محل اعزام کند.
ساختارهای محلی مثل شورایاری، مدیر محله، بسیج محله، شهرداری‌های نواحی با روند کار ساماندهی این افراد آشنا هستند و می‌توانید از آنها برای راهنمایی افراد بی‌سرپناه به سمت گرمخانه‌ها کمک بگیرید.
افراد بی‌خانمانی که دچار اعتیاد هستند اغلب نسبت به تغییر واکنش زیادی دارند و به همین دلیل برای رفتن به گرمخانه‌ها و مراکز دیگر مقاومت می‌کنند.
توزیع دائمی غذای گرم در کلونی‌های این افراد بدون فعالیت‌های مددکاری و کارشناسی باعث ماندگاری آنها در آن کلونی می‌شود و ارتباط آنها را برای همیشه با خانه و خانواده خود قطع می‌کند. بهترین راه کمک به این افراد راهنمایی آنها به سمت مراکزی است که بتوانند از آن مشاوره دریافت کنند.
- زمستان گرم شمیران
از ۲۵ آبان تا ۳۱ فروردین طرح «زمستان گرم» در منطقه اجرا می‌شود. در این طرح ستادی برای جذب و ساماندهی آسیب‌دیدگان اجتماعی به ریاست شهردار منطقه تشکیل شده است و اعضا و نیروهای این ستاد در حالت آماده‌باش هستند و گشت‌های ویژه‌ای در منطقه برای هدایت افراد بی‌سرپناه به سمت گرمخانه‌ها تدارک دیده‌اند.
«سید عباس سجادی» معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه یک می‌گوید: «زمستان امسال با توجه به شیوع کرونا طرح ویژه‌ای در منطقه به نام «زمستان گرم» کلید خورده است. در این طرح علاوه بر گشت‌های همیشگی فوریت‌های اجتماعی، گشت‌های ویژه‌ای راه‌اندازی کرده‌ایم تا افراد بی‌سرپناه را به گرمخانه منتقل کنیم و هیچ فرد بی‌خانمانی شب را در خیابان‌ها نماند. در این طرح به‌طور متوسط هر شب ۱۰ تا ۱۲ فرد بی‌خانمان با خودروهای ویژه ما به گرمخانه منتقل می‌شوند. اعضای این ستاد هر روز نقاط بی‌دفاع شهری و مراکز تجمع این افراد را رصد می‌کنند. یک خودرو سواری و یک خودرو ون برای این گشت در نظر گرفته شده است.»
«گرمخانه سیار» طرح دیگری است که هر سال با بارش نخستین برف‌های زمستانی سر و کله‌اش در ضلع جنوبی میدان تجریش پیدا می‌شود و به کارتن‌خواب‌هایی که در این محدوده حضور دارند خدمات مختلفی ارائه می‌کند. سجادی می‌گوید: «گرمخانه سیار با همکاری سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران در میدان تجریش مستقر می‌شود. این اتوبوس عمدتاً در شب‌های سرد و برفی در این محل که مرکز تجمع افراد بی‌خانمان هست مستقر می‌شود و به افرادی که به هر دلیل تمایلی به رفتن به گرمخانه ندارند همین خدمات گرمخانه را ارائه می‌کند. در این گرمخانه سیار غذای گرم در اختیار این افراد گذاشته می‌شود و سرپناهی برای خواب در اتوبوس برای آنها آماده شده است تا هیچ فرد بی‌خانمانی به دلیل ماندن در سرما جان خود را از دست ندهد.»
ساکنان محله ازگل و شهروندان منطقه هم در این روزهای سرد به کمک می‌آیند و گاهی لباس گرم و گاهی غذا به گرمخانه ارسال می‌کنند. به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی منطقه، همراهی همدلانه مردم منطقه همیشه با این گرمخانه بوده است و علاوه بر اهدای نذورات خود به این مرکز، گاهی خودشان هم برای توزیع غذا و یا لوازم بهداشتی در بین ساکنان گرمخانه پیشقدم می‌شوند.
کلونی‌های کارتن‌خواب‌ها در پهنه شمال کجاست؟
ناحیه ۷ منطقه یک، بیشترین تجمع معتادان و افراد بی‌سرپناه را دارد. پشت ایستگاه مترو تجریش، حاشیه رودخانه مقصودبیک، بازار تجریش و پشت ساختمان امامزاده صالح(ع)، بوستان آرزو، باغ فردوس، بوستان ارم در ضلع شمالی میدان تجریش و باغ عابدی از جمله نقاط تجمع این افراد در منطقه یک است. دره فرحزاد، حاشیه بزرگراه چمران در محدوده سعادت‌آباد، زیر پل ولایت، بوستان جاوید در محله شریف و باغ‌های رها شده طرشت از مراکز تجمع افراد بی‌خانمان در منطقه ۲ است.
در منطقه ۳ هم اغلب این افراد را می‌توان در حاشیه بزرگراه صدر، بزرگراه همت در محدوده زرگنده و پل ضرابخانه دید.
۱۶ گرمخانه در تهران فعالیت می‌کنند که از آبان سال گذشته همه آنها به‌صورت دائمی فعال هستند.
۳ نوبت ضدعفونی و توزیع ماسک روزانه در گرمخانه‌ها انجام می‌شود.
۲۲ تا ۵ صبح، زمان فعالیت گشت‌های زمستان سرد است.
۴۵ نفر، ظرفیت گرمخانه ازگل است که با توجه به فراوانی افراد بی‌خانمان در منطقه، نیاز به گسترش این مرکز احساس می‌شود.