همشهری آنلاین _ مهدی اسماعیل‌پور: البته صاحبان برخی کسب و کارهای خانگی با خلاقیت و مهارت توانسته‌اند در همین شرایط ناپدار اقتصادی برای خود درآمدی مناسب ایجاد کنند. «بابک شعبان‌نژاد»، پژوهشگر، کارشناس و مدرس مشاغل خانگی که کلاس و کارگاه‌های آموزشی متعددی را با همین عنوان درسراهای محله غرب تهران از جمله «تهرانسر» برگزار کرده است ما را بیشتر با کسب و کارهای خانگی در فضای مجازی آشنا می‌کند و یاد می‌دهد که چگونه می‌توانیم در خانه، کسب وکاری قانونی داشته باشیم و از مزایای مختلف آن بهره‌مند شویم مزایا و امتیازهایی چون دریافت وام‌های قرض‌الحسنه، بیمه بازنشستگی، گرفتن استاندارد و سیب سلامت و حتی صادرات و کسب درآمد. شعبان‌نژاد به ما کمک کند تا چگونه یک کسب و کار خانگی راه‌اندازی کنیم؟
- کسب و کار خانگی چیست و چه شرایطی دارد؟
بابک شعبان‌نژاد برای آغاز، تعریفی کلی از مشاغل یا همان کسب و کارهای خانگی مجاز و قانونی ارائه می‌دهد که دارای چه شرایط و ویژگی‌هایی است: «مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۹ قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی را تصویب کرد. کسب و کار خانگی براساس قانون، تعریف مشخصی دارد که ۳۳۵ رشته تولیدی و خدماتی را شامل می‌شود. از جمله ویژگی‌های قانونی مشاغل خانگی این است که در واحد مسکونی باشد، کار از سوی اعضای خانواده ساکن در آنجا انجام شود و برای همسایه‌ها مزاحمتی نداشته باشد. همچنین عرضه و فروش محصولات باید خارج از واحد مسکونی انجام شود.
اگر هم شغلی در لیست مشاغل مجاز نباشد، امکان اضافه کردن آن به لیست و گرفتن مجوز قانونی است. مشاغل خانگی که مجوز می‌گیرند به لحاظ قانونی و مالی حمایت می‌شوند. از جمله اینکه شهرداری‌ها موظف هستند فضاهای مناسبی مانند بازارچه‌های موقت را برای عرضه محصولات در اختیار صاحبان این مشاغل قرار دهند. اگر شکایتی صورت بگیرد، قانون از آنها حمایت می‌کند. پرداخت وام قرض‌الحسنه با سود ۴درصد و بازپرداخت ۵ ساله تا سقف ۵۰ میلیون تومان برای مشاغل فردی و ۲۰۰ میلیون تومان برای مشاغل گروهی و همچنین تعاونی که در تأمین مواد اولیه و دستگاه‌های مورد نیاز به صاحبان مشاغل خدمات می‌دهد، از جمله این حمایت‌ها است.»
- رایگان ثبت‌نام کن، ۲ هفته‌ای مجوز بگیر
گرفتن مجوز برای مشاغل خانگی به‌طور کامل رایگان، سریع و بدون محدودیت است. کارشناس و مدرس مشاغل خانگی درباره پروسه‌ای که باید برای گرفتن مجوز طی کرد، به همشهری محله می‌گوید: «نخستین گام، مراجعه به سایت وزارت «کار، رفاه و تعاون اجتماعی»، قسمت مشاغل خانگی به نشانی mkh.mcls.gov.ir برای ثبت‌نام است. گزینه‌های دیگری هم برای آشنایی بیشتر با قوانین و شرایط وجود دارد که می‌توان آنها را نیز مطالعه کرد. همه مراحل ثبت‌نام تا گرفتن مجوز غیرحضوری است. حداکثر ۲ هفته زمان می‌برد تا مجوز به‌صورت الکترونیکی برای شما ارسال شود.
پس از مراجعه به سایت، مدارک مورد نیاز شامل تصویر شناسنامه و کارت ملی و یک قطعه عکس را بارگذاری می‌کنید. از شما درباره مهارت و کسب وکاری که می‌خواهید راه بیندازید، سؤال می‌شود. اگر برای آموختن مهارت مورد نظر دوره تخصصی را در سازمان فنی و حرفه‌ای یا آموزشگاه‌ها، سراهای محله، فرهنگسراها و مراکز دیگری‌گذرانده‌اید و مدرکی دارید آن را نیز بارگذاری می‌کنید. اگر مهارت را به شکل استاد و شاگردی و تجربی آموخته‌اید یا شغل پدری و خانوادگی شما بوده، تنها کافی است در هنگام ثبت‌نام گزینه «خودآموز» را انتخاب کنید. پس از ثبت‌نام باید منتظر بمانید تا در صورت تأیید در بازه زمانی ۲ هفته‌ای مجوز کسب و کار خانگی برای شما ارسال شود.
حتی می‌توانید به‌عنوان شغل دوم و سوم این کار را انجام دهید. اگر کارمند، معلم، کارگر، خانه‌دار، دانشجو هستید یا هر شغل و شرایط دیگری دارید، محدودیت و مانعی برای گرفتن مجوز قانونی نیست. با گرفتن مجوز امکان گرفتن استاندارد و سیب سلامت (از سازمان غذا و دارو) و حتی صادرات محصولات و خدمات به شما نیز فراهم می‌شود.»
- پوشاک و صنایع غذایی پرشانس‌ترند
از کارشناس مشاغل خانگی درباره اینکه کدام مشاغل با اقبال بیشتری روبه‌رو هستند و در این بستر، شانس بیشتری برای موفقیت دارند نیز سؤال کردیم که این‌گونه پاسخ داد: «در زمینه مشاغل خانگی، پوشاک و محصولات غذایی شانس بیشتری برای موفقیت دارند که هرکدام حوزه گسترده‌ای را شامل می‌شوند. پس از اینها صنایع‌دستی در رتبه بعدی قرار دارد. در موضوع ارائه خدمات نیز مواردی مانند حسابداری، طراحی و تبلیغاتی و لوگو، طراحی جلد و کتاب آرایی، تایپ و ویراستاری و ترجمه، طراحی و پشتیبانی نرم‌افزار، مونتاژ و بسته‌بندی رایج است. در این حوزه، آمار دقیقی وجود ندارد. آخرین آمار رسمی منتشر شده به سال ۱۳۹۴ بر می‌گردد.
از سوی دیگر، تعداد مشاغل خانگی ثبت نشده و غیررسمی بسیار بیشتر از آنهایی است که ثبت‌نام کرده و مجوز گرفته‌اند. با توجه به این موضوع نمی‌توانیم در این حوزه چندان دقیق از اعداد و ارقام صحبت کنیم. همچنین افرادی که می‌خواهند فروشگاه‌های خانگی رسمی و قانونی داشته باشند، می‌توانند با طی کردن همین مراحل مجوز دریافت کنند. با این تفاوت که به جای گزینه مشاغل خانگی، گزینه فروشگاه خانگی را انتخاب می‌کنند. در هنگام ثبت‌نام از شما سؤال می‌شود که هدف‌تان تولید و فقط فروش است یا تنها فروش که در اینجا باید گزینه فقط فروش انتخاب شود. به این‌ترتیب، کسانی که در خانه و از طریق فضای مجازی فروش محصول انجام می‌دهند، مجوز قانونی دریافت خواهند کرد. جالب اینجا است در پژوهشی که درسراهای محله انجام داده‌ایم، بیش از ۸۶درصد شهروندان از این موضوع که می‌توانند برای کسب و کارهای خانگی مجوز قانونی دریافت کنند و مورد حمایت قرار بگیرند، هیچ اطلاعی نداشتند! »
- مشاغل خانگی حمایت می‌شوند
همان‌گونه که اشاره شد، گرفتن مجوز قانونی برای کسب و کار خانگی نه تنها هزینه‌ای ندارد بلکه خود شما و کسب و کارتان نیز مورد حمایت قرار می‌گیرد. در سایت، از شما می‌خواهند تا برآوردی از هزینه‌های راه‌اندازی کسب و کارتان از جمله تهیه مواد اولیه و خرید لوازم و دستگاه‌های مورد نیاز و آموزش نیروی انسانی بیان کنید. سؤال‌ها بسیار ساده است و پاسخ دادن به آنها پیچیده نیست. براساس برآورد شما و نوع کسب وکاری که راه‌اندازی می‌کنید، وام قرض‌الحسنه به شما تعلق می‌گیرد. سقف این وام برای مشاغل فردی ۲۰ میلیون تومان بود که به ۵۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد و احتمال دارد امسال باز افزایش پیدا کند. در سال گذشته در زمینه حمایت‌ها، علاوه بر مواردی که اشاره شد، معافیت از عوارض شهرداری یا محاسبه عادی هزینه‌های آب و برق و گاز نیز به حمایت‌ها اضافه شد.
علاوه بر این، برای فروش و عرضه محصولات و خدماتی که ارائه می‌کنید، می‌توانید غرفه مجازی داشته باشید. شعبان‌نژاد درباره شیوه فروش و ارائه تولیدات و خدمات مشاغل خانگی، این‌گونه توضیح می‌دهد: «در اپیدمی کرونا که اغلب واحدها و مراکز تجاری تعطیل و نیمه تعطیل هستند، کسب و کارهای خانگی رونق بیشتری گرفته‌اند. فروش و تبلیغ و ارائه محصولات در فضای مجازی و اپلیکیشن‌هایی مانند «اینستاگرام»، «واتس‌آپ» و... بسیار رایج است. در کنار اینها سایت‌های تخصصی هستند که مانند یک مجتمع تجاری عمل می‌کنند و برای آغاز کارتان می‌توانید رایگان و بدون پرداخت هزینه یک غرفه مجازی در این فروشگاه‌های مجازی اجاره کنید.
بازدید بالای این سایت‌ها و اعتباری که دارند، کمک می‌کنند تا بهتر دیده شوید و فروش شما بیشتر شود. در مقابل، وقتی فروش و درآمد شما به مقدار معینی رسید، مبلغ بسیار کمی به سایت مورد نظر پرداخت می‌کنید. همچنین می‌توانید خودتان و اعضای خانواده را که مشغول به کار هستند تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و مزایای بازنشستگی قرار دهید. موفقیت شما در کسب و کار خانگی ارتباط مستقیمی با ایده‌پردازی و میزان مهارت شما دارد.»