تهران چگونه کلانشهر شد؟

همشهری آنلاین- علی‌الله سلیمی: کتاب پیشنهادی برای مطالعه در پایان این هفته، اثری با عنوان «تهران چگونه کلانشهر شد؟» به قلم اصغر ارجمندنیا، یکی از کتاب‌های قابل توجه درباره شهر تهران است. هدف اصلی این کتاب، شناخت رویکردها، روش‌ها، دگرگونی‌ها و روند شکل‌گیری توسعه برنامه‌ای تهران بوده است. در این راستا، ضمن مروری بر روند تحول و دگرگونی‌های توسعه تهران، روش‌های برنامه‌ریزی و ساماندهی شکل‌گیری توسعه شهر در دوره‌های مختلف و در مسیر تبدیل تهران به کلانشهر پرداخته‌ شده است. تهران، شهری که در آغاز شکل‌گیری، کمتر از ۲۰ هزار نفر جمعیت داشت، سرانجام کلانشهری شد که اکنون میلیون‌ها نفر جمعیت را در خود جای‌ داده است. بررسی روند شکل‌گیری و دگرگونی‌های تهران، به‌ویژه از زمان پایتختی آن تا به امروز، نشان می‌دهد که تغییرات در محدوده شهر، عمدتاً از دوره صفویه و قاجاریه آغاز شده است. با توجه به رویکردهای فرهنگی حاکم و حجم شهرنشینی اندک در دوره‌های گذشته اقدامات صورت گرفته، تغییرات اساسی در سیمای کالبدی شهر پدید نیاورده بود. تهران در دوره‌های صفویه، افشاریه و زندیه بیشتر مورد توجه قرار گرفت؛ اما تحولات و دگرگونی‌های نسبی آن عمدتاً از دوره قاجاریه به‌ویژه از زمان ناصرالدین‌شاه سرعت گرفت. با وجود این، توسعه سریع شهر و روند تحول شهرنشینی آن، از دوره پهلوی رونق گرفت. در این دوره رویکرد ضرورت تبدیل شهر سنتی تهران، به تهرانی مدرن را به دنبال داشت. این روند، چه به لحاظ عملکردی و چه به‌صورت فضایی و کالبدی، شهر را دستخوش دگرگونی ساخت و در این دوره است که تهران در مسیر شکل‌گیری یک کلانشهر قرار گرفت. در بخشی از کتاب تهران چگونه کلانشهر شد؟ می‌خوانید: «در تهران، بزرگراه‌های مختلفی احداث شده است. این بزرگراه‌ها تأثیر قابل‌ ملاحظه‌ای در کاهش حجم ترافیک داشته است. در ۲۰ فروردین ۱۳۴۲، کلنگ نخستین بزرگراه در ایران به زمین زده شد. ساخت جاده تهران کرج برای نخستین بار در حضور مسئولان شهری وقت آغاز شد. این بزرگراه، در مدت ۲ سال ساخته شد...»